Sahâbî Abdullah b. Hanzale’nin Hayatı

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 22 - 39, 30.09.2024

Mustafa Çavuşoğlu

Öz

Halifeliği Hz. Hasan’dan devralan Muâviye b. Ebû Süfyân, makamını oğlu Yezîd b. Muâviye’ye bırakabilmek için tüm önlemleri almış, vefatından sonra hilafet makamına Yezîd b. Muâviye geçmişti. Bu yüzden Yezîd b. Muâviye’nin halifeliğine Hicaz Bölgesi dışında itiraz edilmemişti. Yezîd, Hicazlıların itaatini sağlamak üzere Medinelilerden bir grubu isteyince içlerinde sahâbîlerinde bulunduğu Medine eşrafından bir grup Şam’a gitmişti. Medineli grup içerisinde Abdullah b. Hanzale de bulunuyordu. Abdullah, gasîlü’l-melâike diye bilinen Hanzale’nin oğlu ve Hz. Peygamber’e zor zamanlar yaşatan Abdullah b. Übey b. Selûl ve Ebû Âmir er-Râhib’in torunuydu. Medineli grup içerisinde yer alan Abdullah b. Hanzale, Şam’da bulunduğu sırada Yezîd’in şahsında gördüğü bazı gayri meşru davranışlar sebebiyle Medine’ye döndükten sonra Yezîd’in halifeliğini reddetmişti. Medine halkının büyük çoğunluğu onu takip etmiş ve akabinde Abdullah b. Hanzale’yi kendilerine lider seçmişti. Medinelilerin bu tavırları sebebiyle Yezîd, Medine’ye bir ordu göndererek Medine’yi itaat altına almak istemiş, fakat Medine’de Şam’dan gelen ordu sebebiyle istenmeyen olaylar yaşanmıştı. Tarihe Harre Savaşı olarak geçen bu olayda sayıları yüzlerle ifade edilen insan öldürülmüştür. Harre Savaşı’nda birden bire ön plana çıkması, yaş itibariyle sahâbenin küçüklerinden olmasına rağmen lider seçilmesi, Abdullah b. Hanzale’yi özel ve araştırmaya değer kılmıştır. Araştırmada, Abdullah b. Hanzale’nin hayatı, ailesi ve şahsiyetine dair bilgilerin yanında; sahâbe olup olmadığı, Harre Savaşı’ndaki rolü, Yezîd’e giden heyette niçin yer aldığı, neden Yezîd’in halifeliğini reddettiği ve gördüğü olumsuzluklara rağmen neden Şam’da iken Yezîd’e karşı çıkmadığı konuları incelenmiştir. Araştırmanın kapsamı, Abdullah b. Hanzale’nin hayatı, ailesi, şahsiyeti ve faaliyetleriyle sınırlandırılmıştır. Araştırmanın metodunda, elde edilen veriler sentezlenerek rivayetçi ve öğretici yöntemler kullanılarak sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Emevîler, Harre Savaşı, Abdullah b. Hanzale, Yezîd b. Muâviye

Etik Beyan

Bu araştırmada herhangi bir kurumdan destek almadığımı ve araştırma esnasında etik kurallara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Yok

The Life of the Companion Abdullah b Hanzaleh

Öz

Muaviyeh b Abu Sufyan, who took over the Caliphate from Hasan, took all precautions to leave his position to his son Yazid b Muaviyeh. and after his death, Yazid b Muaviyeh took over the caliphate. That’s why Yazid b Muaviyeh’s caliphate was not objected to outside the Hejaz Region. When Yazid asked for a group from the people of Medina to ensure the obedience of the people of Hejaz, a group of Medina notables, including his companions, went to Damascus. Abdullah b Hanzaleh was also among the group from Medina. Abdullah was the son of Hanzaleh, known as gasîlü’l-melâike, and the grandson of Abdullah b Übey b Selûl and Ebû Âmir er-Râhib, who gave the Prophet a difficult time. Abdullah b Hanzaleh, who was among the group from Medina, rejected Yazid’s caliphate after returning to Medina due to some illegitimate behavior he saw in Yazid’s person while he was in Damascus. The majority of the people of Medina followed him and subsequently elected Abdullah b Hanzaleh as their leader. Due to this attitude of the people of Medina, Yazid wanted to send an army to Medina and subjugate Medina, but undesirable events occurred in Medina due to the army coming from Damascus. Hundreds of people were killed in this incident, which went down in history as the Battle of Harre. The fact that he suddenly came to the fore in the Battle of Harre and was elected leader despite being one of the younger companions in terms of age made Abdullah b Hanzaleh special and worth researching. In the research, in addition to information about Abdullah b Hanzaleh’s life, family and personality; Whether he was a companion or not, his role in the Harre incident, why he was in the delegation that went to Yazid, why he rejected Yazid’s caliphate, and why he did not oppose Yazid while in Damascus despite the negativities he encountered were examined. The scope of the research is limited to the life, family, personality and activities of Abdullah b Hanzaleh. In the method of the research, the data obtained were synthesized and presented using narrative and didactic methods.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Umayyads, Battle of Harre, Abdullah b. Hanzaleh, Yazid b. Muâviyeh

Etik Beyan

I declare that I did not receive support from any institution for this research and that I complied with ethical rules during the research.

Destekleyen Kurum

No

Kaynakça

• Baktır, Mustafa. Ashâb-ı Suffe-İslâm’da İlk Eğitim Müessesesi. İstanbul: Timaş Yayınları, 1990.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1996. Efendioğlu, Mehmet. “Sahâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/491-500. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr. Târîh-u Halîfe b. Hayyât. thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. Riyâd: Dâru Taybe, 2. Basım, 1985. Hitti, Philip K. Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1980.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed el-Bîcâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1992.
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Endelûsî. el-ʿİkdü’l-ferîd. thk. Müfîd Muhammed Kumeyha. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1983.
• İbn Hacer, Ebi’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 15 Cilt. Kâhire: Merkezü li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye, 2008.
• İbn Hacer, Ebi’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Hacer Şihâbüddîn el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. thk. İbrâhîm ez-Zeybek - ‘Âdil Mürşid. 4 Cilt. Dımaşk-Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2014.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî. Cevâmiʿu’s-sîre ve hamsü resâʾile uhrâ. thk. İhsân Abbâs - Nâsırudin el-Esed. Mısır: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed Ebî Hâtim et-Temîmî. Kitâbü’s-Sikât. thk. Muhammed Abdülmüîd Han. 10 Cilt. Haydarâbat: Dâiratü’l-Meârifi’l-Osmâniyye, 1973.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Kesîr. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdülkâdir el-Arnâût - Beşâr ‘Ivâd. 20 Cilt. Beyrût: Dâr-u İbn Kesîr, Özel Baskı., 2015.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Hâşimî ez-Zührî. Kitâbü’t-Tabakâti’l-kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî, 2001.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. 1 Cilt. Beyrût-Lübnân: Dâru İbn Hazm, 2012.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l-Hasen Alî b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed Ebî Abdülkerîm b. Abdülvâhıd Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmûrî. 10 Cilt. Beyrût-Lübnân: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 2012.
• Kandehlevî, Muhammed Yusuf. Hayâtü’s-Sahâbe. çev. Ahmet Meylâni. İstanbul: Divan Yayınları, 1980. Kılıç, Ünal. “Harre Vakasının Sebepleri Hakkında Bazı Mülahazalar”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (Aralık 2000), 317-324.
• Kılıç, Ünal. Tartışmaların Odağındaki Halife Yezîd b. Muâviye. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2001. Kister, M. J. Kister. “Harre Vakası (Bazı Sosyo-Ekonomik Tespitler)”. çev. Ünal Kılıç. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (Aralık 2000), 305-316.
• Kur’ân-ı Kerîm ve İzahlı Meâli Âlisi. çev. Ahmet Fikri Yavuz. İstanbul: Sönmez Neşriyat, ts. Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Harre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/244-245. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Harre Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/245-247. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Mes‘ûdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn b. Ali. Mürûcü’z-zeheb ve meʿâdinü’l-cevher. thk. Kemâl Hasan Mer’î. 4 Cilt. Beyrût: Mektebü’l-Asriyye, 2005.
• Önkal, Ahmet. “Abdullah b. Hanzale”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/104-105. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Târîhu’l-hulefâ. thk. Muhammed Ğassân Nasûh el-Hüseynî. Beyrût: Dâru’l-Minhâc, 2. Basım, 2013.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. 11 Cilt. Mısır: Dâru’l-Maârif, 2. Basım, 1967.
• Uçar, İlyas. “Medîne Tarihi’nde Kara Bir Gün: Harre Vak’ası”. Tarih ve Gelecek Dergisi 8/1 (Mart 2022), 33-52. http://dx.doi.org/10.21551/jhf.1070338
• Varol, M. Bahaüddin. “Harre Vakası (Sebep-Sonuç Değerlendirmesi)”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1997), 513-534.
• Ya‘kûbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kûb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh. Târîhu’l-Yaʿkûbî. thk. Abdülemîr Mühennâ. 2 Cilt. Beyrût: Şeriketü’l-Âlemî, 2010.
• Yazıcı, Mahmut. Sahâbe Bilgisinin Tespiti. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2015.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnâût. 25 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.
• Zettersteen, K.V. “Abdullah b. Hanzale”. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. 1/32. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, 1997.