KADIZÂDELİLER HAREKETİ, LOKMAN DOĞMUŞ, EKİN YAYINLARI, İSTANBUL, 2021, 125 S., ISBN 978-625-7105-81-1.

Yıl 2021, Sayı: 15, 83 - 89, 31.12.2021

Ali Durmuş

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1014086

Öz

Kadızâdeliler, 17. Yüzyılın başlarında Osmanlı devletinin dâru’l-hilâfesi olan İstanbul’da ortaya çıkan ve ülkenin gündemini yaklaşık seksen küsur yıl boyunca meşgul eden dinî-siyasî bir yapılanmadan ibarettir. Söz konusu hareket üzerine yapılan çalışmalardan biri de Lokman Doğmuş tarafından kaleme alınan “Kadızâdeliler Hareketi” adlı küçük çaplı eserdir.
Doğmuş, dönemin sosyal, siyasî ve ilmî yapısı açısından Kadızâdelilerin ortaya çıkış nedenlerini ortaya koymak, hareketin tarihi süreç içerisindeki gelişimini ele almak ve muhalifleriyle aralarında tartıştıkları mevzuları kısaca açıklamak için kaleme almıştır. Konuya salt bir tarih çalışması olarak yaklaşmak istemediğini belirten yazar, tarafeyn arasında tartışılan konuların bazılarının günümüzde de hala tartışıldığını belirterek, eserinin aynı zamanda günümüz ilim ve fikir dünyasına ışık tutacak mahiyette olduğunu vurgulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı,, Kadızâdeliler,, Kadızâde Mehmed,, Üstuvânî,, Vânî Mehmed,

Kaynakça

• Ayvansarâyî, Hafız Hüseyin, v.d.. Hadîkatü’l-Cevâmî’: İstanbul Camileri ve Diğer Dinî-Sivil Mimarî Yapılar. Haz. Ahmet Nezih Galitekin. İstanbul: İşaret Yayınları, 2001.
• Bedrürreşid, Muhammed b. İsmâil. Risâle-i Elfâz-ı Küfür, Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8210/2.
• Beliğ, İsmail. Târih-i Bursa: Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân. Bursa: Hüdavendigar Vilayet Matbaası, 1287.
• Çelebi, Evliya. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi İstanbul. Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı. 6 Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Dalkılıç, Mehmet. “İslam Mezhepleri Bağlamında Balıkesirli İslam Âlimi İmam Birgivî’nin Ehl-i Sünnet Algısı ve Vehhâbilik/Selefîlikle Suçlanmasının Günümüze Yansımaları”. Balıkesirli Bir İslâm Âlimi İmam Birgivî. ed. Mehmet Bayyiğit v.d.. 2/46-73. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi, 2019.
• Doğmuş, Lokman. Kadızâdeliler Hareketi. İstanbul: Ekin Yayınları, 2021.
• Durmuş, Ali. “Kadızâde Mehmed Efendi’nin Bilinmeyen Risâlesi Risâle-i Müdâfaa Işığında Hayatı ve İlmî Kişiliği Tercüme Tahkik ve Değerlendirme”. Tokat İlmiyat Dergisi 8/1 (2020), 321-350.
• Durmuş, Ali. Osmanlı Hanefîlerinin Hanefîliğe Eleştirisi Kadızâdeliler Hareketi. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
• Durmuş, Ali. Osmanlı’da Dinî Siyasi Bir Yapılanma Olarak Kadızâdeliler Hareketi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Hammer, J.F. Purgstal. Büyük Osmanlı Tarihi. Haz. Erol Kılıç, Mümine Çelik. 16 cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1992.
• Kadızâde, Mehmed Efendi. Fikirnâme. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8210/5.
• Kadızâde, Mehmed Efendi. Risâle-i Müdâfaa. Ankara: Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 2688/3.
• Muhibbi, Muhammed Emin b. Fazlullah. Hulasatü’l-Eser fî Aʿyâni’l-Karni’l-Hâdi Aşer. 4 cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, t.y..
• Öztürk, Necati. Islamic Orthodoxy Among the Ottoman in the Seventeenth Century with Special Reference to the Qadi-Zade Movement. Edinburgh: University of Edinburgh, 1981.
• Raşid, Mehmed Efendi. Târih-i Râşid ve Zeyli. Haz. Abdülkadir Özcan v.d.. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.
• Sheikh, Mustapha. Ottoman Puritanism and its Discontents: Ahmad al-Akhisari and the Qadizadelis. Oxford: Oxford University, 2016.