Orta Toroslarda Geleneksel Transhümans Kültürün Tarihsel Gelişimi ve Mekânsal Organizasyon Özellikleri

Yıl 2023, , 91 - 101, 31.12.2023

Nida Naycı

https://doi.org/10.59127/kulmira.1382234

Öz

Akdeniz havzasının iklimsel ve çevresel kültürü ve geleneksel Anadolu göçer kültürünün önemli bir parçası olan konar-göçer kültürünün yüzyıllar içerisinde Akdeniz havzasının iklimsel ve çevresel bağlamına adapte olmuş hali olan transhümans kültürü; Torosların önemli yaşayan miras değerleridir. Bu kapsamda Toroslar ile Akdeniz kıyı düzlükleri arasında gerçekleşen transhümans faaliyetleri; Orta Asya’dan Anadolu’ya aktarılan bozkır göçebeliği deneyiminin Braudel’in çizdiği Akdeniz havzasının iklimsel ve ekolojik koşullarına yüzyıllar içerisinde adapte olmuş bir formu olarak tanımlanabilir. Transhümans yaşam biçiminin Akdeniz’de bir konar-göçer kültürü olarak ortaya çıkması ve zamanla bölgenin coğrafi yapısına uyum göstererek bugünkü halini almasında farklı etmenler rol oynamıştır. Bu değerlendirmeler ışığında bu araştırmanın amacı Orta Toroslar’da, Erdemli çevresi özelinde yüzyıllar boyunca süregelen ve Akdeniz havzasına özgü bir göçer yaşam kültürü olan transhümans faaliyetlerin yaşayan miras değerlerinin anlaşılması; çağlar içerisinde içinde bulundukları iklimsel ve çevresel bağlam ile geliştirdikleri uyumun araştırılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel miras, transhümans, konar-göçer, orta toroslar, Erdemli

Etik Beyan

Etik Beyan Gerek yoktur

Destekleyen Kurum

Mersin Üniversitesi, Çukurova Kalkınma Ajansı

Proje Numarası

TR62/18/TG/0020

Historical Development and Spatial Organization of Traditional Transhumance Culture in Central Taurus Region

Öz

Transhumance culture is one of the important and traditional Anatolian nomadic culture lifestyles, which has been adapted in the climatic and environmental context of Mediterranean Basin throughout centuries onwards. In this sense, the traditional movements of this significant living heritage which continues between the Mediterranean plains and Taurus Mountains can be claimed as the transformation of Anatolian nomadic culture derived from Central Asian step-based culture and adapted into Mediterranean context pictured by Braudel. There have been various factors which have formed and shaped the traditional transhumance in historic ages. Within the light of this information, the purpose of this article is to research cultural heritage values of traditional transhumance lifestyles and their cultural context based on Erdemli and its environs located in central Taurus Mountains and understand their adaptation into environmental and climatic context with continuities and changes.

Anahtar Kelimeler

transhumance, semi-nomadism, central taurus, Cultural heritage, Erdemli

Proje Numarası

TR62/18/TG/0020

Kaynakça

• Aksoy, B. (2020). Anadolu Arkeolojisinde Göçebeler ve Görünürlükleri. Anadolu, (46), 187-213.
• Bakır, İ. (1995). Batı Toroslarda Göçerlerin Yerleşme ve Mekân Sorunlarının Çözümü Üzerine Bir Deneme. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Bölümü, Konya.
• Baysal, A. (2012). Doğu Anadolu Arkeolojisinde Göçebelik ve Yaylacılık Kültürü (MÖ II. Bin): Veriler Işığında Yeni Düşünceler. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(23), 255-268.
• Braudel, F., (1993). II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi.
• Çelik, Ş., (1994). Osmanlı taşra teşkilatında İçel Sancağı, Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Durukan, M. (2015). Geç Antik Çağ’da Doğu Akdeniz’deki Ekonomik Gelişmenin Nedenleri: İpek Yolu ve Baharat Yolu’nun Rolü, LR1 Amphoraları ve Kilikia’daki Diğer Kanıtlar. Adalya, (18), 237-258.
• Faroqhi, S. (2006). Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, çeviren: Emine Sonnur Özcan, Doğubatı Yayınları, Ankara.
• Kavas, K. R. (2013). Mimariyi “Dokumak”: Anadolu-Batı Toros Göçerlerinde Çevre-Kültür İlişkisi. Bilig, (64), 231-258.
• Kavas, K. R. (2016). Akdeniz Yaylalarında Transhümant Mekân Örüntülerinin Karşılaştırmalı Analizi: Belgeler Işığında Antalya Türkiye ve Abruzzo İtalya. Adalya, (19), 363-396.
• Koca, H. (1994). Erdemli İlçesinin Beşerî ve İktisadi Coğrafyası. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı, Erzurum.
• Köse, E. (2017). İçel Sancağında Kargaşa: Suhde Fesadı (1576-1606), Çukurova Araştırmaları Dergisi, 3(1), 22-51.
• Kutlu, M. (1992). Yaşayan Bir Alt Kültür Geleneği: Anadolu Göçer Kültürü. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Bildirileri, Kültür Bakanlığı Halk Kütüphanelerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yay, 164, 59-73.
• Kutlu, M. M., Anadolu Göçer Kültürü, Ankara Üniversitesi Açık Erişim Ders Sunusu, https://acikders.ankara.edu.tr/course/view.php?id=1848 (erişim tarihi: 13.05.2021).
• Labadi, S., Giliberto, F., Rosetti, I., Shetabi, L., & Yildirim, E. (2021). Heritage and the sustainable development goals: Policy guidance for heritage and development actors. International Journal of Heritage Studies.
• Naycı, N. (2010). Integrated management policies for coastal archaeological environments of Turkey: Erdemli-Silifke coastal region. Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tabak, F. (2021). Solan Akdeniz 1550-1870 Tarihsel Coğrafya Açısından Bir Yaklaşım, Telemak Yayınları, İstanbul.
• Tuncer, O. C. (2007). Anadolu’da Kervan Yolları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Tunçdilek, N. (1967). Kır İskanı Köy-Altı İskân Şekilleri, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:49, İstanbul.
• Yalman, A. R. (1977). Cenupta Türkmen Oymakları I, II, haz. Sabahat Emir, Kültür Bakanlığı Yayınları, 256, Ankara.
• White, S. (2019). Osmanlıda İsyan İklimi Erken Modern Dönemde Celali İsyanları, (çev. Nurettin Elhüseyni) 2.basım, ISBN 978-605-106-765-0, İstanbul.
• World Heritage Center (WHC) (2021) Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, Paris, https://whc.unesco.org/en/guidelines (English) Erişim tarihi: 12.06.2022.
• Uğuz, S. (2018). Nüfus Defterlerine Göre 19. Yüzyılın İlk Yarısında Erdemli ve Çevresi Yörüklerinin İdarî ve Demografik Durumu. International Journal of Turkish Literature, Culture, Education, 7(2).