Hobbes'un Hilesi: Trajedi, Saramago, Pandemi

Yıl 2022, Cilt: 25(1) Sayı: 49, 39 - 73, 08.03.2022

Duygu Türk

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.983673

Öz

Bu çalışma, siyasal teorinin kurucu fikirleri ile edebiyat metinlerini ilişkilendirmeyi deneyerek egemen devlet kavramına odaklanıyor; bu yolla devleti, günümüz dünyasının kriz(ler)i bağlamında yeniden düşünmeyi deniyor. Çalışmanın arka planını José Saramago'nun iki romanı, Körlük ve Görmek oluşturuyor; ilgili edebiyat anlatıları öncelikle siyasal teorinin kurucu isimlerinden biri olan Thomas Hobbes'un Leviathan kurgusuyla paralel düşünülüyor. Ardından Benedictus Spinoza ve Walter Benjamin gibi diğer kurucu isimlerin eleştirel katkılarına başvuruluyor ve çağdaş düşünürlerin güncel kavramsallaştırmalarından yararlanılıyor. Metin, içinde bulunduğumuz pandemi koşullarında günümüz leviathan'ına dair kimi çıkarımlarda bulunarak sonlanıyor. Bu çerçevede çalışmanın argümanı, günümüz leviathan'ının kendi kendisinin amacı haline geldiği ve bu olgunun, güvenliği daimi bir problem kıldığı gibi, aynı zamanda leviathan'ın yeni bir imajını üretmeyi de gerektirdiği biçiminde özetlenebilir. Bu yalın olgu, sıradan insanların perspektifinden, hâlihazırdaki pandemi koşullarında olduğu gibi diğer kriz başlıklarında da, örneğin göçmen krizi veya muhtemel bir doğal afet koşullarında, kolaylıkla görülebilecek durumdadır. Böylesi kriz yüklü dönemlerin, yeni bir anlam kazandıracak biçimde olağanüstü hal kavramının da altını çizdiği söylenebilir. Çalışma, bu muhtemel yeni anlamı, edinebileceği her biçimiyle egemenlikten geri durmak yerine, özel olarak halk egemenliği nosyonunu yeniden düşünmek için bir çağrı olarak anlamak gerektiğini savunmaktadır. Egemen halk gibi tarihsel bir nosyonun yeniden düşünülmesi, şüphe yok ki kavramın hem olanaklarını ve hem de sınırlarını yeniden kavramayı da gerektirecektir.

Anahtar Kelimeler

Leviathan, trajedi, Saramago, kriz, pandemi

Hobbes's Trick: Tragedy, Saramago, Pandemic

Öz

This article focuses on the concept of sovereign state through associating core ideas of political theory with literary texts and in doing so, tries to rethink the state within current crises. For this purpose, the study takes the narratives of two novels by José Saramago, Blindness and Seeing, as its background, and discusses them within the context of Leviathan of Thomas Hobbes, one of the founding figures of political theory. The article, then, follows critical views of other founding figures such as Benedictus Spinoza and Walter Benjamin as well as the current contributions of the contemporary thinkers. It concludes with a few comments with regard to today's leviathan existing within the current pandemic conditions. Within this context, this study argues that today's leviathan has already become an “end in itself” which both makes security a constant problem to be solved and necessitates a new image for leviathan. Seen from the perspectives of ordinary people, this phenomenon is visible not only under the conditions of the current pandemic, but also for existing migrant crisis and possible natural disasters. Thus, it can be said that the concept of the state of emergency highlighted by such periods of crises might gain a new meaning. This study proposes that this new meaning has to be understood as a call to rethink the popular sovereignty rather than to retreat from sovereignty regardless of the specific form it takes. Therefore, it can also be argued that the historical concept of sovereign people, both with its potentials and its constraints, is needed to be reconsidered.

Anahtar Kelimeler

Leviathan, tragedy, Saramago, crisis, pandemic

Kaynakça

• Agamben, Giorgio (2000). Means Without End: Notes on Politics. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Agamben, Giorgio (2010). “Olağanüstü Hal”. Çev., Ferit Burak Aydar. Şiddetin Eleştirisi Üzerine. Aykut Çelebi (der.) içinde. İstanbul: Metis. 165-174.
• Agamben, Giorgio (2020). Clarifications. https://medium.com/@ddean3000/clarifications-giorgio-agamben-3f97dc7ed67c. Erişim tarihi: 17.03.2020.
• Aristodemou, Maria (2011). “Democracy or Your Life! Knowledge, Ignorance and the Politics of Atheism in Saramago's Blindness and Seeing”. Law, Culture and the Humanities, 9(1): 169-187.
• Balibar, Etienne (2017a). “Schmitt's Hobbes, Hobbes's Schmitt”. Balibar and the Citizen Subject. W. Montag ve H. Elsayed (der.) içinde. Edinburgh: Edinburgh University Press. 37-93.
• Balibar, Etienne (2017b). “The Mortal God and His Faithful Subjects: Hobbes, Schmitt and the Antinomies of Secularism”. Balibar and the Citizen Subject. W. Montag ve H. Elsayed (der.) içinde. Edinburgh: Edinburgh University Press. 94-107.
• Benjamin, Walter (1998). The Origin of German Tragic Drama. London: Verso.
• Benjamin, Walter (2004). Pasajlar. Çev., Ahmet Cemal. İstanbul: YKY.
• Benjamin, Walter (2010). “Şiddetin Eleştirisi Üzerine”. Çev., Ece Göztepe. Şiddetin Eleştirisi Üzerine. Aykut Çelebi (der.) içinde. İstanbul: Metis. 19-42.
• Bourdieu, Pierre (1998). “The Essence of Neoliberalism”. Le Monde Diplomatique, December 1998. https://mondediplo.com/1998/12/08bourdieu. Erişim tarihi: 15.11.2018.
• Bray, Michael (2007). “Macpherson Restored? Hobbes and the Question of Social Origins”. History of Political Thought, XXVIII(1): 56-90.
• Bredekamp, Horst (2007). “Thomas Hobbes's Visual Strategies”. The Cambridge Companion to Hobbes's Leviathan. P. Springborg (der.) içinde. Cambridge: Cambridge University Press. 29-60.
• Bredekamp, Horst (2016). “Walter Benjamin's Esteem for Carl Schmitt”. Oxford Handbook for Carl Schmitt. J. Meierhenrich ve O. Simons (der.) içinde. Oxford: Oxford University Press. 679-703.
• Brown, Wendy (2018). Halkın Çözülüşü: Neoliberalizmin Sinsi Devrimi. Çev., Barış Engin Aksoy. İstanbul: Metis.
• Canaslan, Eylem (2019). Spinoza: Yöntem, Tanrı, Demokrasi. Ankara: Dost.
• Derrida, Jacques (2010). “Yasanın Gücü: Otoritenin Mistik Temeli”. Çev., Zeynep Direk. Şiddetin Eleştirisi Üzerine. Aykut Çelebi (der.) içinde. İstanbul: Metis. 43-133.
• Ginzburg, Carlo (2008). “Fear Reverence Terror: Reading Hobbes Today”. European University Institute Max Weber Lecture Series, 2008/5. https://cadmus.eui.eu. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
• Hirschman, Albert O. (2008). Tutkular ve Çıkarlar: Kapitalizm Zaferini İlan Etmeden Önce Nasıl Savunuluyordu? Çev., Barış Cezar. İstanbul: Metis.
• Hobbes, Thomas (2005). Leviathan veya Bir Din ve Dünya Devletinin İçeriği, Biçimi ve Kudreti. Çev., Semih Lim. İstanbul: YKY.
• Hobbes, Thomas (2020). Behemoth ya da İngiltere İç Savaşının İçyüzü. Çev., Abdullah Yılmaz, İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Keedus, Liisi (2012). “Liberalism and the Question of ‘the Proud’: Hannah Arendt and Leo Strauss as Readers of Hobbes”. Journal of the History of Ideas, 73(2): 319-341.
• Koppenfels, Werner (2004). “These Irritant Bodies: Blinding and Blindness in Dystopia”. The Cambridge Quarterly, 33(2): 155-172.
• Latacz, Joachim (2006). Antik Yunan Tragedyaları. Çev., Yılmaz Onay. İstanbul: Mitos Boyut.
• Nashef, Hania (2015). “Specters of Doom: Saramago's Dystopias in Blindness and the Cave”. Orbis Litterarum, 70(3): 206-233.
• Neocleous, Mark (2003). “Staging Power: Marx, Hobbes and the Personification of Capital”. Law and Critique, 14: 147-165.
• Poulantzas, Nicos (2008). “The Political Crisis and the Crisis of the State”. The Poulantzas Reader: Marxism, Law and the State. James Martin (der.) içinde. Londra: Verso. 294-322.
• Salzani, Carlo ve Kristof P. Vanhoutte (2018). “Introduction: Proteus the Philosopher, or Reading Saramago as a Lover of Wisdom”. Saramago's Philosophical Heritage. Carlo Salzani ve Kristof P. Vanhoutte (der.) içinde. Palgrave Macmillan. 1-18.
• Saramago, José (2014). Mağara. Çev., Sıla Okur. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Saramago, José (2015a). Körlük. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Saramago, José (2015b). Görmek. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Saramago, José (2015c). Heykelden Taşa. Çev., Emrah İmre. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Schmitt, Carl (1996). The Leviathan in the State Theory of Thomas Hobbes. Westport: Greenwood Press.
• Spinoza, Benedictus (2008). Teolojik-Politik İnceleme. Çev., Cemal Bali Akal ve Reyda Ergün. Ankara: Dost.
• Spinoza, Benedictus (2014). Ethica. Çev., Çiğdem Dürüşken. İstanbul: Alfa.
• Stanley, Sandra Kumarmoto (2004). “The Excremental Gaze: Saramago's Blindness and the Disintegration of the Panoptic Vision”. Critique: Studies in Contemporary Fiction, 45(3): 293-308.
• Steiner, George (1998). “Introduction”. The Origin of German Tragic Drama içinde. London: Verso. 7-24.
• Steiner, George (2004). “'Tragedy' Reconsidered”. New Literary History, 35(1): 1-15.
• Toscana, Alberto (2013). “Politics in a Tragic Key”. Radical Philosophy, 180: 25-34.
• Vanhoutte, Kristof P. (2018). “Bye Bye Bartleby and Hello Seeing, or on the Silence and the Actualization to do... not”. Saramago's Philosophical Heritage. Carlo Salzani ve Kristof P. Vanhoutte (der.) içinde. Palgrave Macmillan. 233-252.
• Vatter, Miguel (2004). “Strauss and Schmitt as Readers of Hobbes and Spinoza: On the Relation Between Political Theology and Liberalism”. The New Centennial Review, 4(3): 161-214.
• Vernant, Jean Pierre ve Pierre Vidal-Naquet (2012). Eski Yunan'da Mit ve Tragedya. Çev., Sevgi Tamgüç ve Reşat Fuat Çam. İstanbul: Kabalcı.
• Wacquant, Loïc (2012). “Three Steps to a Historical Anthropology of Actually Existing Neoliberalism”. Social Anthropology, 20(1): 66-79.
• Williams, Raymond. (2018). Modern Trajedi. Çev., Barış Özkul. İstanbul: İletişim.
• Wood, Ellen Meiksins ve Neal Wood (1997). A Trumpet of Sedition: Political Theory and the Rise of Capitalism, 1509-1688. New York: New York University Press.
• Wood Ellen Meiksins (2012). Özgürlük ve Mülkiyet: Rönesans'tan Aydınlanma'ya Batı Siyasi Düşüncesinin Toplumsal Tarihi. Çev., Oya Köymen. İstanbul: Yordam.
• Zizek, Slovaj (2020). “Monitor and Punish? Yes, Please!”. https://thephilosophicalsalon.com. Erişim tarihi: 16.03.2020.