Babayiğit ve Keşanlı Ali Destanı'nın Strauss'un Evrensel İnsan Doğası İlkesi Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2024, Sayı: 22, 253 - 279, 10.09.2024

Yavuz Çelik

https://doi.org/10.46250/kulturder.1532740

Öz

Yapısalcılık genel olarak, insan deneyimini ve toplumsal örgütlenmeyi şekillendiren daha derin ve genellikle bilinçdışı yapıları, özellikle Lévi-Strauss’un deyimiyle farklı toplumların ortak evrensel değerlerini ortaya çıkarmaya çalışır. Strauss yapısalcılığı antropoloji ile birleştirerek geliştirdiği yapısalcı antropoloji ile özellikle farklı kültürlerin mitlerini inceleyerek aralarında ortak değerler ve eylemler keşfeder ve bunları en basit şekliyle “evrensel insan doğası” terimiyle açıklar. Yani ona göre toplumlar ve kültürler değişse de, temel insan dürtüleri aynı kalır. Strauss’un yapısalcı antropoloji yaklaşımı ekseninde evrensel insan doğası ilkesi dikkate alınarak bu çalışmada, İrlandalı yazar John Millington Synge’in Babayiğit (1907) ve Türk yazar Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı (1963) oyunları arasında bir karşılaştırma yapılmıştır. Her iki oyunda, aralarındaki zaman, mesafe ve kültür açısından var olan büyük mesafeye rağmen kendi toplumlarının folklorik ve sosyo-kültürel ortamlarına dayanmakta ve kahramanlık, kimlik ve toplumsal normlar gibi evrensel temaları ele almaktadır. Bu ortak noktadan yola çıkılarak, bu oyunların anlatı yapıları, karakter gelişimleri, tematik unsurları ve dilsel tekniklerinin incelenmesi ve oyunlarda kahraman ve kahramanlık kavramlarının ortak bir toplumsal, bireysel, düşünsel ve eylemsel yapı ve çerçeve içinde ortaya çıkmasının Strauss’un prensibine göre yorumlanması çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yapısalcılık, Strauss, karşılaştırma, kahraman, toplum

A Comparison of The Playboy of the Western World and The Epic of Keşanlı Ali in terms of Strauss’ Principle of Universal Human Nature

Öz

Structuralism in general seeks to uncover the deeper and often unconscious structures that shape human experience and social organization, especially what Lévi-Strauss called the universal values common to different societies. Strauss developed structuralist anthropology by combining structuralism with anthropology. He discovers values and actions and explains them most simply in terms of “universal human nature”. In other words, according to him, although societies and cultures change, basic human impulses remain the same. Taking Strauss’s structuralist anthropological approach and his principle of universal human nature into account, this study analyses the Irish writer John Millington Synge’s The Playboy of the Western World (1907) and the Turkish writer Haldun Taner’s The Epic of Keşanlı Ali (1963). Both plays are rooted in the folkloric and socio-cultural milieu of their respective societies and deal with universal themes such as heroism, identity and social norms, despite the great distance in time, distance and culture between them. Based on this common point, the aim of this study is to analyse the narrative structures, character development, thematic elements and linguistic techniques of these plays and to interpret the emergence of the concepts of hero and heroism within a common social, individual, intellectual and action-based structure and framework according to Strauss’ principle.

Anahtar Kelimeler

structuralism, Strauss, comparison, hero, society

Kaynakça

• Calhoun, Craig (ed.). (2002). Dictionary of the Social Sciences. Oxford: Oxford University Press.
• Çamurdan, Esen (2010). “Haldun Taner Oyunlarında Ol(ma)mak Sorunsalı”. Uluslar Arası Haldun Taner’de Yerellik ve Evrensellik Sempozyumu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Çelik, Yavuz (2012). “John Millington Synge’in ‘Babayiğit’ Adlı Oyununda Kendini Gerçekleştirme Aracı Olarak Dil”. Dil Araştırmaları, 11: 131-146.
• Chapman, Siobhan & Routledge, Christopher (ed.) (2009). Key Ideas in Linguistics and the Philosophy of Language. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Das, Bijay Kumar (ed.). (2000). Comparative Literature: Essays in Honour of Professor M. Q. Khan. New Delhi: Atlantic Publishers and Distributors.
• Gariper, Cafer (2005). “Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı Üzerine Bir İnceleme”. İlmî Araştırmalar, 20: 89-120.
• Hieber, Jochen (1997). “Bertolt Brecht: From Poet to Teacher, From Anarchist to Classic”. Deutschland, No. 6, (December 1997), 62-65.
• Honneth, Axel., & Geuss, Raymond (2018). “The Moral Birth of French Structuralism: Tristes Tropiques, Claude Lévi-Strauss”. Social Research: An International Quarterly, 85(3): 613-626.
• Humboldt, Wilhelm von (1836). On Language: On the Diversity of Human Language Construction and Its Influence on the Mental Development of the Human Species. Trans. Peter Heath. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kara Düzgün, Ülkü (2012). “Türk Destanlarında Merkezi Kahraman Tipinin Tipolojisi”. Folklor/Edebiyat, Cilt: 18(69): 9-46.
• Kilroy, James F. (1968). “The Playboy as Poet”. PMLA, 83(2): 439-442.
• Klages, Mary (2006). Literary Theory: A Guide for the Perplexed. London: Continuum.
• Leach, Edmund (1985). Lévi-Strauss. Çev. Ayla Ortaç. İstanbul: Afa Yayınları.
• Lyons, John (1977). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Madden, Andrew D. et al. (2006). “Information Behaviour in Pre-Literate Societies”. New Directions in Human Information Behaviour. Ed. Spink, A. & Cole, C. Dordrecht: Springer, 33-53.
• Marsh, Arthur R. (1896). “The Comparative Study of Literature”. Modern Language Association, 11(2): 151-170.
• Marx, Karl (2013). Louis Bonaparte’ın On Sekiz Brumeaire’i. Çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Maslow, Abraham H. (1943). “A Theory of Human Motivation”. Psychological Review, 50(4): 370-396.
• Moran, Berna (1992). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nar, Mehmet Ş. (2014). “Yapısalcılık Kavramına Antropolojik Bir Yaklaşım: Levi-Strauss ve Yapısalcılık”. Antropoloji, 27: 29-46.
• Otero, Carlos P. (1994). Noam Chomsky: Critical Assessments. London: Routledge.
• Pervical, W. Keith (2011). “Roman Jakobson and the Birth of Linguistic Structuralism”. Sign Systems Studies, 39(1): 236-262.
• Piaget, Jean (1970). Structuralism. Trans. Chaninah Maschler. New York: Basic Books, Inc. Publishers.
• Şener, Sevda (1982). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. İstanbul: Adam Yayınları.
• Strauss, Claude L. (1955). “The Structural Study of Myth”. The Journal of American Folklore, 68(270): 428-444.
• Strauss, Claude L. (1969). The Raw and the Cooked. Trans. J. & D. Weightman. New York: Harper & Row.
• Strauss, Claude L. (2013). Mit ve Anlam. Çev. G. Yavuz Demir. İstanbul: İthaki.
• Synge, John M. (2003). İrlanda Oyunları–1: Babayiğit, Denize Giden Atlılar, Dereye Vuran Gölge. Çev. Saffet Korkut ve Özcan Özer. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Taner, Haldun (2014). Keşanlı Ali Destanı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Turner, Victor (1982). From Ritual to Theater. New York: Performing Arts Journal Publications.
• URL-1: Herder, Johann G. “Treatise on the Origin of Language”. https://marxists.org/archive/herder/1772/origins-language.htm (Erişim: 10.04.2024).
• Van Tieghem, Paul (1931). Littérature Comparée. Paris: Armand Colin.
• Wellek, René (1959). “The Crisis of Comparative Literature”. Proceedings of the Second Congress of the ICLA. Ed. Friederich, W. P. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 149-159.
• Willett, John (1957). Brecht on Theatre: The Development of a New Aesthetics. London: Methuen & Co. Ltd.