Rodos Adası’nda Fırkateyne Rağbet

Yıl 2021, Sayı: 11, 87 - 112, 10.12.2021

Arzu Baykara Taşkaya

https://doi.org/10.46250/kulturder.1004193

Cited By: 1

Öz

19. yüzyılda Rodos Adası’nda en fazla yapılan gemi tipi fırkateyndir. Genellikle İstanbul için donanmaya gerekli olan gemilerin bölgenin idarecileri tarafından inşa edildiğini biliyoruz. İstanbul için inşa edilen gemiler, belli sürede bitirilip gönderilmek zorundaydı. Bunun için belgelerde bir an evvel gemi yapımının tamamlanması istenmiştir. Gemi inşasında görev yapan en önemli şahıs Mütesellim Murâbıtzâde Hasan Kaptan’dır. Birkaç görevi de beraberinde yapan bu şahsa, devlet oldukça itimat etmiş ve şahsın devlet için kalyon ve fırkateyn inşasında oldukça yararlılıkları görülmüştür. Mütesellim Yusuf Bey de Mütesellim Murâbıtzâde Hasan Kaptan sonrasında devlet kademesinde görev yapmıştır. Bu şahsın da birçok fırkateyn inşasını başarıyla tamamladığını görüyoruz. Farklı dönemlerde birçok geminin yapılmasından bizzat sorumlu bu kişiler ordunun ihtiyacı olan gemileri inşa ettirmiştir. Arşiv belgelerinden yararlanarak yapılan bu çalışmada gemi teknolojisindeki değişimin gemi imaline nasıl yansıdığını; İstanbul’dan alınan yardımların da etkisiyle büyük ölçekli bir ada olan Rodos Adası üzerinde yapılabilecek maksimum kapasitede gemi inşasının ne koşullarda gerçekleştiğini, adada yaratılan bu iş kapasitesiyle halkın ekmek kapısı olarak önemli bir ekonomik güce nasıl sahip olduğunu arşiv belgelerinin izinde vermeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Rodos Adası, fırkateyn, gemi inşası, tersane, Mütesellim Murâbıtzâde Hasan Kaptan

Demand for Frigate on Rhodes Island

Öz

The frigate was the most common type of ship constructed on Rhodes Island in the 19th century. We know that these ships were generally constructed by the administrators of the region, which were necessary for the navy for Istanbul. The ships constructed for Istanbul had to be finished and sent in a certain period of time. For this reason, it was requested in the documents to complete the shipbuilding as soon as possible. Undoubtedly, the most important person involved in shipbuilding was the Mütesellim Murâbıtzâde Captain Hasan. The state trusted this person, who also carried out several duties with him, and he was very useful in the construction of galleons and frigates for the Mütesellim Yusuf Bey served at the state level after the Mütesellim Murâbıtzâde Captain Hasan, we also see that this person had successfully completed the construction of many frigates. These people, who were personally responsible for the construction of many ships in different periods, had the ships constructed for the army. In article, which we wrote using archival documents, how the change in ship technology was reflected in shipbuilding; with the help of the aid received from Istanbul, we tried to trace the archival documents, under which conditions the shipbuilding took place at the maximum capacity that could be done on the island of Rhodes, which was a large-scale island, and how the people had a significant economic power with this business capacity created on the island.

Anahtar Kelimeler

Rhodes Island, frigate, shipbuilding, shipyard, Mütesellim Murâbıtzâde Captain Hasan

Kaynakça

• Arı, Kemal (2009).“Yelkenliden Buharlıya Geçiş”. Türk Denizcilik Tarihi 2. Ed. Zeki Arıkan & Lütfü Sancar. İstanbul: Deniz Müzesi, 125–145.
• Arıkan, Sema (ed.) (1993). III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme. Ankara: TTK.
• Aydın, Y. Alperen (2007). Osmanlı Denizciliği (1700-1770). PhD Thesis. İstanbul: Istanbul University Institute of Social Sciences.
• Batmaz, Şakir (2009). “II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı Bahriyesi”. Türk Denizcilik Tarihi 2. Ed. Zeki Arıkan & Lütfü Sancar. İstanbul: Deniz Müzesi, 159–173.
• Baykara Taşkaya, Arzu (2020). “Akdeniz’de Bir Geçit: Rodos Karantinası”. Antik Çağdan Günümüze Tarih Yazıları. Ed. Metin Kopar. Ankara: İKSAD Publishing House, 147-187.
• Beydilli, Kemal (1995). Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishane, Mühendishane Matbaası ve Kütüphanesi (1776–1826). İstanbul: Eren.
• Bostan, İdris (1992). “Osmanlı Bahriyesinde Modernleşeme Hareketleri 1, Tersane’de Büyük Havuzun İnşası (1794-1800)”. 150. Yılında Tanzimat. Ed. Hakkı Dursun Yıldız. Ankara: TTK, 69–100.
• Bostan, İdris (1999). “XVI-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Tersaneleri ve Gemi İnşa Teknolojisi”. Osmanlı Ansiklopedisi, Vol.6. Ankara: Yeni Türkiye, 620-629.
• Bostan, İdris (2004). “Kadırga'dan Kalyon'a XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Gemi Teknolojisinin Değişimi”. Osmanlı Araştırmaları, 24: 65-86.
• Bostan, İdris (2005).Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri. İstanbul: Bilge.
• Bostan, İdris (2009). “Kalyonun Yükselişi ve Akdeniz’de Osmanlı Donaması (XVIII. Yüzyıl)”. Türk Denizcilik Tarihi 2. Ed. Zeki Arıkan & Lütfü Sancar. İstanbul: Deniz Müzesi, 15-27.
• Bostan, İdris (2020). “Osmanlılar Niçin Kalyon İnşasından Bir Süre İçin Vazgeçtiler? (1656-1682)”. Tarih Dergisi, 71: 223-238.
• Cabi Ömer Efendi (2003). Câbi Tarihi, Vol.1. Ankara: TTK.
• Cezar, Mustafa (ed.) (1959). Mufassal Osmanlı Tarihi, Vol.3. İstanbul. Tan.
• Choiseul-Gouffier, Auguste de (1782). Voyage pittoresque de la Grèce 1752, 1817. Paris: J. Blaise.
• Cipolla, Carlo M. (2003). Yelken ve Top. Trans. Aslı Kayabal. İstanbul: Kitabevi.
• Çetin, Birol (2002). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri Teknolojinin Takibi (1700–1900)”. Türkler Ansiklopedisi, Vol.6. Ankara: Yeni Türkiye, 812–821.
• Çırpan, Mustafa (2020).“Osmanlı Devleti’nde Gemi Tipleri ve Gemi Kazaları ile İlgili Değerlendirmeler”. GİDB Dergi, 19: 41-58.
• Erkal, Mehmet (1993). “Cizye”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol.8. İstanbul: TDV, 42-45.
• Gencer, Ali İhsan (2001). Bahriye’de Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezareti’nin Kuruluşu (1789-1867). Ankara: TTK.
• Guilmartin, John, F. (2010). Kalyonlar ve Kardırgalar. Trans. Ali Özdamar. İstanbul: Kitabevi.
• Güleryüz, Ahmet (2004). Kadırgadan Kalyona Osmanlıda Yelken: Mikyas-ı Sefain. İstanbul: Denizler Kitabevi.
• Hinz, Walther (1990). “İslam’da Ölçü Sistemleri”. Trans. Acar Sevim. Türklük Araştırmaları Dergisi, 5: 1-82.
• İşbilir, Ömer (2016). “Kalebend”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol.Ek-2. İstanbul: TDV, 5-7.
• Kallek, Cengiz (2001). “Kantar”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol.24. İstanbul: TDV, 317-320.
• Melling, Antoine I. (1819). Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore 1763-1831. Paris.
• Örenç, Ali Fuat (2006). “Mütesellim”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol.31. İstanbul: TDV, 377-379.
• Özkaya, Yücel (1985). Osmanlı İmparatorluğu'nda Ayanlık. Ankara: TTK.
• Özkaya, Yücel (2006). “Mütesellimlik”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol.32. İstanbul: TDV, 203-204.
• Panzac, Daniel (2009) . “Osmanlı Donanması, Başlangıcından Nizam-ı Cedid’e Kadar (14.-18. Yüzyıllar)”. Osmanlı Donanmasının Seyir Defteri: Gemiler, Efsaneler, Denizciler. Ed. Ekrem Işın. İstanbul: Pera Müzesi, 16-31.
• Panzac, Daniel (2020). Osmanlı Donanması(1572-1923). Trans. Ahmet Maden & Sertaç Canpolat. İstanbul: İş Bankası.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1988).Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara: TTK.
• Ünal, A. Afşin (2002). “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz, Ege Adaları) ya da Kapudan Paşa Eyaleti”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12: 251-261.
• Ünen, Uğur (2013). XVIII. Yüzyılda Osmanlı idaresinde Rodos. Master Thesis. Aydın: Adnan Menderes University Social Sciences Institute.
• Zorlu, Tuncay (2009). “III. Selim ve Osmanlı Deniz Gücü”. Osmanlı Donanmasının Seyir Defteri: Gemiler, Efsaneler, Denizciler. Ed. Ekrem Işın. İstanbul: Pera Müzesi, 32-44.