Akıllı Tasarımın Bilimselliği Problemi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 116 - 144, 15.09.2023

Kerim Öztürk , Ergin Ögcem

Öz

Akıllı tasarım, William Paley(1743-1805)’den sonra 1996 yılında canlıların moleküler dün-yasındaki karmaşıklığından yola çıkarak tekrar filizlenen teleolojik açıklamanın Biyoloji alanındaki modern versiyonudur. Akıllı tasarımcılar, bilimsel olarak canlılardaki tasarımın varlığının görülebileceğini iddia ederken, akıllı tasarım karşıtları, canlıları oluşturan bütün süreçlerin aşamalı olacak şekilde oluştuklarını ve akıllı tasarımcıların argümanlarının bi-limsel olmadığını ileri sürmüşlerdir. Karşıt fikirde olanların akıllı tasarımcıların açıklama-larını bilimsel kabul etmemelerinin sebebi ise natüralist yaklaşımların bilimsel çalışmalar üzerindeki mevcut egemenliğidir. Oysa natüralist yaklaşımların tamamı varsayılanın aksine bütünüyle bilimsel değil, metafizik ön kabulleri de içeren birer felsefi tutumdur. Mesele bundan ibaret olmasına rağmen, natüralistler kendilerinin ontolojiye dair kanaatlerini bi-limsel yöntemle eşit görmek gibi bir hataya düşmüşlerdir. Diğer taraftan Bilim Felsefesi ekseninde yapılan tartışmaların kahir ekseri pozitivist anlayışın esas alındığı bir zemin üzerinde gerçekleştiği için ortaya konan yaklaşımlarda da pozitivist tutumun belirleyiciliği söz konusu olmuştur. Bu nedenle akıllı tasarım hipotezi için “bilimsel yaklaşımın teamülle-rine aykırıdır” demek çok daha isabetli olacakken, doğrudan “bilime aykırıdır” demek gibi bir yanlışa düşülmüştür. Bununla birlikte akıllı tasarıma dair ileri sürülen görüşlerin teorik bir çabanın ötesine geçerek deneyi de sürece dâhil ederek yoluna devam etmesinin bir gereklilik olduğu yadsınamaz bir husustur. Bu makalede bilimsel faaliyetler çerçevesinde önemli bir yeri olan evrimci anlayışın iddialarında yer alan canlı yaşamın nasıl ortaya çıktığına dair görüşleri de hesaba katılarak, canlı yaşamın başlangıcı, karmaşıklığı ve insan zihni gibi hususlarda akıllı tasarım ve akıllı evrim denkleminde bir takım mülahazalara yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bilim, Sözde Bilim, Evrim, Tasarım, Karmaşıklık

Kaynakça

• Acar, Rahim. “Büyük Patlama Teorisi Kelam kozmoloji Argümanını Destekler Mi?”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (2006), 89-109.
• Armağan, İbrahim. YöntemBilim I Bilimsel Yöntem. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, 1. Basım, 1983.
• Behe, Michael Joseph. Darwin'in Kara Kutusu. İstanbul: Aksoy, 1998.
• Behe, Michael Joseph. “Irreducible Complexity: Obstacle to Darwinian Evolution”, Philosophy Of Biology An Anthology. eds. Alex Rosenberg - Robert Arp. 427-437. USA: John Wiley&Sons, 2010.
• Behe, Michael Joseph. “Zeki Tasarıma Yönelik Bilimsel Eleştirileri Yanıtlamak”. çev. Orhan Düz Evrenin Bilinmeyen Tarihi Tasarım. der. Michael Joseph Behe - William Albert Dembski. 133-148. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 1. Basım, 2004.
• Bilgili, Alper. “Metodolojik Natüralizm, Ontolojik Natüralizm ve Sosyolojinin Sınırları”. Din & Felsefe Araştırmaları 2/4 (Aralık 2019), 101-113.
• Boudry, Maarten. “Loki’s Wagerand Laudan’s Error”. Philosophy of Pseudoscience Reconsidering the Demarcation Problem. eds. Massimo Pigliucci – Maarten Boudry. 79-98. Chicago and London: The University of Chicago Press, 2013.
• Cambridge Dictionary (CD), Erişim 3 Ocak 2023. https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce-t%C3%BCrk%C3%A7e/intelligent
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Clark, Kelly James. Bilim ve/veya Din. çev. Doç. Dr. Enis Doko. İstanbul: Destek Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Çakmak Mustafa. “Evrim Teorisi Tanrının Varlığı İçin Gerçek Bir Tehdit midir?”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/2 (Nisan 2015), 55-81.
• Çetinkaya, Ertan – Turgut, Halil - Duru, Mehmet Kürşad. “Bilim, Sözde-Bilim Ayrımı Bağlamının Ortaokul Öğrencilerinin Bilim Algılarına Etkisi: İridoloji Vakası”. Eğitim ve Bilim 40/181 (Ekim 2015), 1-18. doi: 10.15390/EB.2015.3127
• Dawkins, Richard. Kör Saatçi. çev. Melisa Miller. İstanbul: Kuzey Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Demir, Ömer. Bilim Felsefesi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 6. Basım, 2018.
• Duman, Musa “Popper and The Theory of Evolution”. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 17 (2017), 57-70.
• Düzgün, Şaban Ali. Aydınlanmanın Keşif Araçları. Ankara: Otto Yayın, 2018.
• Forrest, Barbara - Gross, Paul R.. Creationism’s Trojan Horse: The Wedge of Intelligent. New York: Oxford University Press, 2004.
• İrez, Serhat – Turgut, Halil –Akçay, Hakan. “Bilim Sözde-Bilim Ayrımı Tartışmasının Öğretmen Adaylarının Bilimin Doğası İnanışlarına Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 10/4 (2010), 2621-2663.
• Johnson, Phillip E.. Evrim Duruşması. çev. Orhan Düz. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 1. Basım, 2003.
• Karaca, Nuray, Pozitivizmin Erken Cumhuriyet Dönemine Etkisi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2008.
• Kalelioğlu, Uğur Berk. “Pozitivizmin Epistemolojik Temeli ve Avrupa merkezci Sosyolojik Bilginin Sınırları”. Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 2/2 (Kasım 2019), 127-138. https://doi.org/10.38004/sobad.587268
• Kefranî, Ruhullah Rahimî. “Modern Ateizmin Dine Dair Evrimci Açıklaması”. Misbah Dergisi 10/ 18 (Kış 2022), 91-106.
• Koertge, Noretta. “Belief Buddies Versus Critical Communities”. Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem. eds. Massimo Pigliucci – Maarten Boudry. 165-180. Chicago and London: The University of Chicago Press, 2013.
• Meyer, Stephen Colin. Signature In The Cell. PDF: HarperCollins e-books, http://library.lol/main/3D13CDF85F8F329F93AE10A502298295
• Meyer. Stephen Colin. “Fizik ve Biyolojide Tasarım Kanıtları: Evrenin Kökeninden Hayatın Kökenine”. çev. Orhan Düz. Evrenin Bilinmeyen Tarihi Tasarım. der. Michael Joseph Behe - William Albert Dembski. 53-112. İstanbul: Gelenek, 1. Basım, 2004.
• Meyer, Stehpen Colin (2021). Stephen C. Meyer. 01 2022, 02 tarihinde www.stephencmeyer.org: https://stephencmeyer.org/about/ adresinden alındı.
• Meyer, Stephen Colin. “Zeki Tasarımın Bilimsel Konusu”. çev. Orhan Düz. Evrenin Bilinmeyen Tarihi Tasarım, der. Michael Joseph Behe - William Albert Dembski. 149-208. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 1. Basım, 2004.
• Morris, Simon Conway. “Life: The Final Frontier For Complexity?”. Complexity and The Arrow of Time. eds. Charles H. Lineweave - Paul C. W. Davies - Michael Ruse. 135-162. New York: Cambridge University Press, 2013.
• Nickles, Thomas. “The Problem of Demarcation History and Future”. Philosophy of Pseudoscience Reconsidering the Demarcation Problem. eds. Massimo Pigliucci –Maarten Boudry. 101-120. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1. Basım, 2013.
• Ögcem, Ergin. Ateizmden Aklın Tanrısına. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Özalp, Hasan. Tanrı ve Tasarım. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Pay, Metin. Tasarım ve Tanrı. İstanbul: Şule, 1. Basım 2018.
• Pennock, Robert T.. Tower of Babel The Evidence against the New Creationism. London: The MIT Press, 2. Basım, 1999.
• Pigliucci, Massimo. “The Demarcation Problem”. Reconsidering the Demarcation Problem Philosophy of Pseudoscience. eds. Massimo Pigliucci – Maarten Boudry. 9-28. Chicago and London: The University of Chicago Press, 2013.
• Ruse, Michael. Darwin and Design. New York: Harvard College, 2003.
• Russell, Bertrand. Religion and Science. New York: Oxford University Press, 1997.
• Scott, Eugenie Carol. Evolution vs. Creationism: An Introduction. London: Greenwood Press, 1. Basım, 2004.
• Şerebiyânî, Muhammed Samedpûr Âzer. “Naturalizm ve Fizikalizm: Yeni Ateizmin Bâtıl Önermeleri”. Misbah: Çağdaş Din Çalışmaları Dergisi 10/ 18 (2021), 107-123.
• Skybreak, Ardea. Evrim Bilimi ve Yaratılış Efsanesi Neyin Gerçek Neyin Önemli Olduğunu Bilmek. çev. Betül Çelik. İstanbul: Yordam Kitap, 3. Basım, 2020.
• Stanford Encyclopedia of Philosophy (SEP). “Science and Pseudo-Science”. 28 Eylül 2022. https://plato.stanford.edu/entries/pseudo-science/#PseuPseu
• Stephen C. Meyer (SCM), Erişim 2 Ocak 2022. https://stephencmeyer.org/about/
• Stenger, Victor. Başarısız Hipotez Tanrı Bilim Tanrının Var Olmadığını Nasıl Gösteriyor?. çev. Algan Sezgintüredi. İstanbul: Aylak Kitap, 1. Basım, 2011.
• Taslaman, Caner. Evrim Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2016
• Thagard, Paul. Computational Philosophy of Science. Cambridge, Massachusetts. London: The MIT Press, 1993.
• Uslu, Ferit. Tanrı ve Fizik Büyük Patlama ve Öncesi. Ankara: Nobel Yayın, 2. Basım, 2010.
• Uslu, Ferit. “Bilimselliğin Kriteri ve Sınırları Problemi - Bilim, Bilim Olmayan ve Sahte Bilim”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/19 (Haziran 2011), 5-35.
• Yıldırım, Cemal. Bilim Felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 3. Basım, 2012.