TÜRK EDEBİYATINDA HİLYE VE HAYRİ’NİN HİLYE-İ ŞERİFİ

Yıl 2017, Sayı: 1, 1 - 14, 30.04.2017

Sadık Beklen , Hasan Şener

Öz

Dünyanın en köklü uygarlıklarından biri olan
Türkler son derece zengin bir kültür ve edebiyat birikimine sahiptiler. Bu
zengin kültürel ve edebî birikim İslamiyet ile buluşunca bu dinin unsurlarını
da bünyesine alarak daha zengin bir birikim meydana getirmiştir. Türkler İslam
dinini kabul ettikten sonra bu dinin değerlerini hayatlarının her safhasına
uygulamaya başladılar. Tabi bu durum diğer alanlarda olduğu gibi edebî alanda
da kendini gösterdi ve İslam dini üzerine şekillen yeni bir edebî birikim
ortaya çıktı. Özellikle İslam dinin tebliğcisi Hz. Muhammed (s.a.v) hakkında
birçok türde eser kaleme alındı. Ona duyulan sevgi ve saygı şairler tarafından
edebi eserlerde en güzel şekilde ifade edilmeye başlandı. Siyer, mevlit,
şemail, hilye, naat, mirâciye gibi türler Hz. Peygamber’e duyulan bu sevgi ve
saygının dile getirildiği başlıca türler olmuşlardır. Bu türlerden biri olan
hilyelerde Hz. Peygamber’in şekil özellikleri ve bazı sıfatları anlatılmıştır.
Bu çalışmada hilyenin tarihi gelişimi, Türk edebiyatı içindeki yeri ve
edebiyata nasıl yansıdığı verildikten sonra Hayrullah Hayri adlı şairin hayatı
hakkında bilgi verildi ve Hilye-i Şerif'i tanıtıldı.

Anahtar Kelimeler

İslamiyet, Hz. Muhammed, hilye, Hayrullah Hayri

Kaynakça

• Canım, Rıdvan (2010), Divan Edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker yay. Develioğlu, Ferit (2003), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitapevi yay. Erkal, Abdulkadir (1999), Türk Edebiyatında Hilye ve Cevri’nin Hilye-i Çâr Yâr-ı Güzin’i, Erzurum: Atatürk Türkiyât Araştırmaları Dergisi, S. 12. Gülmez, Sema (2006), Cevrî İbrahim Çelebi ve Hilye-i Çihâr-Yâr-ı Güzîn Adlı Eseri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Güngör, Zülfikar, Türk Edebiyatı’nda Hilye-i Nebevi Türünün Doğuşu, Gelişimi ve Sebepleri, Tasavvufî İlmî ve Araştırmalar Dergisi S. 10. İsen, Mustafa (2003), “Türler”, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker yay. Keskin, Neslihan (2006), “Eski Türk Edebiyatında Türler”, Eski Türk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ yay. Özçimi Ayşe (2012), hilye tezhibi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Özdemir, Mehmet (2012), Türk Edebiyatında Manzum Hilye Türü ve Neccarzâde Rızâ’nın Hilye-i Hâce Bahâüddîn Şâh-ı Nakşibendi, Ankara-Türkiye: Turkish Studied, Volume 7/3, s. 1973-1992. Özkaya, Fatih (2012), Hilye-i Şerife’nin Dini, Edebi ve Estetik Boyutları, Ankara-Türkiye: Turkish Studies, Volume 7/3, s. 2041-2053. Pala, İskender (2009), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları. Selçuk, Bahir (2015), “Edebi Türler ve Tarzlar”, Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Klavuzu, İstanbul: Kesit Yayınları. Şıra, Hüseyin (2008), Rusçuklu Ali Fethi Efendi, Hayatı, Eserleri ve Hilyesi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uzun, Mustafa (1998) “Hilye” maddesi, T. D. V. İslâm Ansiklopedisi, Cilt 18, İstanbul: s. 44-47. Yıldırım, İsmail (2014), Umrevî’nin Tezkire-i Hazret-i Baba Adlı Eserinde Hilye-i Şerif Bölümü, Türkiye: Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, sayı: 314, s. 75-94.