AHMED PAŞA'NIN ÜSTÜNE REDİFLİ KASİDESİNDE KOZMİK UNSURLAR

Yıl 2024, Sayı: 22 (Prof. Dr. Hasan KAVRUK Armağan Sayısı), 151 - 166, 29.03.2024

Azize Doğan

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1431485

Öz

Kâinattaki gizemi ve karmaşıklığı barındıran gökyüzü, yıldızlar, burçlar, gezegenler ve diğer kozmik unsurlar edebiyatın ilgi odağı olmuştur. Kozmik unsurlara dair merakını şiirleriyle açığa vuran 15. yüzyılın meşhur şairi Ahmed Paşa’nın “Üstüne” redifli kasidesinde gök cisimleriyle ilgili çeşitli bilgiler verilmiştir. Birtakım edebî sanatlardan yararlanılarak kozmik unsurların ele alınış şekli üzerinde durulmuştur. Kozmik okyanus olan gökyüzü, farklı benzetmelere konu olmuştur. Fatih Sultan Mehmet’i övmek için yazılan kaside, dönemin sosyal ve kültürel olaylarının, devletin yönetim şekli ve işleyişinin, toplumun yaşama biçimi ve inançlarının kozmik olarak işlenmesi bakımından önemlidir. Kaside, 21 Mart’ta Nevrûzla birlikte ilkbaharın gelmesiyle burçlar kuşağının on iki eşit parçaya bölünmesi, gök kürelerinin birbirine göre konum alırken oluşturduğu musikî eşliğinde yapılan çalgılı çengili eğlence meclisi, Güneş’in Nevrûz’da Hamel burcunda olması itibariyle padişahın zaferine delâlet etmesi, padişahın kozmik bilgiyle ve marifet ilmiyle devleti yönetmesi gibi konular etrafında şekillenmiştir. Bahar tasviriyle gelişen kaside siyaset bilimi, coğrafya, musikî, ilm-i nücûm ve tasavvuf gibi çeşitli ilimlere ait bilgileri içermektedir. Kozmik ifade gücü içeren kasidede beyitlerin anlam dünyasına inilerek şiirin daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır. “Üstüne” redifli kasidede anlama dayalı şerh yönteminden yararlanılmıştır. Söz konusu çalışmanın birçok ilim dalına ait kozmik bilgiler içerdiği görülmüş, işlediği zengin konular sayesinde farklı bakış açılarının kazanılmasına imkân sunduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Paşa, Üstüne Redifli Kaside, Kozmik Unsurlar

Kaynakça

• Asımgil, Sevim (2002). Doğu Kaynaklarının Bakış Açısıyla Burçlar Nedir. İstanbul: Karizma Yay.
• Öztürk, O. Murat, (2014). “Makam, Âvâze, Şûbe ve Terkib: Osmanlı Musiki Nazariyatında Pisagorcu “Kürelerin Uyumu/Musikisi” Anlayışının Temsili”. Rast Müzikoloji Dergisi 2(1): 1-49.
• Pala, İskender (2019). Dört Güzeller -Toprak, Su, Hava, Ateş-. İstanbul: Kapı Yay.
• Pala, İskender (2022). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay.
• Şentürk. A. Atilla (2020). Ahmed Paşa’nın Kasidesi Üzerine Düşünceler. İstanbul: Büyüyen Ay Yay.
• Şentürk, A. Atilla (1994). “Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyâre ve Sâbiteler (Burçlar)”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi 90: 139-179.
• Tağman, Ertan (2021). “Astronomi Aletleri Tarihi: Usturlap ve Rubu Tahtası”. Üniversite Araştırmaları Dergisi 4: 36-48.
• Tarlan, A. Nihat (1992). Ahmed Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
• Tezen, Zehra (2019). Ahmed Paşa Dîvânı’nın Tâhirü’l Mevlevî Tarafından Neşre Çevirisinin Latin Harflerine Aktarımı. Yüksek Lisans Tezi. Aksaray: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tolasa, Harun (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yay.
• Yıldırım, Hafsanur (2015). “Divan Şairlerine Göre Burçlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8(41): 340-352.