Pandemi Sürecinde Bireylerin Koronavirüs Korkusu ile Hijyen Davranışları Arasındaki İlişki: Öğrenci Velileri Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 41 - 50, 28.03.2024

İlknur Kıran Morkoç , Cemal Sezer

https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.1.05

Öz

Bu araştırma, koronavirüs pandemisi sürecinde bireylerin koronavirüs korkusu ile hijyen davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bilecik il merkezindeki bir ilkokulda eğitim gören öğrencilerin velileri üzerinde yapılan çalışmanın örneklemi, 264 veliden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Sosyo-Demografik Bilgi Formu, Koronavirüs Korkusu Ölçeği ve COVID-19 Hijyen Ölçeği’nden oluşan anket formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde korelasyon analizi, yol analizi, bağımsız örneklem t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, koronavirüs korkusu ile hijyen davranışları arasında anlamlı ilişki vardır ve koronavirüs korkusunun hijyen davranışlarının boyutları üzerinde anlamlı etkisi bulunmaktadır (p<0,05). Cinsiyet bakımından “El hijyeni” ve “Sosyal mesafe ve maske kullanımı” boyutlarında; medeni durum bakımından “Dışarıdan gelindiğinde hijyen” boyutunda; özel sağlık güvencesine sahip olma bakımından “Sosyal mesafe ve maske kullanımı”, “Değişen hijyen davranışları” ve “Ev hijyeni” boyutlarında; yaş durumu bakımından “Değişen hijyen davranışları” boyutunda; eğitim durumu bakımından “Sosyal mesafe ve maske kullanımı”, “Değişen hijyen davranışları” ve “Ev hijyeni” boyutlarında anlamlı fark bulunmaktadır (p<0,05). Katılımcıların kronik rahatsızlık ve koronavirüs pozitiflik durumlarına göre ise anlamlı fark bulunmamaktadır (p>0,05). Araştırma sonucuna göre, pandemi sürecinde fiziksel önlemlerin yanı sıra psiko-sosyal durumlarla ilgili önlemlerin alınması faydalı olacaktır. Ayrıca pandemi dönemi bitse bile her an görülme ihtimali olan enfeksiyon hastalıklarına karşı ebeveynlerin olumlu hijyen davranışları farkındalığını artırmaya yönelik planlanacak eğitim çalışmaları, olası salgın süreçlerinin hem bireysel hem de toplumsal düzeyde daha iyi yönetilmesine katkı sağlayacaktır. Farklı örneklem gruplarında çalışmalar yapılarak alan yazına katkı sağlanacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Pandemi, Koronavirüs korkusu, COVID-19, Hijyen davranışı

The Relationship Between the Fear of Coronavirus and the Hygiene Behaviors of Individuals During the Pandemic: A Study on Student Parents

Öz

This study was conducted to determine the relationship between fear of Coronavirus and hygiene behaviors of individuals during the Coronavirus pandemic. The population of the study, which was conducted on the parents of students studying in a primary school in center of Bilecik province, consists of 264 parents.
In the study, a survey form consisting of Socio-Demographic Information Form, Coronavirus Fear Scale and COVID-19 Hygiene Scale was used as a data collection tool. Correlation analysis, path analysis, independent sample t test and one-way analysis of variance were used to analyze the data. According to the findings of the study, there is a significant relationship between fear of coronavirus and hygiene behaviors and fear of coronavirus has a significant effect on the dimensions of hygiene behaviors (p<0.05).
In the study, there is a significant difference in the dimensions of "Hand hygiene" and "Social distancing and mask use" in terms of gender; in the dimension of "Hygiene when coming from outside" in terms of marital status; in the dimensions of "Social distancing and mask use", "Changing hygiene behaviors" and "Home hygiene" in terms of having private health insurance; in the dimension of "Changing hygiene behaviors" in terms of age status; in the dimensions of "Social distancing and mask use", "Changing hygiene behaviors" and "Home hygiene" in terms of educational status (p<0.05). There is no significant difference according to the chronic disease and coronavirus positivity status of the participants (p>0.05).
According to the results of the study, it would be beneficial to take measures related to psycho-social situations as well as physical measures during the pandemic process. In addition, educational activities to be planned to increase parents' awareness of positive hygiene behaviors against infectious diseases that may occur at any time, even if the pandemic period ends, will contribute to better management of possible epidemic processes at both individual and social levels. It is thought that studies in different population groups will contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Pandemic, Fear of Coronavirus, COVID-19, Hygiene behavior

Kaynakça

• Ahorsu, D. K., Lin, C. Y., Imani, V., Saffari, M., Griffiths, M. D. ve Pakpour, A. H. (2022). The fear of Covid-19 scale: development and initial validation. International Journal of Mental Health and Addiction, 20(3), 1537-1545. Epub 2020 Mar 27.
• Akkuzu, H., Yumuşak, F. N., Karaman, G., Ladikli, N., Türkkan, Z. ve Bahadır, E. (2020). Koronavirüs kaygi ölçeği’nin Türkçe güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 2(2), 63-67.
• Altun, Y. (2020). Covid-19 Pandemisinde Kaygı Durumu ve Hijyen Davranışları. Journal of Continuing Medical Education, 29(5):312-7.
• Arpacıoğlu, S. ve Ünübol, B. (2020). Koronavirüs salgınında alkol-sigara kullanımındaki değişiklikler ve ilişkili durumların araştırılması. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi. 2 (3), 128-138.
• Artan, T., Atak, I., Karaman M. ve Cebeci, F. (2020). Koronavirüs (COVID-19) salgınında sosyodemografik özellikler, psikolojik sağlamlık ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. Turkish Studies, 15(6), 79-94.
• Ayas, E.B., Öztürk, N., İnan, S. ve S. Karakaş, G. (2022). Koronavirüs salgını döneminde önlem alma davranışları, koronavirüs korkusu ve kontrol odağı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 5(2), 512-529.
• Balım, A. G., Altay, E. ve Öztaş, B. (2022). Covid-19 sürecinde uzaktan eğitime yönelik öğretmenler üzerine yapılan çalışmaların incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (62), 503-526.
• Bloomfield, S. F., Aiello, A. E., Cookson, B., O'Boyle, C. ve Larson EL. (2007). The effectiveness of hand hygiene procedures in reducing the risks of infections in home and community settings including handwashing and alcohol-based hand sanitizers. American Journal of Infection Control, 35(10), S27–64.
• Bulan, S. ve Özsarı, S. H. (2023). Covid-19’un Türkiye sağlık sigorta sektörüne etkisi üzerine bir araştırma. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 57-66.
• Cao, W., Fang, Z., Hou, G., Han, M., Xu, X., Dong, J. ve Zheng, J. (2020). The psychological impact of the Covid-19 epidemic on college students in China. Psychiatry Research, 287, 112934.
• Choi, E. P. H., Hui, B. P. H. ve Wan, E. Y. F. (2020). Depression and anxiety in Hong Kong during Covid-19. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(10), 3740.
• Clark, C., Davila, A., Regis, M., ve Kraus, S. (2020). Predictors of COVID-19 voluntary compliance behaviors: an international investigation. Global Transitions, 2, 76-82.
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Çiçek, B., Şahin, H. ve Erkal, S. (2021). Covid-19 salgın döneminde bireylerin kişisel ve genel hijyen davranışlarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(80), 2157-2173.
• Çiçek, B., Şahin, H. ve Erkal, S. (2020). “Covid-19 hijyen ölçeği”: Bir ölçek geliştirme çalışması. Turkish Studies, 15(6), 339-350.
• Doshi, D., Karunakar, P., Sukhabogi, J. R., Prasanna, J. S. ve Mahajan, S. V. (2020). Assessing coronavirus fear in Indian population using the fear of Covid-19 Scale. International Journal of Mental Health and Addiction, 19(6), 2383-2391.
• Erzen, E. ve Ceylan, M. (2020). Covid-19 salgını ve uzaktan eğitim: Uygulamadaki sorunlar. Ekev Akademi Dergisi, (84), 229 - 248.
• Gencer, N. (2020). Pandemi sürecinde bireylerin koronavirüs (Kovid-19) korkusu: Çorum örneği. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (4), 1153-1173.
• Germann, T. C., Gao, H., Gambhir, M., Plummer, A., Biggerstaff, M., Reed, C. ve Uzicanin, A. (2019). School dismissal as a pandemic influenza response: When, where and for how long?. Epidemics, 28:100348. Epub 2019 Jun 12.
• Guan, W., Ni, Z., Hu, Y., Liang, W., Ou, C., He, J. ve ark. (2020). Clinical characteristics of coronavirus disease 2019 in China. The New England Journal of Medicine. 382(18), 1708-1720.
• Gupta, S., Prasad, A. S., Dixit, P. K., Padmakumari, P., Gupta, S. ve Abhisheka, K. (2021). Survey of prevalence of anxiety and depressive symptoms among 1124 healthcare workers during the coronavirus disease 2019 pandemic across India. Medical Journal Armed Forces India, 77(Suppl 2), 404-412.
• Hatun, O., Dicle, A. N. ve Demirci, İ. (2020). Koronavirüs salgınının psikolojik yansımaları ve salgınla başa çıkma. Turkish Studies, 15(4), 531-554.
• Huang, Y., ve Zhao, N. (2020). Generalized anxiety disorder, depressive symptoms and sleep quality during Covid-19 outbreak in China: A web-based cross-sectional survey. Psychiatry Research, 288, 112954.
• Işıklı S. (2020). Covid-19 salgınının psikolojik sonuçları ve etkili başa çıkma yöntemleri. Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü, Erişim adresi: https://corona.hacettepe.edu.tr/wp-content/uploads/2020/06/Covid-19_psikolojik_sonuclari_basa_cikma_yontemleri.pdf, Erişim tarihi: 10.10.2023
• İlbasmış, Ç., Toksoy Aksoy, A., Cihanyurdu, İ., Ünver, H. ve Rodopman Arman, A. (2021). Covid-19 salgınının çocukların ruh sağlığı üzerindeki etkileri. Turkish Journal of Child and Adolescent Mental Health, 28, 1-3.
• Kaan, E. O. (2020). Salgın hastalık döneminde alınan tedbirlerin fıkhî analizi. Kocaeli İlahiyat Dergisi, 4(1), 5-24.
• Kalkan Uğurlu Y., Durgun H., Nemutlu E. ve Kurd O. (2020). COVID-19 salgını sırasında Türk toplumunun sosyal el yıkama bilgi ve tutumunun değerlendirilmesi. Journal of Contemporary Medicine, 10(4): 617-624.
• Kang, YJ. (2020). Lessons learned from cases of Covid-19 infection in South Korea. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 14(6), 818-825. Epub 2020 May 7.
• Karagöz, Y. (2014). SPSS 21.1 uygulamalı biyoistatistik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, Z. (2020). Covid-19 pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 3-17.
• Kasap Acungil, Z. ve Acungil, Y. (2022). Covid-19 Pandemisinde Hijyen Davranışları ve Çevre İlişkisi: Ampirik Bir Çalışma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12 (1), 375-394.
• Kaya, G., Trabzon, Ş., Altındiş, S. ve Alacahan, R. (2022). Sağlık eğitimi alan üniversite öğrencilerinde Covid-19 pandemi sürecinde değişen beslenme ve hijyen alışkanlıkları ile koronavirüs korku düzeyleri arasındaki ilişki. The Medical Journal of Mustafa Kemal University, 13(46), 211-222.
• Koç Özkan, T. ve Geçkil, E. (2022). Investigation of Covid-19 fear and related factors of mothers with children between 2-6 years old. Turkish Journal of Science and Health, 3(2), 95-102.
• Kurt, A. ve Çelikay Söyler, H. (2021). Covid-19 stresi altındaki annelerde maternal bağlanma ve önleyici müdahale yöntemleri. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 3(4), 304-313.
• Kurtoğlu, C. ve Gökkaya, F. (2023). Covid-19 döneminde KKTC’de ev kadını olmak: Travma sonrası büyüme, kendini açma ve algılanan sosyal destek. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 5 (3), 208-217.
• Kuşoğlu, İ. ve Beydağ, K. D. (2023). Yetişkin bireylerde Covid-19 korkusu ile Covid-19 hijyen davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 151-159.
• Ladikli, N., Bahadır, E., Yumuşak, F. N., Akkuzu, H., Karaman, G. ve Türkan Z. (2020). Kovid-19 korkusu ölçeği’nin türkçe güvenirlik ve geçerlik çalışması. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 71-80.
• Li Y., Scherer N., Felix L. ve Kuper H. (2021). Prevalence of depression, anxiety and posttraumatic stress disorder in health care workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Plos One, 16(3): e0246454.
• Marshall, A. L. ve Wolanskyj-Spinner, A. (2020). Covid-19: Challenges and opportunities for educators and generation Z learners. Mayo Clinic Proceedings, 95(6), 1135-1137.
• Muslu, M., ve Özçelik Ersü, D. (2020). Yeni koronavirüs (SARS-CoV-2/Covid-19) pandemisi sırasında beslenme tedavisi ve önemi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 48(1), 73-82.
• Okatan, Ö. ve Tagay, Ö. (2021). İlkokul velilerinin görüşlerine göre Covid-19 pandemisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 309-328.
• Özdoğan, B., Hızlı Sayar, G. ve Ünübol, H. (2022). Covid-19 bağlantılı kaygının bireylerin pozitif ve negatif duyguları ile ilişkisi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 4(3), 231-241.
• Putri, N. C. B., Permatasari Tarigan, A., Pandia, P., Pradana, A., Eyanoer, P. C., Effendy, E. ve Parningotan Sinaga, S. (2023). Anxiety Levels in Severe COVID-19 Patients Before and After Undergoing Upper Arm Exercises and Breathing Exercises at H. Adam Malik Hospital Medan. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 5 (2), 140-145.
• Rouvinen H., Turunen H., Lindfors P., Kinnunen J.M., Rimpelä A., Koivusilta L. Kulmala M, Dadaczynski K, Okan O. ve Sormunen M. (2023). Online health information-seeking behaviour and mental well-being among Finnish higher education students during COVID-19. Health Promotion International, 38(6): daad143.
• Sekaran, U. ve Bougie, R. (2010). Research Methods for Business: A Skill-Building Approach. New York: John Wiley & Sons.
• Shi J., Gao Y., Zhao L., Li Y., Yan M., Niu M.M., Chen Y, Song Z, Zhang R, Zhang L. ve Tian J. (2020). Prevalence of delirium, depression, anxiety, and post-traumatic stress disorder among COVID-19 patients: protocol for a living systematic review. Systematic Reviews, 9(1): 258.
• Stevenson, R.J., Case, T.I., Hodgson, D., Porzig-Drummond, R., Barouei, J. ve Oaten, M.J. (2009). A scale for measuring hygiene behaviour: development, reliability and validity. American Journal of Infection Control, 37: 557-64
• Şimşek, Ç., Piyal, B., Tüzün, H., Çakmak, D., Turan, H. ve Seyrek, V. (2010). Ankara il merkezindeki bazı lise öğrencilerinde kişisel hijyen davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(5), 433-440.
• TRT HABER (2023). Omicron ailesinin son mutantı: Eris varyantı, Erişim Adresi: https://www.trthaber.com/haber/gundem/omicron-ailesinin-son-mutanti-eris-varyanti-795720.html, Erişim Tarihi: 16.10.2023.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2011). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ural, D. (2007). Konaklama İşletmelerinde Çalışan Personelin Kişisel Hijyen Bilgileri ve Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Üstün Ç. ve Özçiftçi S. (2020). Covid-19 pandemisinin sosyal yaşam ve etik düzlem üzerine etkileri: Bir değerlendirme çalışması. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(Special Issue on Covid 19), 142-153.
• Wang C., Pan R., Wan X., Tan Y., Xu L., Ho C. S. ve Ho, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (Covid-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729.
• Wilder-Smith, A. ve Freedman, D. O. (2020). Isolation, quarantine, social distancing and community containment: pivotal role for old-style public health measures in the novel coronavirus (2019-nCoV) outbreak. Journal of Travel Medicine, 27(2), taaa020.
• World Health Organization (WHO). Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard, Erişim Adresi: https://covid19.who.int/, Erişim Tarihi: 18.10.2023.
• Yalçın, S. (2020). Diş hekimliğinde yeni dönem Covid-19 pandemisi ve alınacak önlemler. İstanbul: Quintessence Yayıncılık.
• Yalman, F., Karagöz, Y. ve Genç, G. (2022). Salgının 3. pik döneminde algılanan COVID-19 bulaşıcılığının hijyen davranışları üzerine etkisi: Toplum temelli bir araştırma. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 8 (3), 272-283.
• Yıldırım, M., Geçer, E. ve Akgül, Ö. (2021). The impacts of vulnerability, perceived risk, and fear on preventive behaviours against Covid-19. Psychology, Health & Medicine, 6(5), 1–9.
• Yıldırım, S. (2020). Salgınların sosyal-psikolojik görünümü: Covid-19 (Koronavirüs) pandemi örneği. Turkish Studies, 15(4), 1331-1351.
• Zhao, J., Yuan, Q., Wang, H., Liu, W., Liao, X., Su, Y., Wang X, Yuan J, Li T, Li J, Qian S, Hong C, Wang F, Liu Y, Wang Z, He Q, Li Z, He B, Zhang T, Fu Y, Ge S, Liu L, Zhang J, Xia N. ve Zhang Z. (2020). Antibody responses to SARS-CoV-2 in patients with novel coronavirus disease 2019. Clinical Infectious Diseases, 71(16), 2027-2034.