Eğitimcilerin mesleki gelişimine yönelik çevrimiçi öğrenme araştırmalarının sistematik analizi

Yıl 2024, , 38 - 66, 31.05.2024

Ezgi Özdemir , Funda Dağ

https://doi.org/10.33400/kuje.1317538

Öz

Eğitimin niteliğinin artmasında atılacak adımlardan biri eğitimcilerin mesleki gelişimlerinin sağlanmasıdır. Türkiye’de sadece öğretmenlerin sayısının bir milyonu geçtiği düşünüldüğünde mesleki gelişim eğitimlerinin yüz yüze yapılmasının zorluğu göze çarpmaktadır. Bu noktada, avantajlı yönleriyle çevrimiçi öğrenme ortamları çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırma, Türkiye’de eğitimcilerin mesleki gelişimine yönelik çevrimiçi öğrenme araştırmalarının incelenmesi amacıyla, sistematik alanyazın taraması yöntemiyle, oluşturulan betimsel bir araştırmadır. Yöktez ve TR Dizin veri tabanlarında, belirlenen anahtar kelimelerle yapılan tarama seçim ve dışlama kriterleri çerçevesinde değerlendirildikten sonra 29 araştırma analiz sürecine alınarak incelenmiştir. Araştırmalar; öncelikle betimsel özellikleri açısından analiz edilmiştir. Ayrıca; konu ve alan, kullanılan model/kuramsal ve kavramsal yaklaşımlar, olumlu/olumsuz yönler, beklentiler ve öneriler olarak temalara göre incelenmiştir. Araştırmaların yıllara göre farklılaştığı, örneklem olarak çoğunlukla öğretmenlerin tercih edildiği, nitel araştırma yöntemlerinin daha fazla kullanıldığı, veri toplama aracı olarak çoğunlukla görüşmenin tercih edildiği gözlenmiştir. Amaçlarına göre incelendiğinde keşfedici ve betimleyici araştırmaların daha fazla yapıldığı, konuları açısından ise daha fazla mesleki gelişime ilişkin bir durumun incelendiği araştırmaların yapıldığı görülmüştür. Araştırmaların yarısından fazlasında mesleki gelişim açısından bir kuramsal veya kavramsal çerçeveye yer verilmediği, bu yönde bilgi sunan az sayıda araştırmada ise harmanlanmış öğrenme yaklaşımı ve hayat boyu öğrenme kuramına yer verildiği görülmüştür. İncelenen çevrimiçi mesleki gelişim araştırmalarında olumlu yönlerin esneklik, verimlilik ve ekonomiklik; olumsuz yönlerin ise teknik destek ve teknolojik altyapı yetersizliği olarak vurgulandığı belirlenmiştir. Araştırmalarda eğitimlerin uygulamalı, ulaşılabilir olması beklentiler içinde yansıtılmış; araştırmacılara çevrimiçi ortamlarda öğretmenler arası etkileşimi inceleyen araştırmaların yapılmasının önerildiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uzaktan eğitim, hizmetiçi eğitim, mesleki gelişim, çevrimiçi öğrenme, sistematik alanyazın taraması

Systematic analysis of online learning research on the professional development of educators

Öz

One of the steps to be taken in increasing the quality of education is to ensure the professional development of educators. Considering that the number of teachers in Turkey exceeds one million, the difficulty of conducting face-to-face professional development training is striking. At this point, online learning environments with their advantageous aspects appear to be the right solution. This research is a descriptive study that was created with the method of systematic literature review in order to examine the online learning researches for the professional development of educators in Turkey. In the Yöktez and TR Index databases, the results of the framework of selection and exclusion criteria, 29 studies were included in the analysis process. Initially, researches were analyzed according to their descriptive characteristics. In addition, the subject field, the model/theoretical and conceptual approaches used, positive/negative aspects, expectations and suggestions were examined according to themes. It was observed that the studies differed according to years, teachers were mostly preferred as the sample, qualitative research methods were used more, and interviews were mostly preferred as data collection tools. When analyzed according to their purposes, it was seen that exploratory and descriptive researches were conducted more, and in terms of their subjects, it was seen that researches examining a situation related to professional development were conducted more. It was observed that more than half of the studies did not include a theoretical or conceptual framework in terms of professional development, and the few studies that provided information in this direction included blended learning and lifelong learning. The positive aspects of the online professional development studies reviewed were flexibility, efficiency, and affordability; It has been observed that the negative aspects were lack of technical support and technological infrastructure inadequacy. Practical and accessible trainings were proposed in the expectations passages of the researches, along with the recommendations for the future researchers to conduct researches examining the interaction between teachers.

Anahtar Kelimeler

Distance education, in-service training, professional development, online learning, systematic literature review

Kaynakça

• Ak, Ş. ,Gökdaş, İ., Öksüz, C. & Torun, F. (2021). Uzaktan eğitimde eğiticilerin eğitimi: Uzaktan eğitime yönelik öz yeterlik ve yarar algısına etkisi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 7(1) , 24-44.
• Alsied, S. M. & Pathan, M. M. (2013). The use of computer technology in EFL classroom: Advantages and implications. IJ ELTS 1, 44–51.
• Arslan, M. (2021). Covid-19 Salgını sürecinde hizmet içi eğitim etkinliklerine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(3), 1601-1619.
• *Arslan, S. (2018). A review on the delivery of the professional development programs for EFL teachers: Face-to- face, online and blended programs. Turkish Studies (Elektronik), 13(27), 97 - 106.
• *Arslan, S., Mirici, İ. & Öz, H. (2020). Implementation and evaluation of an EFL teacher training program for non-formal education settings. İlköğretim Online (elektronik), 19(3), 1337 - 1370. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2020.729666
• Aslanargun, E. & Atmaca, T. (2017). Öğretmenlerin mesleki gelişim ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi / Teachers 'determınatıon of needs and expectatıons of professıonal development. Asya Öğretim Dergisi, 5(2), 50-64.
• *Aşık, İ. (2019). Web tabanlı mesleki gelişim uygulamasının matematik öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirmeye yönelik yaklaşımlarına etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi.
• Atal, D. & Sancar, R. (2021). Öğretmenlerin mesleki gelişimlerine odaklanan araştırmalar ne söylüyor? Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 166-186.
• Avcı, F. (2021). Çevrim içi bir öğrenme ortamı olarak etwinning platformuna ilişkin öğretmenlerin görüş ve değerlendirmeleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 1-22. http://dx.doi.org/10.30703/cije.663472
• * Avcı, F. (2021). Çevrim içi bir öğrenme ortamı olarak etwinning platformuna ilişkin öğretmenlerin görüş ve değerlendirmeleri. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 1-22. http://dx.doi.org/10.30703/cije.663472
• *Avcı, B. & Güven, M. (2021). Öğretmenlerin çevrim içi eğitime ilişkin hizmet içi eğitim gereksinimlerinin belirlenmesi . Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (51), 345-367 . https://doi.org/10.53444/deubefd.882866
• *Aytaç, T. & Altunçekiç, A. (2012). Karma Öğrenme Yönteminin Başarıya Etkisi ve Eğitim Yöneticilerinin Görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 (3) , 867-884.
• *Baran, F. (2008). Milli Eğitim Bakanlığının uzaktan hizmetiçi eğitim yöntemiyle bilgisayar eğitimi uygulamasına ilişkin öğretmen görüş ve önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi.
• *Başaran, B. Ç. (2020). Examining in-service English language teachers' professional needs: Towards an online teacher training program. (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Bielska, J. (2011). The experimental method in action research. Danuta GabryśBarker (Ed.) içinde Action research in teacher development: An overview of research methodology (ss. 85-119). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Bragg, L. A., Walsh, C., & Heyeres, M. (2021). Successful design and delivery of online professional development for teachers: A systematic review of the literature. Computers & Education, 166, 104158. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2021.104158
• *Bükücü, Ç. C. (2010). Üniversite öğretim elemanlarının e-öğrenmeye yönelik hazırbulunuşluluk düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi.
• Bümen, N. T., Ateş, A., Çakar, E., Ural, G. & Acar, V. (2012). Türkiye bağlamında öğretmenlerin mesleki gelişimi: Sorunlar ve öneriler. Milli Eğitim Dergisi, 42(194), 31-50.
• Can, E. (2019). Öğretmenlerin meslekî gelişimleri: Engeller ve öneriler. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1618-1650. https://doi.org/10.14689/Issn.2148-2624.1.7c.4s.14m
• Ceylan, M. & Özdemir, S. (2016). Türkiye ve İngiltere’deki öğretmenlerin sürekli mesleki gelişime ilişkin görüşlerinin ve katılım durumlarının incelenmesi . Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 6(1) , 397-417.
• Chin, J. M. C., Ching, G. S., del Castillo, F., Wen, T. H., Huang, Y. C., del Castillo, C. D., ... & Trajera, S. M. (2022). Perspectives on the Barriers to and Needs of Teachers’ Professional Development in the Philippines during COVID-19. Sustainability, 14(1), 470.
• Cresswell, J.W., (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (3.Baskı). (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap Yayıncılık.
• *Çelen, F. K. (2018). Öğretmenlere yönelik üstbilişsel stratejilere dayalı çevrimiçi mesleki gelişim uygulamasının geliştirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Çelik, Z. & Bozgeyikli, H., (2019). Dünyada ve Türkiye’de öğretmen yetiştirme, istihdam ve mesleki gelişim politikaları. Odak Analiz No. 2. Ankara: EBSAM.
• Çepni, S. (2021). Proje, Tez ve Araştırma Makalelerinin Kavramsal ve Kuramsal Çerçevesi Nasıl Yapılandırılmalı? Fen Matematik Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 4(3), 203-216.
• Dağ, F. (2016). Examination of the professional development studies for the development of technological competence of teachers in Turkey in the context of lifelong learning. Journal of Human Sciences, 13(1), 90–111. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/3523
• Dewey, A. & Drahota, A. (2016) Introduction to systematic reviews: online learning modüle cochrane training. https://training.cochrane.org/interactivelearning/module-1-introduction-conducting-systematic-reviews
• *Doğan, S., & Yurtseven, N. (2021). Salgın sürecinde ve sonrasında öğretmenlerin mesleki gelişimi için karma bir program önerisi. Yaşadıkça Eğitim, 35(2), 774-792. https://doi.org/10.33308/26674874.2021352266
• *Elçi, A. (2016). Teknoloji ile zenginleştirilmiş öğrenmeye yönelik öğretim elemanı geliştirme altyapısı . Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 16(4) , 21-38 . https://doi.org/10.18037/ausbd.415537
• Gebel, S. & Tekin Bozkurt, A. (2022). Öğretmenlerin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülen uzaktan hizmet içi eğitim faaliyetleri hakkındaki görüşleri. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi , 6(1), 42-62.
• *Gülbahar, Y. & Karataş, E. (2016). Uzaktan öğretimi uzaktan eğitim yöntemi ile öğrenmek: “E-Eğitmen Sertifika Programı” . Kastamonu Eğitim Dergisi , 24(4) , 1867-1880.
• *Güneş, H. (2017). Perceived roles and competencies of English language instructors in online learning environments. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• *Hallaç, S. (2021). Arşiv belgelerinin ilköğretimde kullanımına ilişkin öğretmen mesleki gelişim programı: TC İnkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• *İşeri, E. (2019). Yükseköğretim kurumlarında öğrenme ve öğretme merkezleri: Yönetim yapısı örgüt yapısı ve kullanılan teknolojiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi.
• Kamel, A. M. (2016). Role of faculty development programs in improving teaching and learning. Saudi J Oral Sci, 3, 61-69.
• Kara, K. & Karakoç, B. (2017). Yetişkin Eğitiminde ‘Sekiz Süreç Elementi’ Doğrultusunda Öğretmenlerin Aldıkları Hizmet İçi Eğitim Programlarının Değerlendirilmesi . Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi , 12(24), 613-634 .
• Kavrat, B. & Türel, Y. K. (2013). Çevrimiçi uzaktan eğitimde öğretmen rollerini ve yeterliliklerini belirleme ölçeği geliştirme. Journal of Instructional Technologies and Teacher Education, 2(2), 23-33.
• *Kesim, E. (2009). Okul yöneticilerinin uzaktan eğitim yoluyla yetiştirilmeleri için eğitim ihtiyaçlarına dayalı bir program modeli önerisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi.
• *Kızıldağ, S. (2019). Main components of online/blended mentoring programmes for language instructors to teach online: A content analysis. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Kuzu, A., Çankaya, S., & Mısırlı, Z. A. (2011). Tasarım tabanlı araştırma ve öğrenme ortamlarının tasarımı ve geliştirilmesinde kullanımı. Anadolu Journal of Educational Sciences International, July 2011, 1(1), 1-35.
• Merriam, S. B., (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayıncılık.
• Moher D, Liberati A, Tetzlaff J & Altman DG, The PRISMA Group (2009). Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and MetaAnalyses: The PRISMA Statement. PLoSMed 6(7): e1000097. https://doi.org/10.1371/journal.pmed1000097
• Morrison, G. R., Ross, S. M., & Kemp, J. E. (2013). Designing effective instruction (7th ed.). John Wiley & Sons.
• *Mutlu, N. & Özden, M. (2017). Needs analysis of science and technology teachers towards alternative assessment methods. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 936 - 948.
• Nami, F., Marandi, S. S., & Sotoudehnama, E. (2016). CALL teacher professional growth through lesson study practice: an investigation into EFL teachers' perceptions. Computer Assisted Language Learning, 29(4), 658-682. http://dx.doi.org/10.1080/09588221.2015.1016439
• Neuman, W. L., & Robson, K. (2014). Basics of Social Research: Qualitative & Quantitative Approaches. 3rd Ed., Toronto: Pearson Canada.
• Ozan Leymun, Ş., Odabaşı, F. & Kabakçı Yurdakul, I. (2017). Eğitim ortamlarında durum çalışmasının önemi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - Journal of Qualitative Research in Education, 5(3), 367-385.
• Özavcı, E. & Çelikten, M. (2017). Uzaktan hizmet içi eğitim uygulamalarında öğretmen görüşlerine göre karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri . Turkish Journal of Educational Studies , 4(2), 39-76.
• *Özen, B. (2014). Web tabanlı uzaktan öğretim yönteminin okul yöneticilerinin hizmetiçi eğitimlerinde uygulanabilirliği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• *Özgül, N. (2018). Teknoloji destekli öğretmen mesleki gelişimine yönelik öğretmen değerlendirmeleri ve önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi.
• Parlar, H. & Halisdemir, M. (2020). Türkiye’de öğretmen yetiştirme alanında yapılan doktora tezlerinin incelenmesi . OPUS International Journal of Society Researches, 15(24), 2674-2696. https://doi.org/10.26466/opus.596629
• Parmaksız, R. & Sıcak, A. (2015). Uzaktan hizmetiçi eğitime ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 187-212 .
• Polat, S., Uğurlu, C. T. & Bilgin Aksu, M. (2018). Okul yöneticilerinin kendi mesleki gelişimleri ve okulu geliştirmeye yönelik liderlik davranışlarına ilişkin görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 205-224. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.6c1s9m
• Ramírez-Montoya, M. S., Andrade-Vargas, L., Rivera-Rogel, D., & Portuguez-Castro, M. (2021). Trends for the future of education programs for professional development. Sustainability, 13(13), 7244. https://doi.org/10.3390/su13137244
• *Sarıdaş, G. (2017). Çevrimiçi öğrenme topluluklarının öğretmenlerin mesleki gelişimine etkisine yönelik öğretmen görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
• Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen yeterlikleri ve mesleki gelişim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 58, 40-45.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., & Dündar, H. (2014). Trends of research published in education and science journal: content analysis. Education and Science Journal, 39(173), 430- 453.
• *Sezer, B. , Karaoğlan Yılmaz, F. G. & Yılmaz, R. (2017). Comparison of online and traditional face-to-face ın-service training practices: An experimental study . Cukurova University Faculty of Education Journal, 46(1) , 264-288. https://doi.org/10.14812/cuefd.311737
• *Sezgin, S. (2020). Teacher education MOOCs: Re-thinking professional development of teachers according to the MOOC experiences of preservice teachers and teacher trainers. İlköğretim Online (elektronik), 19(4), 2484 - 2502.
• Snyder, H. (2019). Literature review as a research methodology: An over view and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339.
• *Songül, B. C. (2014). English language teachers' perceptions about an online basic call training . (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniverisitesi.
• *Songül, B. C. (2019). An examination of the impact of an online professional development program on language teachers' cognition and teaching practices. (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Stebbins, R. A. (2001). Exploratory research in the social sciences (Vol. 48). Sage Editorial. https://doi.org/10.4135/9781412984249
• Stepp, W. (2022). Assessing Professional Development and Training Needs of Instructors Moving from In-Person to Online-Only Instruction. (Yayımlanmamış doktora tezi). Trident University International.
• Sümer, M. (2021). Online learning communities in teachers’ professional development: A systematic review". Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(2), 572-587 . https://doi.org/10.18039/ajesi.853801
• *Şahin İzmirli, Ö., İzmirli, S. & Kırmacı, Ö. (2017). Teknoloji entegrasyonu için gerçekleştirilen mesleki gelişimin kara kutusunun incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 759 - 777.
• Taşkın, G. & Aksoy, G. (2021). Uzaktan eğitim hakkında öğretmen görüşleri . Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (52), 622-647. https://doi.org/10.53444/deubefd.970496
• Taştekin, S. (2018). Öğretmenlerin mesleki gelişim uygulamaları açısından PISA'da başarılı bazı ülkeler ile Türkiye'nin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale 18 Mart Üniversitesi.
• Tekin, O. (2020). Uzaktan eğitim kullanılan hizmet içi eğitim programlarına yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi . Eğitimde Kuram ve Uygulama, 16(1), 20-35. https://doi.org/10.17244/eku.643224
• *Uluuysal, B., Demirel, S., Kurt, A. & Şahin, Y. (2014). Bir öğretmenin teknoloji entegrasyonu yolculuğu. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 5(4), 12 - 22.
• Uştu, H., Mentiş Taş, A. ve Sever, B. (2016). Öğretmenlerin mesleki gelişime yönelik algılarına ilişkin nitel bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi, 1, 15-23.
• Üstün, U., & Eryılmaz, A. (2014). Etkili araştırma sentezleri yapabilmek için bir araştırma yöntemi: Meta-analiz. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(174), 1-32.
• Üstünlüoğlu, E. & Gün, B. (2023). Perceptions of K-12 English language teachers on an online in-service training program . Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 57, 2088-2101 . https://doi.org/10.53444/deubefd.1318956
• Yaman, B. (2019). Türkiye’de öğretmen yetiştirme ile ilgili yapılan akademik çalışmaların karşılaştırmalı eğitim ile incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(87), 240-253. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.14647.
• Yener, S. (2018). Sosyal bilimlerde kuramın rolü. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(3), 102-113.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• *Yıldırım, F. (2007). Öğretmenlerin hizmetiçi eğitimine yönelik uzaktan eğitim platformu tasarımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Yıldırım, Y. (2020). Fatih projesi kapsamında düzenlenen uzaktan hizmet içi eğitimlere yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. AUAd, 6(2), 76-90.
• Yılmaz, H. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çevrimiçi mesleki gelişim ve çevrimiçi eğitim faaliyetleri hakkındaki görüşleri, mesleki gelişimleri için çevrimiçi portal (site) önerisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Zhang, W. (2022). The Role of Technology-Based Education and Teacher Professional Development in English as a Foreign Language Classes. Frontiers in Psychology, 13, 1-7.
• *Araştırma kapsamına dahil edilerek incelenen araştırmalardır.