ANADOLU’DA FARSÇA OLUŞTURULMUŞ EN ESKİ RUBAİLER MECMUASI: MECMA’U’R-RUBÂ’İYYÂT

Yıl 2023, Sayı: 8, 47 - 84, 22.12.2023

Ahmet Kartal

Öz

Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi koleksiyonunda (nr. 238) bulunan Farsça bir şiir mecmuasının dokuzuncu bölümünde (vr. 193b-198a) bir rubailer seçkisi yer almaktadır. Kim tarafından oluşturulduğu bilinmeyen bu seçkinin başında yer alan ifadelerden; Ebû Hanîfe Abdulkerîm bin Ebî Bekir (VI./XII. asır) tarafından tertip edilerek Sultan II. İzzüddîn Kılıç Arslan’ın oğlu Ankara meliki Muhiddîn bin Kılıç Arslan’a takdim edilen Mecma’u’r-rubâ’iyyat’tan hareketle meydana getirildiği anlaşılmaktadır. Bugün elimizde bulunmayan, Farsça oluşturulmuş en eski şiir mecmualarından olmasının yanında, rubailerden meydana gelen ilk şiir mecmuası/rubâî-nâme olan Mecma’u’r-rubâ’iyyat’ın varlığını bu seçki vesilesiyle öğrenmekteyiz. Bu seçki, sahip olduğu bu özellik dolayısıyla Farsça edebiyat tarihindeki konumunun yanında Anadolu’da oluşan Farsça edebî geleneğin Farsça edebiyata sağladığı katkıyı göstermesi yönünden de ayrı bir öneme sahiptir. Seçkinin başında yer alan ve mecmuanın konusuna ışık tutan fihrist hüviyetindeki kısım; hem bu seçkinin hem de Mecma’u’r-rubâ’iyyat’ın hüviyeti, tertip özelliği ve konusu hakkında bazı ipuçları sunmaktadır. Bu çalışmada hem Mecma’u’r-rubâ’iyyat seçkisi tanıtılacak, hem de bu seçkiden hareketle Mecma’u’r-rubâ’iyyât’ın önemi ve sahip olduğu özellikleri hakkında çeşitli değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Selçuklu Devleti, Farsça edebiyat, rubai, Mecma'u'r-rubâ'iyyât, rubailer seçkisi

THE OLDEST RUBAI COLLECTION CREATED IN PERSIAN IN ANATOLIA: MECMA'U'R-RUBÂ'İYYÂT

Öz

A selection of rubais is included in the ninth chapter (vr. 193b-198a) of a Persian poetry collection of Hâlet Efendi collection (nr. 238) at the Suleymaniye Library. Based on the expressions found at the beginning of this collection, the creator of which is unknown, it is understood that it was compiled based on the Mecma'u'r-rubaiyyat arranged by Abu Hanifa Abdulkerim bin Abi Bakr (6th/12th century) and presented to Muhiddin bin Kilic Arslan who the son of Sultan II. Izzuddin Kilic Arslan and the ruling prince of Ankara. Through this selection, we come to learn about the existence of Mecma'u'r-rubaiyyat, which is not only one of the oldest poetry anthologies created in Persian, but also the first poetry anthology/rubaiyat-nama consisting of quatrains that is no longer extant today. Due to its unique characteristics, this anthology holds particular significance not only in the history of Persian literature but also in showcasing the contribution of the Persian literary tradition that emerged in Anatolia to Persian literature. The index-like section at the beginning of the anthology sheds light on both the nature of this selection and Mecma'u'r-rubaiyyat, providing some clues about their identity, organizational features, and subject matter.

Anahtar Kelimeler

Anatolian Seljuk State, Persian literatüre, rubai, Mecma, selection of rubais.

Kaynakça

• Abdulvâsi’-i Cebelî (1339). Dîvân-ı Abdulvâsi’-i Cebelî. be-ihtimâm u Tashih u Ta’lîk-i Zebîhullah Safâ Çâpi Dovvum. Tehrân: Muessese-i İntişârât-i Emîr-i Kebîr.
• Abdulvâsi’-i Cebelî (1341). Dîvân-ı Abdulvâsi’-i Cebelî [Mersiye, Terkîb, Mulemma’, Gazel, Kıt’a, Terâne, Ta’lîkât, Lugat-nâme, Fihrist]. be-ihtimâm u Tashih u Ta’lîk-i Zebîhullah Safâ. Cild-i Dovvum. Tehrân: İntişârât-i Dânişgâh-i Tehrân.
• Afîfî, Doktor Rahîm (1372). Ferheng-nâme-i şi‘rî. C. 3. Tehrân.
• Armutlu, Sadık (2021). Büyük Selçuklu Şiiri. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Armutlu, Sadık (2021a). “Sultan Sencer Dönemi Bir Türk Şairesi: Mehsitî-i Gencevî”. Prof. Dr. M. Fatih Köksal Armağanı. (ed. Gıyasi Babaarslan-Meltem Yılmaz. Serpil Mutlu Kırlı-Oğuzhan Kırlı). İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları. s. 265-290.
• Atâ (1365). Zenân-i Suhenserâ der-Pûye-i Edeb-i Derî. Matbaa-i Devletî.
• Ateş, Ahmed (1945). “Hicrî VI-VIII. (XII-XIV.) Asırlarda Anadolu’da Farsça Eserler”. Türkiyat Mecmuası. VII-VIII. Cüz. II. s. 94-135.
• Ateş, Ahmed (1952). “Konya Kütüphanelerinde Bulunan Bazı Mühim Yazmalar”. Türk Tarih Kurumu Belleten. S. 61. s. 49-130.
• Ateş, Ahmed (1968). İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I [Üniversite ve Nuruosmaniye Kütüphaneleri]. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Attâr, Ferîduddîn Attâr-ı Nîşâbûrî (1358). Muhtâr-nâme: Mecmû’a-i Rubâ’iyyât. Tashih u Mukaddime vu Havâşî ez-Muhammed Rızâ Şefî’î-i Kedkenî. Tehrân
• Avfî, Muhammed (1906). Lubâbu’l-elbâb. be-Sa’y u İhtimâm u Tashîh-i Edward G. Browne. C. 2. Leiden
• Baba Afzal Kâşânî (2019). Rubailer. (çev. Behruz Dijurian). İstanbul: Okumuşlar Yayınları.
• Bahşâyişî, Akîkî (1382). Zenân-i Nâmî der-Târîh, Ferheng u Temeddun-i İslâmî. bâ-Hemkâri-yi Habîbe Akîki-yi Bakşâyişî. Kum.
• Câcermî, Muhammed Bedrü’l-câcermî (1337). Mûnisü’l-ahrâr fî-Dekâ’iki’l-eş’âr. bâ-Mukaddime-i Allâme Muhammed-i Kazvînî. be-İhtimâm-i Mîr Sâlih-i Tabîbî. Cild-i Evvel. Tehrân: Çâp-i İttihâd.
• Câcermî, Muhammed Bedrü’l-Câcermî (1350). Mûnisü’l-ahrâr fî-Dekâ’iki’l-eş’âr. bâ-Mukaddime-i Allâme Muhammed-i Kazvînî. be-İhtimâm-i Mîr Sâlih-i Tabîbî. cild-i dovvum. Tehrân: Çâp-hâne-i Firdevsî.
• Çiftçi, Hasan (2002). “Fars Edebiyatında Şehrâşûb I”. Nüsha. S. 7. s. 7-18.
• Dehhudâ, Ali Ekber (1373). Lugat-nâme. C. 14. Tehrân: Muessese-i İntişârât-i Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân.
• Devletşâh, Emîr Devletşâh bin Alâüddevle Bahtîşâh el-Gâzî es-Semerkandî (1901). Tezkiretü’ş-şu’arâ. (nşr. Edward G. Browne). Leiden.
• Ebu’l-ferec-i Rûnî (1304). Dîvân-i Ustâd Ebu’l-ferec-i Rûnî. be-tashîh-i Profesor Çaykin Musteşrik. Tehrân.
• Ebû Sa’îd Ebu’l-hayr (1350). Suhenân-i Manzûm-i Ebû Sa’îd-i Ebu’l-hayr. bâ-tashîh u Mukaddime vu Havâşî vu Ta’lîkât-i Sa’îd-i Nefîsî. Çâp-i Sevvum. Tehrân: Kitâbhâne-i Senâî.
• Efdaluddîn-i Kâşânî, Efdaluddîn Muhammed-i Merakî-i Kâşânî (1362). Rubâ’iyyât-i Baba Efdal-i Kâşânî be-Zamîme-i Muhtasarî der-Ahvâl u Âsâr-ı Vey. (nşr. Sa’îd-i Nefîsî).
• Ekber, Alî-Muşîr-i Selîmî (1335). Zenân-i Suhanver. Defter-i Evvel. Çâp-i Evvel. Tehrân: Muessese-i Matbû’âtî-yi Alî-i Ekber-i İlmî.
• Enverî (1340). Dîvân-ı Enverî [Cild-i dovvum: Mukatta’ât-Gazeliyyât-Rubâ’iyyât]. be-ihtimâm-i Muhammed Takî Müderris-i Radavî. Tehrân.
• Enverî, Hasan (1382). Ferheng-i Bozurg-i Sohen. C. 8. Çâp-i Dovvom. Tehrân.
• Ensârî, Hâce Abdullah-ı Ensârî (1361). Rubâ’iyyât-i Mensûb be-Hâce Abdullah-i Ensârî. (nşr. Mahmûd-i Müdebbirî). Tehrân: Kitâbfurûşi-yi Zevvâr.
• Enûşe, Hasan (1380). Dâniş-nâme-i Edeb-i Fârsî: Edeb-i Fârsî der-Âsiyâ-yi Miyâne. Çâp-i Evvel. Tehrân.
• Enûşe, Hasan (1381). Fergeng-nâme-i Edebî-i Fârsî: Dâniş-nâme-i Edeb-i Fârsî [İstılâhât, Mevzû’ât u Mezâmîn-i Edeb-i Fâsî]. Çâp-i Dovvom. Tehrân.
• Enûşe, Hasan (1382). Dâniş-nâme-i Edeb-i Fârsî: Edeb-i Fârsî der-Kafkaz. Çâp-i Evvel. Tehrân.
• Evhadüddîn-i Kirmânî (1999). Rubaîler. (nşr. Mehmet Kanar). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ezrakî-i Herevî (1336). Dîvân-i Hekîm Ezrakî-i Herevî. be-mecma’ u Tashih u Tahşiye vu Ta’lîkât u Hatt-İ Merhum Alî Abdurresûlî Ustâd-i Fakîd-i Dânişgâh-i Tehrân. Tehrân: Çâphâne-i Dânişgâh.
• Ezrakî-i Herevî (1336a). Dîvân-i Ezrakî-i Herevî. ba-tashîh u Mukâbele vu Mukaddime-i Sa’îd-i Nefîsî. Tehrân.
• Freely, John (2012). At Üstünde Fırtına: Anadolu Selçukluları. (çev. Neşenur Domaniç). İstanbul: Doğan Kitap.
• Gökmen, Gökhan (2018). Mu’izzî’nin Şiir Dünyası. Doktora Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• Gülşenî, Abdulkerîm (1396). Ferheng-i Îrân der-Kalem-rov-i Turkân. Tehrân.
• Hakanî (1379). Dîvân-i Hakani-yi Şîrvânî [Hassânu’l-acem Efdaluddîn Bidîl bin Alî-i Şirvânî Mutâbık-i Nusha-i Hatti-yi 763 Hicrî “ez-Mecmû’a-i Şahsî”]. bâ-mukaddime-i Ustâd Bedîuzzamân Firûzanfer be-ihtimâm-i Cihângîr Mansûr. Tehrân: Neşr-i gol-ârâ.
• Hakîkat, Abdurrefî’ (1376). Ferheng-i Târîhî vu Cografyâyî-i Şehristânhâ-yi Îrân. Tehrân.
• Hanleri, Pervîz Nâtel (1353). Terânehâ. Tehrân: İntişârât-i Novîn.
• Hayyâmpûr, A. (1368). Ferheng-i Suhenverân. C. 2. Çâp-i Evvel. Tehrân: Çâp-hâne-i Fecr-i İslâm.
• Hidâyet, Rızâ Kulihan (1382). Mecma’u’l-fusahâ. be-kûşiş-i Muzâhir-i Musaffâ. cild-i evvel [bahş-i evvel-dovvum-sivvum] Cild-i Dovvum [bahş-i evvel-dovvum-sivvum]. C. 5. Tehrân: Emîr-i Kebîr.
• İbn Bibi [El-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’feri er-Rugadi] (1996). El Evamirü’l-ala’iye fi’l-umuri’l-ala’iye [Selçuk-name]. (çev. Mürsel Öztürk). C. 2. Ankara: KB Yayınları.
• İkrâm, Seyyid Muhammed Ekrem İkrâm (1387). Âsâru’ş-şu’arâ: Ferheng-i Şu’arâ-yi Fârsî-gûy-i Şebekara. İslâm-âbâb: İntişârât-i Merkez-i Tahkîkât-i Fârsî-yi Îrân u Pâkistân.
• İmâdî-i Şehryârî (1381). Dîvân-ı İmâdî-i Şehryârî. Mukaddime vu Tashih u Tahkik-i Zebîhullah Habîbî-i Nijâd. Çâp-i Yekom. Tehrân.
• Îrâkî, Şeyh Fahruddîn İbrâhîm Hemedânî (1373). Külliyât-i Dîvân [Kasâyid, Gazeliyyât, Terci‘iyyât,Terkîbât, Mukatte‘ât, Musellesât, ‘Uşşâk-nâme yâ Deh-nâme, Rubâ‘iyyât, Leme‘ât ve İstilâhât-i ‘İrfânî-yi ‘İrâkî]. mukaddime: Sa‘îd Nefîsî. Havâşî vu Ta’lîkât: M. Dervîş. Tehrân: İntişârât-i Câvidân.
• Kemâleddîn İsmâ’îl-i İsfehânî (1348). Dîvân-i Hallaku’l-me’ânî Ebu’l-fazl Kemâleddîn İsmâ’îl-i İsfehânî [bâ-mukaddime vu havâşî vu ta’lîkât u fihristhâ be-inzimâm-i Risâletü’l-kavs]. bâ-ihtimâmî-i Huseyn-i Bahrululûmî. Tehrân: İntişârât-i Kitâb-furûşî-i Dihhudâ.
• Kartal, Ahmet (2008). “Anadolu Selçuklu Devleti Döneminde Dil ve Edebiyat”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. 1. s. 95-168.
• Kartal, Ahmet (2019). Türk Fars Edebî İlişkileri: Hakîkate Düşen Gölge. 2. baskı. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Kartal, Ahmet (2020). “Anadolu Selçukluları Döneminde Kültür ve Edebiyat”. Prof. Dr. Vahit Türk Armağanı. (ed. Ali İhsan Öbek vd.). İstanbul: Kesit Yayınları. s. 807-878.
• Katrân-ı Tebrîzî (1362). Dîvân-i Katrân-i Tebrîzî. (nşr. Muhammed-i Nahcivânî). Tehrân: İntişârât-i Kaknus. Kaysı’r-râzî, Şemsüddîn Muhammed b. Kaysı’r-râzî (1387). el-Mu’cem fî-Ma’âyiri Eş’âri’l-acem. (tash. Allâme Muhammed b. Abdulvehhâb-i Kazvînî). Tehrân: Zevvâr.
• Ma’ânî, Ahmed Gulçîn (1346). Şehr-âşûb der-Şi’r-i Fârsî. Tehrân.
• Mehseti-yi Gencevî (1347). Dîvân-ı Mehseti-yi Gencevî. be-ihtimâm u Tashih u Tahşiye-i Tâhîrî Şihâb. Çâp-i Sovvum. Tehrân: İntişârât-i Kitâbhâne-i İbn-i Sînâ.
• Mehseti-yi Gencevî (1377). Mehsetî-nâme. Gerd-âverî, Tashih u Tahşiye-i Ferîdûn Nevzâd. Çâp-i Evvel. Tehrân: Neşr-i Dunyâ-yı Nev.
• Mehseti-yi Gencevî (1985). Rubâ’iyyât. Bakü.
• Mes’ûd-i Sa’d-i Selmân (1362). Dîvân-ı Mes’ûd-ı Sa’d-ı Selmân. Mukaddime ez Nâsir-i Heyyirî. Çâp-i Evvel. Tehrân: İntişârât-i Gulşânî.
• Mes’ûd-ı Sa’d-ı Selmân (1365). Dîvân-i Eş’âr-i Mes’ûd-i Sa’d. be-ihtimâm-i Mehdî-i Nûriyân. Cild-i Dovvum. Çâp-i Evvel. İsfehân: İntişârât-i Kemâl.
• Mevlânâ Celâle’d-dîn Rûmî (1312). Rübâ’iyyât. İstanbul: Ahter Matbaası.
• Mevlânâ (1369). Rübâ’iyyât-i Mevlânâ Celâlüddîn. be-tashîh-i Muhammed Veled Çelebi. bâ-mukaddime-i Ustâd Doktor Muhammed-i Riyâhî. Çâp-i Ofset ez-çâp-i 1312 İslambol. Tehrân: Neşr-i Hurrem.
• Mevlânâ (1974). Mevlânâ’nın Rubaileri. (çev. M. Nuri Gençosman). İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Mevlânâ (2008). Rubâîler. çev. Şefik Can. İstanbul: Kurtuba kitap.
• Miftâh, İlhâme-Vehhâb Velî (1374). Nigâhî be-Revende Nufûz u Gosteriş-i Zebân u Edeb-i Fârsî der-Turkiye. Tehrân.
• Mu’în, Muhammed (1371). Ferheng-i Fârsî. Şeş cild. Çâp-i heştum. Tehrân: Çâphâne-i Sipihr.
• Mu’izzî (1362). Dîvân-i Kâmil-i Emîr Mu’izzî. Mukaddime ve Tashîh-i Nâsir-i Heyyirî. Tehrân: Neşr-i Merzibân.
• Nedûşen, Muhammed Ali-yi İslâmi-yi Nedûşenî (1381). Nâr Dânehâ [Guzîdeî ez-Rubâ’îhâ-yi Fârsî]. Tehrân.
• Nevâyî (1323). Mecâlisü’n-nefâ’is, Der-Tezkire-i Şu’arâ-i Karn-i Nohum-i Hicrî, Te’lîf: Mîr Nizâmuddîn Alîşîr Nevâî. be-Sa’y u İhtimâm-i Alî Asgar Hikmet. Tehran. [Bu eserin 1-178. sayfaları Fahrî-i Herâtî’nin. s. 179-409.sayfaları ise Muhammed-i Kazvînî’nin Mecâlisü’n-nefâis tercümesini kapsamaktadır.]
• Ömer Hayyâm (1362). Rubâ’iyyât-ı Ömer Hayyâm. (nşr. Y. Bertless). Çâp-i Dovvum. Tehrân.
• Ömer Hayyâm (2003). Dörtlükler -Rubailer-. (çev. Sabahattin Eyüboğlu). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Özaydın, Abdülkerim (2022). “Kılıçarslan II” mad. DİA. c. 25. s. 398-402.
• Poyraz, Mevlüt (2018). “Hubeyş et-Tiflîsî’nin Hayatı: Biyografi Denemesi”. Artvin Çoruh Üniversitesi İlahiyat Araştırmaları Dergisi. C. 2. S. 1. s. 65-103.
• Pûrcevâdî, Nasrullah (1384). “Munâzara-i Kilk u Kef ez-Kemâlî-i Buhârâyî”. Nâme-i Behâristân. Sâl-i Şeşum. Şumâre-i Evvel-Dovvum. Tâbistân-Zemistân. s. 217-219.
• Râdûyânî, Muhammed b. Ömer (1362). Tercemânü’l-belâga. (tash. Ahmed Ateş). int. Meliku’ş-şu’arâ Beahâr. II. Baskı. Tehrân: İntişârât-i Esâtîr.
• Rahimi, F. (2016). Fethali Kaçar'ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Râvendî, Muhammed b. Ali b. Süleymân er-Râvendî (1999). Râhatu-üs-sudûr ve Âyet-üs-sürûr [Gönüllerin Rahatı ve Sevinç Alâmeti]. (çev. Ahmed Ateş). C. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Riyâhî, Muhammed Emîn (1369). Zebân u Edeb-i Fârisî der-Kalem-rov-i Osmânî. Çâp-i Evvel. Tehrân.
• Riyâhî, Muhammed Emîn (1995). Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı. (çev. Mehmet Kanar). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Sadr, Kişâverz. Zenânî ki be-Fârsî Şi’r Gofteend: Ez-Râbi’a tâ Pervîn Karn-i 3-Karn-i 14. Tehrân: Çâp-i Kâviyân.
• Se’âdet, İsmâ’îl (1388). Dâniş-nâme-i Zebân u Edeb-i Fârsî. Çâp-i Evvel. Cild-i Sivvum. Tehrân.
• Se’âdet, İsmâ’îl (1391). Dâniş-nâme-i Zebân u Edeb-i Fârsî. Çâp-i Evvel. Cild-i çihârum. Tehrân.
• Semerkandî, Ahmed bin Omer bin Alî en-Nizâmî Arûzi-yi Semerkandî (1327). Çehâr Makâle. be-sa’y u ihtimâm u tashih-i Muhammed bin Abdulvehhâb-i Kazvînî. Çâp-i Dovvum. Tehrân.
• Senâyî (1341). Dîvân-i Hakîm Ebu’l-mecduddîn Âdem Senâ’î-i Gaznevî [bâ-mukaddime vu havâşî vu fihrist]. be-sa’y u ihtimâm-i Müderris-i Razavî. Tehrân: Kitâbhâne-i İbn-i Sînâ.
• Servet, Mansur (1375). Ferheng-i Kinâyât. Çâp-i Dovvum. Tehrân: İntişârât-i Sohan.
• Seyyid Hasan-ı Gaznevî (1362). Dîvân-i Seyyid Hasan-ı Gaznevî Mulakkab be Eşref. (nşr. Muhammed Takî Muderris-i Radavî). Çâp-i Dovvum. Tehrân: Esâtîr.
• Steingass, F. (1975). Persian-English Dictionary. Beirut: LibrairieduLiban.
• Sûzenî, Muhammed Alî Sûzeni-yi Semerkandî (1338). Dîvân-i Hekîm Sûzeni-yi Semerkandî. musahhih u mukaddime vu şerh-i ahvâl u fihrist-i lugât u terkîbât u câyhâ bâ-ma’ânî vu tefâsîr ez-Doktor Nâsıruddîn Şâh Huseynî. Tehrân: Emîr-i Kebîr.
• Şafak, Yakup (2014). “Mevlânâ’nın Rubaileri Üzerine Bazı Mülâhazalar”. Ulusal Sempozyum Tarihî Süreçte Mevlânâ ve Eserleri 9-10 Aralık 2011 Konya Bildiriler. Konya. s. 275-280.
• Şirvânî, Cemâl Halîl (1375). Nüzhetü’l-mecâlis: Çihâr-hezâr Rubâ’î ber-Guzîde ez-Sî-sad Şâ’ir, Latîfterîn u Ma’rûfterîn-i Rubâ’îhâ-yi Fârsî ez-Karn-i Çihârum tâ Karn-i Heftum. Tashih u Tahkik u bâ-Mukaddime vu Şerh-i Hâl-i Gûyendegân u Tavzîhât u Fihristhâ ez Doktor Muhammed Emîn Riyâhî. Tehrân: İntişârât-i İlmî.
• Şuşterî, Abbâs Mihrîn (1352). Târîh-i Zebân u Edebiyyât-i Îrân der-Hâric ez-Îrân. Tehrân: İntişârât-i Mânî.
• Şükûn, Ziya (1984). Farsça-Türkçe Lûgat, Gencîne-i Güftâr Ferheng-i Ziyâ. C. 3. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Turan, Osman (2002). Selçuklular Zamanında Türkiye-Siyasî Tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1328)-. 7. Baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan, Osman (2006). “Ortaçağ Türkiyesi’nde Türkler ve Yerliler”. Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı. C. 1. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. s. 467-471.
• Unsurî (1341). Dîvân-i Ebu’l-kâsım Hasan bin Ahmed-i Unsurî [bâ-Mukaddime vu Havâşî vu Ta’lîkât]. be-ihtimâm-i Doktor Yahyâ Karîb. Tehrân.
• Unsurî (1342). Dîvân-i Ustâd Unsurî-i Belhî. be-kûşiş-i Muhammed Debîrsiyâkî. Tehrân.
• Uysal, Cengiz (2019). Seyyid Hasan-ı Gaznevî Dîvânı’nın Tahlili. Doktora Tezi. Kırıkkale Üniversitesi.
• Elektronik Kaynaklar
• https://ganjoor.net (E.T.: 10.08.2023).
• https://vajehyab.com/(E.T.: 10.08.2023).