AN ANALYSİS ON DREAM MEMORATES DETECTED ON “THE ONES NOT FİT INTO COFFİN” PROGRAM

Yıl 2022, Sayı: 5, 85 - 114, 14.06.2022

Meltem Yılmaz

Öz

The digital environment holds an active role in transferring cultural and national values to younger generations. This study is based on the dream memorates in “The Ones Not Fit into the Coffin” program, which was shot and serialized on YouTube broadcast for various purposes such as paying the debt of loyalty to the martyr, instilling national values to the younger generations, explaining the difficult lives of the martyrs, introducing the families of the martyrs to wider audiences, reminding them and keeping them unforgotten. Under the umbrella of this, firstly, general information about the term memorate and dream memorates was provided, then the memorates compiled from the program were examined in line with certain features such as the way of formation, performance, content and functions in the socio-cultural tradition.
It is essential to evaluate the formation of the memorates, which are the subject of the study, in two phases as being the supernatural experiences: before and after the martyrdom. While it is believed that the dreams seen before the martyrdom herald martyrdom by hariolating, it is believed that in the dreams seen after the martyrdom, communication is made with the martyrs and messages and news are received from them. In this context, in the formation of the aforementioned memorates, the desire to become a martyr depending on the Islamic conception of martyrdom, the feelings of the martyrs’ relatives such as longing, separation, yearning, curiosity, worry, pain, anxiety, love, the world view of the people who had the supernatural experience, the socio-cultural aspects of the Turks, especially Turkish folk beliefs, which have evolved from the past to the present, have been influential.
Under the light of analyses, it was determined that the dream memorates regarding the martyrs consisted of “cultural memorates” and “personal memorates” including the imaginations and general opinions of the Turkish nation. Plus, it has been determined that the dream memorates which are examined have functions such as preparing people who have experienced supernatural experiences for martyrdom, warning them about certain issues, relieving and motivating them.

Anahtar Kelimeler

The ones not fit into coffin, martyrdom, memorate, dream, public belief.

“TABUTA SIĞMAYANLAR” ADLI PROGRAMDA TESPİT EDİLEN RÜYA MEMORATLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Elektronik ortam, genç kuşaklara kültürel ve millî değerlerin aktarılmasında etkin rol oynamaktadır. Bu çalışma, bilhassa şühedaya vefa borcunu ödemek, genç kuşaklara millî değerleri aşılamak, şehitlerin zorluklarla dolu hayatlarını anlatmak, şehit ailelerini daha geniş kitlelere tanıtmak, hatırlatmak ve unutturmamak gibi çeşitli amaçlarla çekilen ve YouTube’da seri hâlinde yayımlanan “Tabuta Sığmayanlar” adlı programdaki “rüya memoratları” üzerinde teşekkül etmiştir. Bu bağlamda ilk olarak memorat kavramı ve rüya memoratları hakkında genel bilgi verilmiş ardından programdan derlenen memoratlar, sosyo-kültürel gelenekteki oluşum şekli, icrası, muhtevası, işlevleri gibi belirli özelliklere göre incelenmiştir.

Çalışmaya konu olan memoratların oluşumunu, şehadetten önce ve şehadetten sonra yaşanan tabiatüstü tecrübeler olmak üzere iki aşamada değerlendirmek gerekir. Şehadetten önce görülen rüyaların, gelecekten haber vererek şehitlik müjdelediğine inanılırken şehadetten sonra görülen rüyalarda, şehitlerle iletişim kurulduğuna, onlardan mesajlar ve haberler alındığına inanılmaktadır. Bu bağlamda söz konusu memoratların oluşumunda, İslamiyet’in şehitlik tasavvuruna bağlı olarak gelişen şehit olma arzusu, şehit yakınlarının özlem, ayrılık, hasret, merak, endişe, acı, kaygı, sevgi gibi duyguları, tabiatüstü tecrübeyi yaşayan kişilerin dünya görüşü, Türklerin sosyo-kültürel yapıları ve bilhassa geçmişten günümüze evrimleşerek taşınan Türk halk inançları etkili olmuştur.

Yapılan inceleme sonucunda şehitlerle ilgili rüya memoratlarının Türk milletinin tasavvurları ile genel kanılarını içeren “kültürel memoratlar” ve “kişisel memorat”lardan oluştuğu belirlenmiştir. Ayrıca incelenen rüya memoratlarının, tabiatüstü tecrübeyi yaşayan kişileri şehadete hazırlama, belirli konularda uyarma, rahatlatma, motive etme gibi işlevlerinin olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tabuta Sığmayanlar, şehitlik, memorat, rüya, halk inancı.

Kaynakça

• Alay, Okan (2019). “Sözlü Geleneğin Elektronik Kültür Ortamında ve Müzik-Mekân Odağında Yansıması”. Türk Dili Dergisi. S. 811. s. 16-24.
• Ayverdi, İlhan (2006). (Asırlar Boyu Tarihin Seyri İçinde) Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı.
• Balaban, Tuğrul (2013). Amasya Efsane, Menkabe ve Memoratları (Derleme, İnceleme, Metin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelebi, İlyas (2008). “Rüya”. İslâm Ansiklopedisi. C. 35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 306-309.
• Çevik, Mehmet (2014). “Kültür Değişim, Gelenek ve Türk Halk Hikâyeciliği”. Turkish Studies. S. 9 (12). s. 113-123.
• Çınar, Ali Abbas (1998). “Türkmen Halk Edebiyatında At Kültürü ve Atın Türkmen Hayatındaki Rolü”. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. S. 7. s. 122-130.
• Çobanoğlu, Özkul (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Divitçioğlu, Sencer (1994). Oğuz’dan Selçuklu’ya (Boy, Konat ve Devlet). İstanbul: Eren Yayıncılık ve Kitapçılık Ltd. Şti.
• Dundes, Alan (1992). “Wet and Dry, the Evil Eye: An Essay in Indo-European and Semitic Worldview”. The Evil Eye A Casebook. (Ed. Alan Dundes). New York: Garland Publishing. s. 257-312.
• Dündar, Furkan Kürşat (2021). Osmaniye Yöresinde Efsane ve Memoratlar. Yüksek Lisans Tezi. Osmaniye: Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eyuboğlu, İsmet Zeki (1995). Türk Dilinin Etimolojisi Sözlüğü-Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş İkinci Basım-. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Ersoy, Ruhi (2004). “Sözlü Kültür Ortamı Kaynaklarının Medyada Kullanımı Bağlamında Gaziantep’te Nevruzla İlgili Bir İnancın Dansa Dönüştürülmesi Serüveni”. TÜBAR. S. XVI. s. 85-94.
• Gökyay, Orhan Şaik (1982). “Rüyalar Üzerine”. II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri Gelenek-Görenek ve İnançlar. C. IV. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları. s. 183-208.
• Günay, Umay (2005). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2006). Jung’dan Seçme Yazılar. (der. Anthony Storr - çev. Levent Özşar). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (2011). Türk Kültürlü Halklarda Ölüm. Ankara: Berikan Yayınları.
• Kalafat, Yaşar (2015a). “Tul İnanç-Geleneğinin Arkaik Dönemden Günümüze Görüldüğü Hâller ve Avanos Halk İnançlarındaki Yansımaları”. Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi. S. 38 (456). s. 19-33.
• Kalafat, Yaşar (2015b). “Mitolojik Dönemden Günümüze Türk Halk İnanmalarında Ruh ve Soğanlı/Allahuekber Millî Ruhu”. Kültür Evreni. S. 24. s. 27-38.
• Kalafat, Yaşar (2018). Türk Halkbilimi İnanç Araştırmaları-IV: Mitoloji. Ankara: Berikan Yayınları.
• Kâşgarlı Mahmud (2006) Divanü Lûgat-it Türk. (çev. Besim Atalay). C. II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurt, Hasan (2012). “İslam İnancına Göre Şehitlik”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. XVI. S. 1. s. 189-220.
• Örnek, Sedat Veyis (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Polat, İrfan (2020). Memorat -Yapı, Tasavvur ve Metinler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Roux, Jean-Paul (1999). Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm. (çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Türksever, Zeynep (2014). Türk Halk İnançlarında Şehitlik Üzerine Halk Bilimsel Bir İnceleme: Edirnekapı Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şişci, Funda (2018). “Türk Mitolojisinde Güvercin Motifi ve Çağdaş Türk Resminde Temsili”. İdil. C. 7. S. 41. s. 47-53.
• Üren, Umut (2015). “Türklerde At Kurbanı ve Dede Korkut’taki İzleri”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. S. 15 (2). Kış. s. 65-74.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi (1942). Kur’an-ı Kerim ve Satır Arası Kelime Meali. Ankara: Feryal Matbaası.
• Yılmaz, Mehmet (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yılmaz, Meltem (2021). “Nazar Pratiklerinde Üzerliğin Kullanımına Dair Bazı Düşünceler”. Prof. Dr. M. Fatih Köksal’a Armağan. İstanbul: DBY Yayınları. s. 1277-1310.
• Yüksekkaya, Gülden Sağol (2017). “Türklerde Ölümün Algılanışı ‘Ölmek’ Karşılığı Kullanılan Kelimelerden Hareketle”. Uçmağa Varmak Kitabı. (Ed. Emine Gürsoy Naskali, Gülden Sağol Yüksekkaya). İstanbul: Kitabevi Yayınları. s. 3-40.
• Yüksel, Hasan Avni (1996). Türk-İslâm Tasavvuf Geleneğinde Rüya. İstanbul: MEB Yayınları.
• https://www.youtube.co m/watch?v=N771YG7NGWU&ab_chan nel=T%C3 %BCrkiyeC umhuriyetiAlt%C4 %B1norduBe lediyesi (E.T.: 23.04.2022).
• https://youtu.be/SBQqPLSF5Cw (Erişim Tarihi: 21.02.2022 / 36. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Said Uslu)
• https://youtu.be/wojWxu_Iylo (Erişim Tarihi: 23.02.2022 / 114. Bölüm: Özel Harekât Polisi Gökhan Özdemir).
• https://youtu.be/Uq_p65OJgKs (Erişim Tarihi: 24.03.2022 / 134. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Ahmet Demir).
• https://youtu.be/QoFpUNoxxnk (Erişim Tarihi: 03.03.2022 / 94. Bölüm: Özel Harekât Polisi Yılmaz Mayuk).
• https://youtu.be/4ksVP7a9X5U (Erişim Tarihi: 24.02.2022 / 85. Bölüm: Şehit Özel Harekâtçı Ali Er).
• https://youtu.be/bfQ_f64m8wM (Erişim Tarihi: 08.03.2022 / 126. Bölüm: Jandarma Komando Onbaşı Coşkun Hacıalioğlu).
• https://youtu.be/Y4anfZtV4ck (Erişim Tarihi: 07.03.2022 / 101. Bölüm: Şehit Uzman Çavuş Mübariz İbrahimov).
• https://youtu.be/3T2aE69dhbQ (Erişim Tarihi: 22.02.2022 / 108. Bölüm: Şehit Sözleşmeli Piyade Er Oğuzhan Küçük).
• https://youtu.be/JgeaRh-K8aI (Erişim Tarihi: 03.03.2022 / 93. Bölüm: Şehit Uzman Çavuş Burak Karakoç).
• https://www.youtube.com/watch?v=HSXGVYrngeM&t (Erişim Tarihi: 16.02.2022 / 51. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Komser Yardımcısı Gülşah Güler).
• https://www.youtube.com/watch?v=X0FC-DqrOdQ (Erişim Tarihi: 24.02.2022 / 62. Bölüm: Özel Harekât Komiser Yardımcısı Şehit Kübra Doğanay).
• https://www.youtube.com/watch?v=M3fZjBY4su0 (Erişim Tarihi: 17.02.2022 / 11. Bölüm: Şehit Doğukan Tazegül).
• https://youtu.be/ylYWmcJN_OM (Erişim Tarihi: 25.02.2022 / 86. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Seracettin Kılınç).
• https://www.youtu be.com/ watch?v=a2 QLaI PEcl0&ab_channel= Yeni%C5%9Eafak (Erişim Tarihi: 24.02.2022 / 64. Bölüm-2: Şehit Özel Harekât Polisi Gökhan Osman Karaduman).
• https://youtu.be/0dpnZ5IWruU (Erişim Tarihi: 02.03.2022 / 91. Bölüm: Şehit Polis Özel Harekât Komiser Yardımcısı Şükrü Kayadibi).
• https://www.youtube.com/watch?v=moKwOS6ZsE&ab_channel=Yeni%C5%9Eafak (Erişim Tarihi: 22.02.2022 / 56. Bölüm: Özel Harekât Polisi Erhan Konuk).
• https://youtu.be/UXLa8P4OOfU (Erişim Tarihi: 23.02.2022 / 83. Bölüm: Piyade Onbaşı Barış Aybek).
• https://youtu.be/A5N56LAH3MM (Erişim Tarihi: 22.02.2022 / 110. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Ersin Yıldırım).
• https://youtu.be/UPiGOEjnstU (Erişim Tarihi: 20.02.2022 / 82. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Bayram Çiçek).
• https://youtu.be/_zxEGItbMQ0 (Erişim Tarihi: 02.03.2022 / 92. Bölüm: Şehit Uzman Çavuş Mahmut Uslu).
• https://youtu.be/d6uvtcTZYU8 (Erişim Tarihi: 27.02.2022 / 89. Bölüm: Şehit Topçu Üsteğmen Muhammed Ali Kalo).
• https://youtube/ZH99lrIk9tw (Erişim Tarihi: 06.03.2022 / 99. Bölüm: Şehit Fırat Yılmaz Çakıroğlu).
• https://youtube/PWunMcSBsqI (Erişim Tarihi: 11.03.2022 / 104. Bölüm: Şehit Tümgeneral Polad Haşimov).
• https://youtube/P7R0I0VpHjg (Erişim Tarihi: 11.03.2022 / 105. Bölüm: Şehit Teğmen Ali Emre Fırıncıoğulları).
• https://www.youtube.com/watch?v=64gMA5vT5hU (Erişim Tarihi: 25.02.2022 / 54. Bölüm: Şehit Jandarma Yüzbaşı Mustafa Erdal).
• https://www.youtube.com/watch?v=BPlRkNRkha4 (Erişim Tarihi: 26.02.2022 / 45. Bölüm: Şehit Piyade Binbaşı Zafer Kılıç).
• https://youtu.be/3T2aE69dhbQ (Erişim Tarihi: 22.02.2022 / 108. Bölüm: Şehit Sözleşmeli Piyade Er Oğuzhan Küçük).
• https://youtu.be/tpNTyhdDDxI (Erişim Tarihi: 06.03.2022 / 100. Bölüm: Şehit Özel Harekât Başkomiser Mehmet Fethi Akyüz).
• https://youtu.be/W69-Xn_LxP0 (Erişim Tarihi: 26.01.2022 / 39. Bölüm: Şehit Uzman Çavuş Furkan Peker).
• https://youtu.be/rnE5qYrvBsE (Erişim Tarihi: 26.01.2022 / 84. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Oğuzhan Günaydın).
• https://www.youtube.com/watch?v=zSvZjylN2iQ&ab_channel=Yeni%C5%9Eafak (Erişim Tarihi: 30.01.2022 / 118. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Recep Emre Yılmaz).
• https://www.youtube.com/watch?v=rRgq6Gtxxu0 (Erişim Tarihi: 24.02.2022 / 63. Bölüm: Şehit Özel Harekât Komiser Yardımcısı Cennet Yiğit).
• https://www.youtube.com/watch?v=vqcx-l4NbvU (Erişim Tarihi: 01.03.2022 / 76. Bölüm: Şehit Jandarma Uzman Çavuş Emre Tunca).
• https://youtu.be/cbQAGvTxako (Erişim Tarihi: 02.03.2022 / 122. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Mustafa Büyükpoyraz).
• https://youtu.be/CoEGLMqYEGg (Erişim Tarihi: 26.02.2022 / 87. Bölüm: Şehit Uzman Çavuş Sezgin Burak Cantürk).
• https://youtu.be/9MVXM8iLKgk (Erişim Tarihi: 04.03.2022 / 97. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi Akın Çelebi).
• https://youtu.be/I-wUx2eGE94 (Erişim Tarihi: 05.03.2h022/ 96. Bölüm: Şehit Özel Harekât Polisi İshak Çelik).
• https://www.youtube.com/watch?v=YFi7sfA27pI&t=332s (Erişim Tarihi: 01.03.2022 / 70. Bölüm: Şehit Asteğmen Sunay Civan).
• https://youtu.be/A6cPk0BVmlE (Erişim Tarihi: 05.03.2022/ 95. Bölüm: Şehit Piyade Yüzbaşı Murat Üçöz).
• KK-1: Yılmaz, Hüsne (1930-2013). Akçaağıl Köyü. Mucur. Kırşehir. Tahsili Yok. Ev Hanımı
• KK-2: Öztürk, Sevim (1961). Palangıç Köyü. Mucur. Kırşehir. İlkokul. Ev Hanımı.