Ortaokul öğrencilerinin özetleme başarıları ile özetlemeye yönelik tutumları ve özyeterlik algıları arasındaki ilişki

Yıl 2021, , 137 - 162, 31.05.2021

Gökhan Çetinkaya , Kübra Bahçıvan

https://doi.org/10.33400/kuje.907447

Cited By: 7

Öz

Özetleme, bireyin kaynak metindeki konuyu, ana düşünceyi ve yardımcı düşünceleri belirleyerek önemli bilgileri seçme, önemsiz bilgileri silme ve kaynak metni tutarlık içerisinde yeniden kısa bir biçimde yapılandırmasıdır. Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin özetleme başarısı ile özetlemeye yönelik tutumları ve özetleme özyeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışmada genel tarama modellerinden olan ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır. Çalışma toplam 108 ortaokul öğrencisi ile yürütülmüştür. Katılımcıların özetleme becerileri “Öykü Özeti Değerlendirme Dereceli Puanlama Anahtarı” aracılığıyla öğrencilerin özet metinleri puanlanarak belirlenmiştir. Diğer yandan öğrencilerin özetleme tutumları “Özetlemeye Yönelik Tutum Ölçeği”, özetleme özyeterlik algıları ise “Özetleme Özyeterlik Ölçeği” ile belirlenmiştir. Elde edilen veriler istatistik programına aktarılmış ve çözümlemeler yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre öğrencilerin özetleme başarıları orta ve özyeterlik algıları yeterli düzeydedir. Öğrencilerin özetlemenin önemine inandıkları, özetleme yapmaktan hoşlandıkları ve özetlemeye yönelik yüksek düzeyde olumlu tutumları olduğu görülmüştür. Öğrencilerin özetleme başarılarının, özetlemeye yönelik tutumlarının ve özetleme özyeterlik algılarının cinsiyet ve sınıf düzeyine göre anlamlı fark göstermediği saptanmıştır. Araştırmanın sonuçları; ortaokul öğrencilerinin özetlemeye yönelik olumlu tutumlarının ve yüksek özyeterlik algılarının özetleme başarısı açısından önemli bir değişken olduğunu ortaya koymuştur. Bunun yanında sınıf düzeyi arttıkça tutumlarının ve özyeterlik algılarının düşmesi dikkat çeken bir sonuçtur. Öğretim ortamlarındaki en büyük yanılgı öğrencilerin özetleme becerilerinin var olduğu düşüncesinden yönelimle okudukları bir romanın ya da ders kitabındaki bir metnin özetlenmesi yönündeki ödevlerin onlara sıklıkla verilmesidir. Öğrencilerin üstesinden gelemeyecekleri özetleme görevleri vermek hem özetlemeye yönelik olumsuz tutuma yol açabilir hem de özetleme özyeterlik algılarını düşürebilir. Bu nedenle öğrencilerin üstesinden gelemeyecekleri özetleme görevlerinden kaçınılması gerekir. Bunun yerine dil gelişimlerine koşut, sıralı ve sarmal bir izlence doğrultusunda aşamalı bir beceri gelişimi benimsenmelidir.

Anahtar Kelimeler

özetleme başarısı, özetleme tutumu, özetleme özyeterlik algısı

Exploring Relationship beetween Summarizing Achievement, and Summarizing Attitudes and Summarizing Self-Efficacy Perceptions of Secondary School Students

Öz

Summarizing is the individual's determination of the subject, main idea and supplementary ideas in the source text, selecting important information, deleting unimportant information and reconstructing the source text coherently. The aim of this study is to explore the relationship between middle school students' summarizing achievement and their attitudes towards summarizing and their self-efficacy perceptions. Relational screening model, which is one of the general screening models, was used in the study. The study was conducted with a total of 108 secondary school students. Summarizing achievement of the participants was determined by scoring the summaries of the students through the “Story Summary Evaluation Grading Scoring Key”. On the other hand, summarizing attitudes of the students were determined with “Attitude Scale towards Summarizing” and their perceptions of summarizing self-efficacy were determined by “Summarizing Self-Efficacy Scale”. The data obtained was transferred to the statistical program and analyzes were made. According to the results obtained, the summarizing achievement of the students is medium and their self-efficacy perceptions are sufficient. It was observed that the students believed in the importance of summarizing, they liked to summarize and they had a high level of positive attitude towards summarizing. It was found that students' summarizing achievement, their attitudes towards summarizing, and their perceptions of summarizing self-efficacy did not differ significantly by gender and grade level. Finally, it was determined that there was a moderately significant positive relationship between students' summarizing achievement and their summarizing self-efficacy perceptions and their attitudes towards summarizing. The results of the research; revealed that secondary school students' positive attitudes towards summarizing and their high self-efficacy perceptions are an important variable in terms of their achievement in summarizing. In addition, it is a striking result that as the class level increases, their attitudes and self-efficacy perceptions decrease. The biggest mistake in the teaching environment is that students are often given homework to summarize a novel they read or a text in a textbook, based on the idea that they have summarizing skills. Giving students' summarizing tasks that they cannot cope with may lead to a negative attitude towards summarizing and also reduce their self-efficacy perceptions of summarizing. Therefore, summarizing tasks that students cannot tackle should be avoided. Rather, a gradual skill development should be adopted in line with a sequential and spiral curriculum in line with language developments.

Anahtar Kelimeler

summarizing achievement, summarizing attitude, summarizing self-efficacy perception

Kaynakça

• Abasıyanık, S. F. (2016). Mahalle kavgası. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Alexander, J. E., & Filler, R. C. (1976). Attitudes and reading. Newark, DE: InterNational Reading Association.
• Altunkaya, H. (2018). Ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin okur özyeterlikleri ile okuduklarını anlama becerileri arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(1), 202- 219.
• Bahap Kudret, Z., & Baydık, B. (2016). Başarılı ve başarısız dördüncü sınıf okuyucularının okuduğunu anlama ve özetleme becerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 317-346.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122–147. https://doi.org/10.1037/0003-066X.37.2.122
• Bandura, A. (1986): Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1993). Perceived self- efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist, 28(2), 117-148.
• Başkan, A. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 453-467.
• Bayat, N., & Çetinkaya, G. (2018). Ortaokul öğrencilerinin okuma alışkanlıkları ve tercihleri. İlköğretim Online, 17(2), 984-1001.
• Bıyıklı, C. ve Doğan, N. (2015). Öğrenme stratejilerini tekrar amacıyla kullanmanın akademik başarıya etkisi. Eğitim ve Bilim, 40(181), 311-327.
• Boakye, N. A. (2015). The relationship between self-efficacy and reading proficiency of first year students: An exploratory study. Reading & Writing, 6(1), 1-9.
• Bong, M. (2006). Asking the right question: How confident are you that you could successfully perform these tasks. F. Pajares & T. Urdan (Ed.) içinde, Self-efficacy beliefs of adolescents (ss. 287-305). Greenwich, CT: Information Age.
• Brown, A. L., & Day, J. D. (1983). Macrorules for summarizing texts: The development of expertise. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 22, 1–14. https://doi.org/10.1016/S0022-5371(83)80002-4
• Bulut, P. (2017). The effect of primary school students’ writing attitudes and writing self- effecacy beliefs on their summary writing achievement. International Electronic Journal of Elementary Education, 10(2), 281-285.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Yayıncılık.
• Chiang, E., Therriault, D., & Franks, B. (2010). Individual differences in relative metacomprehension accuracy: variation within and across task manipulations. Metacognition Learning, 5, 121–135. https://doi.org/10.1007/s11409-009-9052-6
• Clark, K. A. (2012). Student attitudes toward writing and the effects on writing progress. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). The College at Brocport: State University of New York.
• Çetin, Ö., & Bulut, K. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin hikaye edici metinleri özetleme becerilerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 69-85. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkegitimdergisi/issue/54397/732260
• Çetinkaya, G., & Polat Demir, B. (2017). H. Ülper (Ed.) içinde, Özetlemeye yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Güvenirlik ve geçerlik (ss. 206-221). 9. uluslararası Türkçenin eğitim-öğretimi kurultayı bildirileri. Pegem Akademi.
• Çetinkaya, G., Şentürk, R., & Dikici, A. (2020). Özetleme stratejilerinin kullanımı ile özetleme başarımı arasındaki ilişki. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1-17.
• Çetinkaya, G., & Bayat, N. (Yayım sürecinde.). Özetlemeye yönelik özyeterlik algısı ölçeğinin geliştirilmesi: Güvenirlik ve geçerlik çalışması.
• Çıkrıkçı, S. S. (2004). İlköğretim öğrencilerinde özetleme becerisinin gelişimi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çıkrıkçı, S. S. (2008). İlköğretim öğrencilerinde özetleme becerilerinin gelişimi. Dil Dergisi, 141, 19-35.
• Delaney, Y. A. (2008). Investigating the reading-to-write construct. Journal of English for Academic Purposes, 7(1), 140-150.
• Demir, T. (2013). İlköğretim öğrencilerinin yaratıcı yazma becerileri ile yazma özyeterlik algısı ilişkisi üzerinde bir çalışma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Dergisi, 2(1), 84-114.
• Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal Of Language And Linguistic Studies, 5(2), 85-91.
• Fidan, D., & Gerçek, Ş. (2017). 2017 Türkçe Öğretim Programında ve ortaokul Türkçe 5. sınıf ders kitabında özetleme becerisi. O. N. Akfırat, D. F. Staub ve G. Yavaş (Ed.), Current debates in education içinde (s. 293-310). Londra: IJOPEC Publication.
• Eagly, A. & Chaiken, S. (1993). The psychology of attitudes. For Worth, TX: Harcourt Brace Jovanovich.
• Erdem, C. (2012). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri ve metin dil bilimsel bir özetleme çalışması. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(3), 36-52.
• Eroğlu, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinin özetleme tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Eyüp, B., Stebler, M. Z. ve Uzuner Yurt, S. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanmadaki eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 22-30.
• Fenning, B. E., & May, L. N. (2013). “Where there is a will, there is an A”: Examining the roles of self-efficacy and self-concept in college studenst’ current aducational attainment and career planing. Social Psychology of Education, 16(4), 635-350.
• Goodrich, A. H. (2001). The effects of ınstructional rubrics on learning to write. Current Issues in Education, 4(4), 1-28.
• Görgen, İ., & Altıntaş, S. (2015). Analyzing pre-service teachers’ skil-level on summarizing informative texts. Procedia-social and behavioral sciences, 174(12), 3005-3010.
• Hampton, N. Z., & Mason, E. (2003). Learning disabilities, gender, sources of efficacy, self- efficacy beliefs and academic achievement in high school students. Journal of School Psychology, 41(2), 101-112.
• Hidi, S., & Anderson, V. (1986). Producing written summaries: Task demands, cognitive operations, and implications for instruction. Review of Educational Research, 56 (4), 473-493.
• Honicke, T., & Broadbent, J. (2016). The influence of academic self-efficacy on academic performance: A systematic review. Educational Research Review, 17, 63-84. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2015.11.002
• İnnalı, H. Ö., & Aydın, İ.S. (2014). İlköğretim sekiniznci sınıf öğrencilerinin okur öz yeterliklerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. International Periodical For The Languages, 9(9), 651-682.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karatay, H., & Okur, S. (2012). Öğretmen adaylarının öyküleyici ve bilgilendirici metinleri özetleme becerileri. The Journal Of Academic Social Science Studies, 5(7), 399-420.
• Karatay, H., Güngör, H., Bolat, K. K., & Okur, S. (2013). 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin özetleme becerileri. içinde C. Demir ve H. Parlakyıldız. (Eds.). Prof. Dr. Abdurrahman Güzel’e armağan (ss. 277-298). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kintsch, W., & van Dijk, T.A. (1978). Toward a model of text comprehension and production. Psychological Rewiew, 85(5), 363-394.
• Konuk, S., Ören, Z., Benzer, A., & Sefer, A. (2016). A Study on Creating Writing Strategy and Evaluation Tool for Book Summary. Educational Research Review, 11, 2021-2033.
• McKenna, M., Kear, D., & Ellsworth, R. (1995). Children’s attitudes toward reading: A national survey. Reading Research Quarterly, 30(4), 934-956.
• Pakzadian, M., & Rasekh, A. E. (2012). The effects of using summarization strategies on Iranian EFL learners' reading. English Linguistics Research, 1(1), 118- 125.
• Peura, P., Aro, T., Viholainen, H., Raikkönen, E., Usher, E. L., Soryo, R., & Aro, M. (2019). Reading self-efficacy and reading fluency development among primary school children: Does specificity of self-efficacy matter? Learning and Individual Differences, 73, 67-68.
• Stevens, E. A., Park, S., & Vaughn, S. (2019). A review of summarizing and main ıdea ınterventions for struggling readers in grades 3 through 12: 1978–2016. Remedial and Special Education, 40(3), 131-149. https://doi.org/10.1177/0741932517749940
• Sulak, S. E., & Arslan, Ş. (2017). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin özetleme stratejisini kullanma düzeyinin incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2(1), 63-77.
• Susar Kırmızı F., & Akkaya, N. (2009). University students for using the summarizing strategies. Procedia Social and Behavirol Sciences, 1, 2496-2499.
• Susar Kırmızı, F., & Akkaya, N. (2011). İlköğretimde özetleme stratejilerinin kullanımına ilişkin nitel bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 267-277.
• Usher, E. L., & Pajares, F. (2006). Sources of academic and self- regulatory efficacy beliefs of entering middle school students. Contemporary Educational Psychology, 31(2), 125-141.
• Ülper, H., & Okuyan, F. (2010). Quality of written summary texts: an analysis in the context of gender and school variables. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 1057–1063.
• Ülper, H. ve Şirin, A.N., (2019). Okuma anlama düzeyleriyle özyeterlik algısı arasındaki ilişki bağlamında ortaokul öğrencilerinin görünümleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 1-14.
• Wenden, A. (1991). Learner strategies for learner autonomy. Prentice Hall.
• Yamaç, A., & Öztürk, E. (2018). Türkiye’deki ilkokul öğretmenlerinin yazma öğretimi uygulamaları ve algılarının değerlendirilmesi: Bir karma yöntem araştırması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(4), 846-867.
• Zenci, Ç. S. (2020). Öğretmen adaylarının metin özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 21, 341-359. https://doi.org/10.30767/diledeara.662103
• Zimmerman, B. J., & Bandura, A. (1994). Impact of self-regulatory processes on writing course attainment. American Educational Research Journal, 31, 845–862. https://doi.org/10.3102/00028312031004845
• Zumbrunn, S., Broda, M., Varier, D., & Conklin, S. (2019). Examining the multidimensional role of self-efficacy for writing on student writing self-regulation and grades in elementary and high school. British Journal of Educational Psychology. 2019, 1-24. https://doi.org/10.1111/bjep.12315