Yeme Tutumlarını Yordamada Öz Anlayış ve Yeme Farkındalığının Rolü: Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 154 - 161, 22.06.2022

Kübra Yalın , Selin Karaköse

Öz

Son yıllarda yeme bozukluğu tanısında görülen artış ile birlikte, klinik olmayan örneklemde de yeme tutumları sıklıkla araştırılmaya başlanmıştır. Yeme farkındalığı, yeme tutumlarını yordayıcı bir faktör olarak bilinirken, alan yazına yeni kazandırılmış bir kavram olan öz anlayışın yeme farkındalığı ve yeme tutumları ile yakından ilişkili olduğu bilinse de bu değişkenleri bir arada inceleyen bir çalışma henüz alan yazında yer almamaktadır. Bu çalışmanın amacı, öz anlayış ve yeme farkındalığının yeme tutumlarını yordayıcı rolünü diyetisyene giden ve gitmeyen kadınlarda araştırmaktır. Çalışmanın örneklemini, çalışmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 18-59 yaş arası (Ort.=31.65, SS= 9.31), kilo vermek için diyetisyene giden 230 (%52.9) ve 205 diyetisyene gitmeyen (%47.1) toplam 435 kadın katılımcı oluşturmaktadır. Katılımcılara, Sosyodemografik Bilgi ve Veri Formu dışında, Yeme Tutum Testi (YTT-26), Yeme Farkındalığı Ölçeği (YFÖ-30), Öz Anlayış Ölçeği (ÖZAN) ve Yeme Tutum Testi (YTT-26) ile oluşturulmuş anket bataryası online olarak sunulmuştur. Yapılan hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre, yeme tutumlarını yordamada, öz anlayış ve yeme farkındalığın rolünün diyetisyene giden ve gitmeyen bireylerde farklılaştığı, kilo vermek için diyetisyene giden kadınlarda yeme farkındalığı ve öz yargılamanın yeme tutumlarını yordarken, diyetisyene gitmeyen kadınlarda yeme farkındalığı ve öz anlayışın yordayıcı rolü olmadığı bulunmuştur. Örneklem gruplarında görülen bu fark, yeme tutumlarında, risk grubu ile genel örneklem grubu arasında farklı yordayıcıların olduğuna dikkat çekerek, yeme bozukluğunu önlemede bu yordayıcıların araştırılmasının önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yeme Bozuklukları, Yeme Tutumları, Yeme Farkındalığı, Öz-Anlayış, Öz Yargılama

THE ROLE OF SELF COMPASSION AND MINDFUL EATING IN PREDICTING EATING ATTITUDES: A COMPARATATIVE STUDY

Öz

With the increase in the diagnosis of eating disorders in recent years, eating attitudes have been frequently investigated in the non-clinical sample. While mindful eating is known as a predictor of eating attitudes, it is known that self-compassion, which is a newly introduced concept in the literature, is closely related to mindful eating and eating attitudes. The aim of this study is to investigate the predictive role of self-compassion and mindful eating in eating attitudes in women who go to a dietitian and who do not. The sample of the study consisted of 435 female participants who voluntarily agreed to participate in the study, aged between 18-59 (M. = 31.65, SD. = 9.31), 230 (52.9%) and not 205 dieticians (47.1%). In addition to the Sociodemographic Information and Data Form, Eating Attitude Test (EAT), The Mindful Eating Questionnare (MEQ) and The Self-Compassion Scale (SCS) were given to participants via online. Hierarchical regression analysis results demonstrated that the role of self-compassion and mindful eating have distinct role according to going/not going to dietitian. While mindful eating and self-compassion predicted eating attitudes among women who go to dietitian to lose weight, did not predict among women who do not. This difference highlight the importance of investigating these predictors in preventing eating disorders, noting that there are different predictors of eating attitudes between the risk group and the general population.

Anahtar Kelimeler

Eating Disorders, Eating Attitudes, Mindful Eating, Self-Compassion, Self Judgement

Kaynakça

• Agras, W. S. (2001). The consequences and costs of the eating disorders. Psychiatric Clinics of North America, 24(2), 371-379. doi: 10.1016/S0193-953X(05)70232-X
• Albertson, E. R., Neff, K. D., ve Dill-Shackleford, K. E. (2014). Self-compassion and body dissatisfaction in women: A randomized controlled trial of a brief meditation intervention. Mindfulness, 6(3), 444-454. doi: 10.1007/s12671-014-0277-3
• Anderson, L. M., Reilly, E. E., Schaumberg, K., Dmochowski, S., ve Anderson, D. A. (2016). Contributions of mindfuleating, intuitiveeating, and restraint to BMI, disordered eating, and meal consumption in college students. Eating and Weight Disorder, 21(1), 83-90. doi: 10.1007/s40519-015-0210-3
• Baer, R. A., Fischer, S., ve Huss, D. B. (2005). Mindfulness and acceptance in the treatment of disordered eating. Journal of Rational-Emotiveand Cognitive-BehaviorTherapy, 23(4), 281-300.doi: 10.1007/s10942-005-0015-9
• Bai, J., ve Ng, S. (2005). Tests for skewness, kurtosis, and normality for time series data. Journal of Business & Economic Statistics, 23(1), 49-60. doi: 0.1198/073500104000000271
• Bayar, Ö. (2019). Üniversite öğrencilerinde beden imajı, öz-şefkat, depresif duygulanım ve cinsiyet. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,46, 175-190. doi: 10.9779/pauefd.451180
• Berry, K., Kowalski, K. C., Ferguson, L. J., ve McHugh, T. F. (2010). An empirical phenomenology of young adult women exercisers' body self‐compassion. Qualitative Research in Sport and Exercise, 2(3), 293-312. doi: 10.1080/19398441.2010.517035
• Bozan, N. (2009). Hollanda yeme davranışı anketinin (DEBQ) Türk üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliğinin sınanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Braun, T. D., Park, C. L., ve Gorin, A. (2016). Self-compassion, body image and disordered eating: A review of the literature, Body Image,17, 117-131. doi: 10.1016/j.bodyim.2016.03.003.
• Cordero, E. D., ve Israel, T. (2009). Parents as a protective factor in eating problems of college women. Eating Disorders: the Journal of Treatment & Prevention, 17(2), 146-161. doi: 10.1080/10640260802714639.
• Çolak, H., ve Aktaç, Ş. (2019). Ağırlık yönetimine yeni bir yaklaşım: Yeme farkındalığı. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi,3(3),212-222.
• Deniz, M. E., Kesici, Ş., ve Sümer, A. S. (2008). The validity and reliability of the Turkish version of the self-compassion scale. Social Behavior and Personality, 36(9), 1151-1160.
• Dilmaç, B., Deniz, M., ve Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öz-anlayışları ile değer tercihlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 9-24.
• Dünya Sağlık Örgütü [World Health Organization] (2010). Body mass index- BMI. https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/a-healthy-lifestyle/body-mass-index-bmi.
• Erbay, L. G., ve Seçkin, Y. (2016). Yeme bozuklukları. Güncel Gastroentroloji Dergisi, 20(4), 433-477.
• Forman, E. M., Butryn, M. L., Hoffman, K. L., ve Herbert, J. D. (2009). An opentrial of an acceptance based behavioral intervention for weight loSS Cognitive and Behavioral Practice, 16(2), 223-235. doi: 10.1016/j.cbpra.2008.09.005.
• Framson, C., Kristal, A. R., Schenk, J. M., Littman, A. J., Zeliadt, S., ve Benitez D. (2009). Development and validation of the mindful eating questionnaire. Journal of the American Dietetic Association, 109(8), 1439-1444. doi: 10.1016/j.jada.2009.05.006.
• Garner, D. M. ve Garfinkel, P. E. (1979). The Eating Attitudes Test: An index of the symptoms of anorexi anervosa. Psychological Medicine, 9(2), 273-279. doi: 10.1017/S0033291700030762. Garner, D., Rockert, W., Davis, R., Garner, M., Olmsted, M., ve Eagle, M. (1993). Comparison of cognitive-behavioral and supportive-expressive therapy for bulimia nervosa. American Journal of Psychiatry, 150(1), 37-45. doi: 10.1176/ajp.150.1.37.
• Güriş, S., ve Astar, M. (2015). Bilimsel Araştırmalarda SPSS ile İstatistik. (2. Baskı), İstanbul: Der Yayınları.
• Güzey, M. (2014). Kadınlarda ağırlık yönetiminin yeme tutum davranışı üzerine etkisinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hoek, H. W. Ve Hoeken, D. V. (2003). Review of the prevalence and incidence of eating disorders. The International Journal of Eating Disorders, 34, 383-396. doi: 10.1002/eat.10222.
• Karadağ, M. G., Elibol, E., Yıldıran, H., Akbulut, G., Çelik, M. G., Değirmenci, M., Söğüt, M., Güneş, M. ve Dinler, M. F. (2016). Sağlıklı Yetişkin Bireylerde Yeme Tutum ve Ortorektik Davranışlar ile Obezite Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Gazi Medical Journal, 27, 107-114. doi: 10.12996/gmj.2016.34.
• Karaoğlu, M., ve Erzi, S. (2019). Yeme tutumları ve travmatik yaşantılar: Öz şefkat ve duygu düzenlemenin aracı rolü. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(3), 145-51. doi: 10.35365/ctjpp.19.1.18. Karataş, Y. F., ve Müftüoğlu, S. (2020). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin yeme farkındalığı durumlarının değerlendirilmesi. Sağlık Bilimlerinde Eğitim Dergisi, 3(1), 24-33.
• Keel, P. K., ve Klump, K. L. (2003). Are eating Disorders culture-bound syndromes? Implications for conceptualizing their etiology. Psychological Bulletin, 129(5), 747-769. doi: 10.1037/0033-2909.129.5.747.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48. doi: 10.5455/jmood.20160307122823.
• Köse, G., Tayfur, M., Birincioğlu, İ., ve Dönmez, A. (2016). Adaptation study of the mindful eating questionnaire (meq) into Turkish. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 5(3), 125-134. doi: 10.5455/JCBPR.250644.
• Messer, M., Anderson, C., ve Linardon, J. (2021). Self-compassion explains substantially more variance in eating disorder psychopathology and associated impairment than mindfulneSS Body Image, 36, 27-33. doi: 10.1016/j.bodyim.2020.10.002.
• Morrison, J. (2017). DSM-5’İ Kolaylaştıran Klinisyenler İçin Tanı Rehberi (1.Baskı). (H. U. Kural, Çev.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Neff, K. D. (2003). The development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223-250. doi: 10.1080/15298860309027.
• Oğur, S., Aksoy, A., ve Selen, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin yeme davranışı bozukluğuna yatkınlıkları: Bitlis Eren Üniversitesi Örneği. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(1), 14-26.
• Okumuş, F. E. E., ve Berk, H. Ö. S. (2020). Yeme Tutum testi kısa formunun (YTT-26) üniversite örnekleminde Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesi. Psikoloji Çalışmaları, 40(1), 57-78. doi: 10.32570/ijofe.696583.
• Ortabatu, D. S. (2020). İzmir ili lise çağı çocuklarında yeme farkındalığının değerlendirilmesi. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30(1), 19-27. doi:10.5222/terh.2020.23590.
• Öyekçin, D. G., ve Şahin, E. M. (2011). Yeme bozukluklarına yaklaşım. Türk Aile Hekimleri Dergisi, 15(1), 29-35.
• Özkan, N., ve Bilici, S. (2018). Yeme davranışında yeni yaklaşımlar: sezgisel yeme ve yeme farkındalığı. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 16-24.
• Patrick, L. (2002). Eating Disorders: A Review Of The Literature With Emphasis On Medical Complications And Clinical Nutrition.(Eating Disorders). Alternative Medicine Review, 7(3), 184-203.
• Pekcan, G., Alphan, E., Köksal, E., Küçükerdönmez, Ö., Bayrak, M., Kızıltan, G., Hasbay, A., Şahin Gürhan, N., Akgün, B. ve Çiçek, B. (2008). Yetişkinlerde ağırlık yönetimi. 1 Baskı. İstanbul, Ekspress Baskı.
• Perey, I., ve Koenigstorfer, J. (2020). Appearance comparisons and eating pathology: A moderated serial mediation analysis exploring body image flexibility and body appreciation as mediators and self-compassion as moderator. Body Image, 35, 255-264. doi: 10.1016/j.bodyim.2020.09.008 Pintado-Cucarella, S., ve Rodríguez-Salgado, P. (2016). Mindful eating and its relationship with body mass index, binge eating, anxiety and negative affect. Journal of Behavior, Health &Social Issues, 8(2), 19-24. doi: 10.1016/j.jbhsi.2016.11.003.
• Robinson, E., Aveyard, P., Daley, A., Jolly, K., Lewis, A., Lycett, D., ve Higgs, S. (2013). Eating attentively: A systematic review and meta-analysis of the effect of food intake memory and awareness on eating. American Journal of Clinical Nutrition, 97(4), 728-742. doi: 10.3945/ajcn.112.045245.
• Sarıcaoğlu, H., ve Arslan, C. (2019). Bilinçli öz-anlayış programının üniversite öğrencilerinin öz-anlayışına etkisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2381-2399. doi: 0.33206/mjSS522935.
• Shaw, R., ve Cassidy, T. (2020). Self-compassion, mindful eating, eating attitudes and wellbeing. Sumerianz Journal of Behavioral Science & Psychological Studies, 1(2), 72-79.
• Suldo, S., ve Sandberg, D. (2000). Relationship between attachment styles and eating disorder symptomatology among college women. Journal of College Student Psychotherapy, 15, 59-73. doi: 10.1300/J035v15n01_07.
• Taylor, M. B., Daiss, S., ve Krietsch, K. (2015). Association samong self-compassion, mindful eating, eating disorder symptomatology, and body mass index in college students. Translational Issues in Psychological Science, 1(3), 229-238. doi: 10.1037/tps0000035.
• Tunç, P. (2019). Yeme tutumumun, ebeveyn bağlanma tarzları ve vücut kitle indeksi ile ilişkisinin araştırılması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(4), 2728-2753. doi: 10.15869/itobiad.597771.
• Uskun, E., ve Şabaplı, A. (2013). Lise öğrencilerinin beden algıları ile yeme tutumları arasındaki ilişki. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(5), 519-528.
• Usta, E., Sağlam, E., Şen, S., Aygın, D., ve Sert, D. (2015). Hemşirelik öğrencilerinin yeme tutumları ve obsesif-kompulsif belirtileri. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 11-18. doi: 10.17681/hsp.48687.
• Uzun, R., Balcı, E., Günay, O., Özdil, K., ve Öztürk, G. K. (2018). Hemşirelik öğrencilerinde yeme tutumları, beden algısı, benlik saygısı ve ilişkili etmenler. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, (2), 48-63.
• Warren, R., Smeets, E., ve Neff, K. D. (2016). Self-criticism and self-compassion: Risk and resilience for psychopathology. Current Psychiatry, 15(12), 18-32. Yurtsever, S. S., ve Sütcü, S. T. (2017). Algılanan ebeveynlik biçimleri ile bozulmuş yeme tutumu arasındaki ilişkide erken dönem uyumsuz şemaların ve duygu düzenleme güçlüğünün aracı rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 32(80), 20-37.
• Yücel, B. (2009). Estetik bir kaygıdan hastalığa uzanan yol: Yeme bozuklukları. Klinik Gelişim Dergisi, 22(4), 39-44.