Human as a Device, Life Without Man: Redesign of The Body, The Senses and The Memory in The Shadow of Technology

Yıl 2022, , 238 - 265, 08.03.2022

Sertaç Timur Demir

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.998967

Öz

This study aims to make a critical debate through the science fiction genre, which is assumed to look at the relations of the techno-social age from a realistic perspective. The focus of this discussion is the technological devices that penetrate the body, memory and senses and their dramatic projections on human traits. According to the argument of this article, human qualities such as distinguishing, showing mercy, rejecting, making mistakes, being absent-minded, ignoring and forgetting are replaced by constantly awake and dynamic techno-systems that operate in the automation culture of daily life. In this culture, which articulates the human being with the mechanical flow, violence is rendered obscure by being sterilised. Devices are not to the outside world surrounding the human body; it is designed in a way that is integrated with the body and oriented towards the unconscious mind. This intoxicated and rapid trend, which also blurs the will to freedom, reformulates almost all attitudes, including sleeping, as well as the senses—especially of sight. As a result of this, the senses, which were once at the centre of contemplation and imagination, are technically instrumentalised and become passive extensions in the service of devices. In this qualitative study, these approaches are analysed through the method of sociological film analysis and in the light of the episodes of the Black Mirror series, The Entire History of You and Men against Fire, which have been very popular in recent years. This method considers films as reflection, interpretation or representation of social life rather than technical and aesthetic elements that touch the field of art. In this respect, the two episodes focused on in this article in a complementary manner are remarkable in that they explain the decisiveness of technological innovations, which are the indicators of modern culture, especially on the human body, memory and senses. The theoretical framework of this paper consists of thinkers such as Günther Anders, Jean Baudrillard, Zygmunt Bauman, Paul Virilio and Byung-Chul Han who analyse the modern techno-cultural change from the critical perspective of sociological approach.

Anahtar Kelimeler

Technology, automation, body, memory, senses.

Aygıt-İnsan, İnsansız-Yaşam: Teknolojinin Gölgesinde Bedenin, Duyuların ve Hafızanın Yeniden-Tasarımı

Öz

Bu çalışma tekno-sosyal çağın ilişkilerine olabildiğince gerçekçi perspektiften baktığı varsayılan bilim kurgu türü üzerinden eleştirel bir tartışma yapmayı hedeflemektedir. Bu tartışmanın odağında bedene, hafızaya ve duyulara iyiden iyiye nüfuz eden teknolojik aygıtlar ve onların insani nitelikler üzerindeki dramatik izdüşümleri vardır. Makalenin argümanına göre ayırt etmek, merhamet göstermek, reddetmek, hata yapmak, dalgın olmak, görmezden gelmek ve unutmak gibi insana özgü vasıfların yerini gündelik yaşamı otomasyon kültüründe işleten, sürekli uyanık ve dinamik tekno-sistemler almaktadır. İnsanı mekanik akışa eklemleyen bu kültürde şiddet de sterilize edilmek suretiyle belirsizleştirilmektedir. Aygıtlar insan bedenini çevreleyen dış dünyaya değil; bizatihi bedene entegre ve bilinç dışına dönük şekilde tasarımlanmaktadır. Özgürlük istencini de bulanıklaştıran bu coşkulu ve hızlı eğilim, uyumak dahil neredeyse tüm alışkanlıkları ve ayrıca duyuları —özellikle de gözü— yeniden formüle etmektedir. Bunun sonucunda bir zamanlar tefekkür ve tahayyülün merkezinde olan duyu(ş)lar teknik olarak araçsallaşmakta ve aygıtların hizmetinde pasif eklentiler halini almaktadır. Bu nitel çalışmada söz konusu yaklaşımlar, son yıllarda oldukça popüler olan Black Mirror dizisinin Senin Tüm Geçmişin ve Acımadan Öldürmek bölümleri ışığında sosyolojik film analizi yöntemiyle incelenmektedir. Bu yöntem filmleri sanat alanına temas eden teknik ve estetik unsurlarından ziyade toplumsal yaşamın yansıması, yorumu veya temsili olarak ele almaktadır. Bu makalede odaklanılan iki bölüm de bu açıdan modern kültürün göstergelerinden olan teknolojik inovasyonların özellikle insan bedeni, hafızası ve duyuları üzerindeki belirleyiciliğini tamamlayıcı tavırla izah etmesi bakımından dikkat çekicidir. Çalışmanın teorik çerçevesini ise modern tekno-kültürel değişimi sosyolojik yaklaşımın eleştirel penceresinden analiz eden Günther Anders, Jean Baudrillard, Zygmunt Bauman, Paul Virilio ve Byung-Chul Han gibi düşünürler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Teknoloji, otomasyon, beden, hafıza, duyular.

Kaynakça

• Anders, Günther (2018). İnsanın Eskimişliği: Üçüncü Endüstri Devrimi Çağında Yaşamın Tahribatı Üzerine - 2. cilt. Çev., Herdem Belen ve Hüseyin Ertürk. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Arendt, Hannah (2012). Şiddet Üzerine. Çev., Bülent Peker. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bachelard, Gaston (1988). Seçmeler. Çev., Afşar Timuçin. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bachelard, Gaston (2014). Mekanın Poetikası. Çev., Alp Tümertekin. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Barker, Cory ve Myc Wiatrowski (ed.) (2017). The Age of Netflix: Critical Essays on Streaming Media, Digital Delivery and Instant Access. Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers.
• Baudrillard, Jean (1991). Sessiz Yığınların Gölgesinde. Çev., Oğuz Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, Jean (1995). Kötülüğün Şeffaflığı: Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2001). Tam Ekran. Çev., Bahadır Gülmez. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2010). Sanat Komplosu: Yeni Sanat Düzeni ve Çağdaş Estetik. Çev., Elçin Gen ve Işık Ergüden. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2012). İmkânsız Takas. Çev., Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2016). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. Çev., Oğuz Adanır. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Baudrillard, Jean (2019). Baştan Çıkarma Üzerine. Çev., Ayşegül Sönmezay İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2010). Etiğin Tüketiciler Dünyasında Bir Şansı Var mı? Çev., Funda Çoban ve İnci Katırcı. Ankara: De Ki Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2011). Postmodern Etik. Çev., Alev Türker. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2012). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri. Çev., Nurgül Demirdöven. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2013). Modernite, Kapitalizm, Sosyalizm: Küresel Çağda Sosyal Eşitsizlik. Çev., F. Doruk Ergun. İstanbul: Say Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2019). Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları. Çev., İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, Walter (2007). Estetize Edilmiş Yaşam: Sanattan Savaş ve Siyasete Alman Faşizminin Kuramları. Çev., Ünsal Oskay. İstanbul: Derin Yayınları.
• Benjamin, Walter (2018). Metis Seçkileri - Son Bakışta Aşk. Çev., Nurdan Gürbilek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bergesen, Albert (2016) “How to Sociologically Read a Movie”. The Sociological Quarterly, 57:4, 585-596.
• Boym, Svetlana (2009). Nostaljinin Geleceği. Çev., Ferit Burak Aydar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Braidotti, Rosi (2018). İnsan Sonrası. Çev., Öznur Karakaş. İstanbul: Kolektif Yayıncılık.
• Brym, Robert J. (2006). Sociology: Your Compass for a New World. Toronto: Nelson Education Limited.
• Canetti, Elias (2001). Sözcüklerin Bilinci. Çev., Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Caraco, Albert (2019). Kaos'un Kutsal Kitabı. Çev., Işık Ergüden İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Cirucci, Angela M. ve Barry Vacker (2018). Black Mirror and Critical Media Theory. Lanham: Lexington Books.
• Colladon Fronzetti A. ve Maurizio Naldi (2019). “Predicting the Performance of TV Series Through Textual and Network Analysis: The Case of Big Bang Theory”. PLoS ONE, 14(11): 1-20.
• Connerton, Paul (2014). Modernite Nasıl Unutturur. Çev., Kübra Kelebekoğlu. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Crary, Jonathan (2019). 7/24: Geç Kapitalizm ve Uykuların Sonu, Çev., Nedim Çatlı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Demir, Sertaç T. (2013). Projektör olarak Sinemanın Sosyoloji Çalışmalarına Sunduğu Metodolojik İmkânlar. Muammer Tuna (ed.) içinde. VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Yeni Toplumsal Yapılanmalar: Geçişler, Kesişmeler, Sapmalar Bildiri Kitabı II. 2-5 Ekim 2013. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi: 59-68. http://www.sosyolojikongresi.org/s/2498/i/cilt_2.pdf
• Demir, Sertaç T. (2016). “Dijital Aşklar: Sanallık ve Gerçeklik Arasında Bedenin, Mekânın ve İletişimin Tasarımı.”. TRT Akademi, 1(2): 508-527.
• Diken, Bülent ve Carsten, B. Laustsen (2019). Filmlerle Sosyoloji. Çev., Sona Ertekin. İstanbul: Metis Yayınları.
• Duarte, German A. ve Justin M. Battin (2021). Reading Black Mirror: Insights into Technology and the Post-Media Condition. Bielefeld, Verlag.
• Ellul, Jacques (2003). Teknoloji Toplumu. Çev., Musa Ceylan. İstanbul: Bakış Yayınları.
• Franklin, Daniel (2021). Mega-Tech: 2050’de Teknoloji. Çev., Büşra Şeyrek. İstanbul: Siyah Kitap.
• Frey, Mattias (2021). Netflix Recommends: Algorithms, Film Choice, and the History of Taste. Oakland: University of California Press.
• Galeano, Eduardo (2017). Tepetaklak: Tersine Dünya Okulu. Çev., Bülent Kale İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Gibson, Margaret. ve Clarissa Carden (2021). The Moral Uncanny in Black Mirror. Cham: Palgrave Macmillan.
• Goodman, Marc (2016). Geleceğin Suçları: Dijital Dünyanın Karanlık Yüzü. Çev., Cem Özdemir. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Han, Byung-. Chul. (2018). Şiddetin Topolojisi. Çev., Dilek Zaptçıoğlu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, Byung-. Chul. (2019). Zamanın Kokusu: Bulunma Sanatı Üzerine Felsefi Bir Deneme. Çev., Şeyda Öztürk. İstanbul: Metis Yayınları.
• Han, Byung-. Chul. (2020). Psikopolitika: Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri. Çev., Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harari, Yuval Noah (2015). Hayvanlardan Tanrılara Sapiens: İnsan Türünün Kısa Tarihi. Çev., Ertuğrul Genç. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Harari, Yuval Noah (2017). Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi. Çev., Poyraz Nur Taneli. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Hasting, Reed. ve Erin Meyer (2020). No Rules Rules: Netflix and the Culture of Reinvention. New York: Penguin Press.
• Hobsbawn, Eric J. (1996). Kısa 20. Yüzyıl: 1914-1991 Aşırılıklar Çağı. Çev., Yavuz Alogan. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Hong, Sungook (2016). İnsan ve Makine. Çev., Deniz Kurt. İstanbul: Sub Basın Yayım.
• Jenner, Mareike (2018). Netflix and the Re-invention of Television. Cham: Palgrave Macmillan.
• Kaku, Michio (2019). İnsanlığın Geleceği. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• Keslowitz, Steven (2020). The Digital Dystopias of Black Mirror and Electric Dreams. Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers.
• Lefebvre, Henri (2012). Gündelik Hayatın Eleştirisi 1. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Leonhard, Gerd (2018). Teknolojiye Karşı İnsanlık: İnsan ile Makinenin Yaklaşan Çatışması. Çev., Cihan Akkartal ve İlker Akkartal. İstanbul: Siyah Kitap.
• Levi-Strauss, Claude (2008). Hüzünlü Dönenceler. Çev., Ömer Bozkurt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lobato, Ramon (2019). Netflix Nations: The Geography of Digital Distribution. New York: New York University Press.
• McDonald, Kevin. ve Daniel, Smith-Rowsey (ed.) (2018). The Netflix Effect: Technology and Entertainment in the 21st Century. New York & London: Bloomsbury Academic.
• McLuhan, Marshall (2001). Global Köy: 21. Yüzyılda Yeryüzü Yaşamında ve Medyada Meydana Gelecek Dönüşümler Çev., Bahar Öcal Düzgören. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Mirani, Leo. (2021). ‘Kişisel Teknoloji Gerçekten Kişisel Oluyor’. Mega-Tech-2050’de Teknoloji. D. Franklin (der) içinde. İstanbul: Kolektif Kitap. 165-176.
• Mumford, Lewis (2017). Teknik ve Uygarlık. Çev., Emre Can Ercan. İstanbul: Açılım Kitap.
• Nascimento, Jonas do (2019). “Art, Cinema and Society: Sociological Perspectives”. Global Journal of Human Social Science, 19(5): 18-28.
• Özden, Zafer (2004). Film Eleştirisi: Film Eleştirisinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Filmi Eleştirisi. Ankara ve İstanbul: İmge Kitabevi.
• Pallasmaa, Juhani (2016). Tenin Gözleri. Çev., Aziz Ufuk Kılıç. İstanbul: YEM Yayın.
• Pettman, Dominic (2017). Sonsuz Dikkat Dağınıklığı: Gündelik Yaşamda Sosyal Medyaya Odaklanmak. Çev., Yunus Çetin. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Pierre, Abbe ve Albert Jacquard (2015). Mutlak. Çev., Mukadder Yakupoğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Quignard, Pascal (2001). Cinsellik ve Korku. Çev., Aykut Derman. İstanbul: Can Yayınları.
• Quignard, Pascal (2005). Adı Dilimin Ucunda. Çev., Esra Erdoğan. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Rancière, Jacques (2010). Özgürleşen Seyirci. Çev., E. Burak Şaman. İstanbul: Metis Yayınları.
• Reuters, Staff (2020). “Love match: Tokyo to help fund Japanese AI cupid upgrades-report.” Reuters, 7 Aralık 2020, Erişim Tarihi: 16 Eylül 2021.
• Ryan, Mike S. (2015). “TV is Not the New Film”. Filmmaker, 23 Temmuz 2015. https://filmmakermagazine.com/95009-tv-is-not-the-new-film/#.YgSjDt9ByUm
• Saramago, José (2020). Körlük. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Sennett, Richard (2011). Yeni Kapitalizmin Kültürü. Çev., Aylin Onacak. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Stanković, Maja (2018). “TV Series or Not?” AM Journal of Art and Media Studies, 17: 1−13.
• Toffler, Alvin ve Heidi Toffler (1994). Yeni Bir Uygarlık Yaratmak - Üçüncü Dalganın Politikası. Çev., Zülfü Dicleli. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Virilio, Paul (2021). Enformasyon Bombası. Çev., Kaya Şahin. İstanbul: Metis Yayınları.
• Wejbert-Wąsiewicz, Ewelina. (2020). “Film and Cinema as a Subject of Sociological Study: Between Tradition and the Present”. Folia Sociologica, 73: 89-110.
• Winblad, Ann (2021). ‘Teknoloji Jenerasyonu: Giriş olarak Geçmiş’, Mega-Tech: 2050’de Teknoloji, D. Franklin (der.) içinde. İstanbul: Siyah Kitap. 75-88.