SİMKEŞZÂDE FEYZÎ’NİN GAMZE VÜ DİL MESNEVİSİNDE ŞAHISLARIN SEMBOLİK ANALİZİ

Yıl 2024, Sayı: 22 (Prof. Dr. Hasan KAVRUK Armağan Sayısı), 319 - 333, 29.03.2024

Ayşe Sağlam

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1411561

Öz

İnsan idrakini zorlayan birtakım hakikatlerin anlaşılmasının güçlüğü ve bu hakikatlerin ifade edilmesinde günlük dilin çoğu zaman yetersiz kalması şairleri sembolik dilin imkanlarından faydalanmaya yöneltir. Sembolik dil, soyut manaların somut göstergeler şeklinde okuyucunun idrakine sunulmasına imkân tanır. Soyut olan bu gerçekliklerin bilinen ve görülen somut unsurlarla anlatılması, anlaşılması hedeflenen manaların kavranmasına yardımcı olur. Çoğunlukla şairin kendi ruhsal yaşantılarını anlatmak için kullandığı işaret ve remizler şairi yanlış anlaşılma korkusundan da kurtarır. Şair, manevi sır hükmündeki ruhsal tecrübelerini bu dil vasıtasıyla hem açıklama hem de gizleme imkânı bulur.
Simkeşzâde Feyzî’nin Gamze vü Dil mesnevisi sembolik dilin hâkim olduğu bir anlatıdır. Tasavvufi sembollerle örülü bir eser olan mesneviyi doğru anlamlandırabilmek için eserin sembolik yapısını göz önünde bulundurmak, sembollerin ardında gizlenen manaları çözümlemek gerekir. Metnin fikirsel boyutunun göz ardı edildiği diğer türlü bir okuma, âşığın sevgiliye kavuşmak için verdiği mücadelelerin konu edildiği bir kurgular dizisinden öteye gitmez. Bu çalışmada Simkeşzâde Feyzî’nin Gamze vü Dil mesnevisindeki şahısların sembolik analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Simkeşzâde Feyzî, Gamze vü Dil, mesnevi, şahıslar, sembol, analiz.

Kaynakça

• Açıl, Berat (2010). Muhyî’nin Hüsn ü Dil’i: Alegorik Bir Eser. Doktora Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Ayan, Hüseyin (1997). “Fuzûlî’nin Hüsn ü Aşk (Sıhhat u Maraz)’ı”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 3: 115-120.
• Bozkurt, Kenan (2021). Fuzûlî’de Güzellik Tasavvuru. Ankara: Sonçağ Yayınları.
• Cebecioğlu, Ethem (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yay.
• Coşkun, Ali Osman (2009). “Simkeşzâde Feyzî”. İslam Ansiklopedisi. C 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 213-214.
• Coşkun, Ali Osman (1997). Simkeşzâde Feyzî’nin Mesnevîleri. Samsun: Otak Form Ofset.
• Doğan, Ahmet (2004). “Hüsn ü Aşk'ta Sembolik Anlatım”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1): 87-98.
• Doğan, Ahmet (2005). “ Hüsn ü Aşk’ta Kuyu Sembolü”. Millî Folklor Dergisi 68: 180-189.
• Doğan, Ahmet (2022). “Hüsn ü Aşk’ın Kimyası”. Mevlevilik, Mevlana ve Şeyh Galip Üzerine İncelemeler. İstanbul Üniversitesi Yayınları 111-124.
• Doğan, Ahmet (2017). Hüsn ü Aşk Aşk’ın Kalb’e Yolculuğu. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Güler, Zülfü (2004). “Şeyh Galib Divanında Ayna Sembolü”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14 (1): 103-121.
• İçli, Ahmet (2009). “Hamdullah Hamdi’nin Yusuf u Züleyha Mesnevisinin Kavram ve Sembol Boyutu”. Ekev Akademi Dergisi 13 (9): 189-200.
• İçli, Ahmet (2010). “Hüsn ü Aşk Mesnevisinde Dramatik Aksiyonu Oluşturan Değeler Üzerine Bir İnceleme”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20 (2): 57-78.
• İçli, Ahmet (2013). “Ruh’un Kendine Yolculuğu: Arketipsel Sembolizm Bağlamında Sıhhat ü Maraz Üzerinde Bir İnceleme”. Turkish Studies 8 (13): 1017-1030.
• Kavruk, Hasan ve Kadıoğlu İdris (2017). Manzum Siyer-i Nebî. Malatya: İnönü Üniversitesi Matbaası.
• Pala, İskender (2011). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay.
• Seccadî, Seyyid Cafer (2007). Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü. Çev. Hakkı Uygur. İstanbul: Ensar Yay.
• Selçuk, Bahir (2012). “Zatî’nin “Gördüm” Redifli Gazeli Üzerine Tasavvufi Bir Tahlil Denemesi”. Erdem Dergisi (63): 205-222.
• Şentürk, Ahmet Atilla (2009). Osmanlı Şiiri Antolojisi. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Tarlan, Ali Nihad (1998). Fuzûlî Divanı Şerhi. Ankara: Akçağ Yay.
• Terem, Nükhet (1952). Simkeşzâde Şeyh Feyzî Hasan Efendi’nin Gamze vü Dil Mesnevisi (Tetkik ve transkripsiyon). Lisans Mezuniyet Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Uludağ, Süleyman (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Yeşilyaprak, Yakup (2023). Hüsn ü Aşk, Hüsn ü Dil ve Sıhhat u Maraz Anlatılarının Sembolik Açıdan Karşılaştırmalı Analizi. Doktora Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi.
• www.lugatim.com, (2023), “daniş”, http://www.lugatim.com/s/dani%C5%9F [erişim tarihi: 25/12/2023].
• www.lugatim.com, (2023), “itminan”, http://www.lugatim.com/s/itminan [erişim tarihi: 25/12/2023].