Sinemada Yapay Zekâ: Robotlarda Bilinç, Duygular ve Etik

Yıl 2023, Cilt: 26(2) Sayı: 52, 318 - 343, 14.09.2023

Mehtap Doğan

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1316168

Cited By: 1

Öz

Sinema ve felsefe insanın farklı düşünme biçimlerine ait iki ayrı alan gibi görülse de sinema çoğu zaman felsefi düşünüş ile kurguyu bir araya getiren kullanışlı bir araçtır. Bilim kurgu da bu anlamda özellikle yapay zekâ ve robotik çalışmalarında bir yandan ilham verici bir etkiye sahipken bir yandan da bu teknolojilerin seyrine ve doğasına dair felsefi sorgulamalara kapı aralamaktadır. Bu çalışmada yapay zekâ felsefesinin temel meseleleri olan yapay sistemlerde bilinç, duygulanım, ahlak gibi problematikler ile yapay zekâ ve etik ilişkisine dair tartışmaların Yapay Zekâ, Ex Machina ve Ben Anneyim filmlerindeki izleri ele alınmaktadır. Bu hususta, film içinde felsefe yaklaşımından hareketle, bu problemlere dair felsefi argümanların ilgili filmler içerisinde ele alınışı hem ayrı ayrı hem de karşılaştırmalı olarak değerlendirilmektedir. Yapay zekâ ve robotiğe yönelik bilim kurgusal bakış açısı ile felsefi bakış açısı arasındaki çift yönlü etkileşim ile ortaya konulan tablo üzerinden yapay zekâ sistemlerinin zihinsel potansiyeli ve etik boyutları açıklanmaya çalışılırken, bilincin ahlaki sorumluluğa yönelik ayırt edici rolü tartışmaya açılmaktadır. Makaleye konu olan filmlerin ortak özelliği seyirciye sunmuş oldukları robot figürlerinin duyarlı, duygulu, bilinçli ve aslında ikna edici ölçüde insani görünmesidir. Bu çalışmada, insani robotların tükenen insan neslinin yerini aldığı gelecek tasavvurları sunan bu üç film üzerinden insan-makine ilişkisinin doğasına ve geleceğine yönelik bir analiz sunulurken, felsefi düşünce ve sinematik kurgunun kesiştiği görüşler açığa kavuşturulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sinema felsefesi, Zihin felsefesi, Yapay Zekâ, Ex Machine, Ben Anneyim, Bilinç

Artificial Intelligence in Cinema: Consciousness, Emotions and Ethics in Robots

Öz

Although cinema and philosophy are seen as two separate realms, belonging to different ways of thinking, cinema is often a useful tool that brings philosophical thinking and fiction together. In this sense, science fiction (sci-fi), especially in artificial intelligence (AI) and robotics research, not only has an inspiring effect, but also opens the door to philosophical inquiries about the progress and nature of these technologies. In this study, the traces of problematics such as consciousness, sentience, and free will in artificial systems, which are the main issues of the philosophy of artificial intelligence, and discussions on the relation of AI and ethics are addressed through the movies "Artificial Intelligence", "Ex Machina", and "I am Mother". In this regard, based on the philosophy-in-film approach, the philosophical arguments on these problems are evaluated both separately and comparatively. Through the bidirectional interaction between the sci-fi and philosophical perspectives on AI and robotics, the mental and ethical potential of AI systems are tried to be explained, while the distinctive role of consciousness for moral responsibility brought up for discussion. The common feature of the selected movies in this article is that the robot figures they present to the audience appear to be sentient, emotional, conscious and, in fact, convincingly human. This study will present a philosophical analysis of the nature and future of the human-machine relationship through these three films, offering projections of a future in which humanoid robots replace the extinguished human race, and will attempt to clarify the intersection of philosophical thought and cinematic fiction.

Anahtar Kelimeler

ethics, Philosophy of cinema, philosophy of mind, Artificial Intelligence, Ex Machina, I am Mother, consciousness

Kaynakça

• Adams, Bryan, vd. (2000). "Humanoid Robots: A New Kind of Tool.” IEEE Intelligent Systems, 15(4): 25-31.
• Arnheim, Rudolf (1992). "Deus Ex Machina.” British Journal of Aesthetics, 3(92): 221-226.
• Blackman, Reid (2022). Ethical Machines. Boston: Harvard Business Review Press.
• Bostrom, Nick (2020). Süper Zekâ: Yapay Zekâ Uygulamaları, Tehlikeler, Stratejiler. Çev., Ferit Burak Aydar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Carbone, Mauro (2019). Philosophy-Screens From Cinema to the Digital Revolution. New York: SUNY Press.
• Chalmers, David J. (1995). “Facing up to the Problem of Consciousness.” Journal of Consciousness Studies, (2), 200-219.
• Doğan, Mehtap (2018). “Bilincin Doğasına Yönelik Beş Temel Yaklaşımın Bir Değerlendirmesi.” MetaZihin, 1(1): 21-55
• Eberl, Jason T. (2007). “'Please Make Me a Real Boy' The Prayer of the Artificial Intelligent." The philosophy of Stanley Kubrick. Jerold J. Abrams (der) içinde. Kentucky: The University Press of Kentucky. 235-246
• Foot, Philippa (1967). "The Problem of Abortion and the Doctrine of the Double Effect." Oxford Review (5): 5-15.
• Garland, Alex (Yöneten). (2014). Ex Machina [Sinema Filmi].
• George, Susan A. (2023). "Femspec Science Fiction." The Oxford Handbook of New Science Fiction Cinemas. J. P. Telotte (der) içinde. New York: Oxford University Press. 88-100.
• Gunkel, David J. (2020). How to Survive a Robot Invasion Rights, Responsibility and AI. New York: Routledge.
• Harnad, Stevan (1991). “Other Bodies, Other Minds: A Machine Incarnation of an Old Philosophical Problem.” Minds and Machines, (1): 43-54.
• Heil, John (2020). Zihin Felsefesi. Çev., Seda Akbıyık ve Merve Bilgili. İstanbul: Küre Yayınları.
• Jackson, Frank (1982). "Epiphenomenal Qualia.” The Philosophical Quarterly, (32): 127-136.
• Jackson, Frank (1986). "What Mary Didn't Know?" The Journal of Philosophy, (83): 291-295.
• Kant, Immanuel (2002). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. Çev., İonna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, Immanuel (2016). Pratik Aklın Eleştirisi. Çev., İonna Kuçuradi, vd. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kirman, Alan, vd. (2010). "Rationality and Emotions.” Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 365 (1538): 215-219.
• Liao, S. Mathew (2020). "A Short Introduction to Ethics of Artificial Intelligence.” Ethics of Artificial Intelligence. S. Mathew Liao (der) içinde. New York: Oxford University Press. 1-42
• Livingston, Paisley (2006). "Theses on Cinema as Philosophy.” The Journal of Aesthetics and Art Criticism, (64): 11-18.
• Merleau-Ponty, Maurice (2017). Algılanan Dünya. Çev., Ömer Aygün. İstanbul: Metis Yayınları.
• Mill, John Stuart (2017). Faydacılık. Çev., Selin Aktuyun. İstanbul: Alfa Yayınları.
• O'Gieblyn, Meghan (2023). Teknoloji, Metafor ve Anlam Arayışı: Tanrı İnsan Hayvan Makine. Çev., Filiz Sarıalioğlu. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Öztürk, Serdar (2020). Sinema Felsefesine Giriş: Film-Yapımı Felsefe. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Ratner, Carl (1989). "A Social Constructionist Critique of The Naturalistic Theory of Emotion.” The Journal of Mind and Behavior, 3(10): 211-230.
• Sanders, Steven. M. (2008). "An Introduction to the Philosophy of Science Fiction Film.” The Philosophy of Science Fiction Film. Steven M. Sanders (der) içinde. Kentucky: The University Press of Kentucky. 1-20.
• Sayan, Erdinç (2017). "Analitik Zihin Felsefesinin Temel Problemlerine Bir Bakış.” Kaygı, (19): 37-54.
• Searle, John R. (2000). "Consciousness.” Annual Review of Neuroscience, (23): 557-578.
• Seed, David (2011). Science Fiction. New York: Oxford University Press.
• Spielberg, Steven (Yöneten). (2001). Yapay Zekâ [Sinema Filmi].
• Sputore, Grant (Yöneten). (2019). I am Mother [Sinema Filmi].
• Telotte, J. P. (2004). Science Fiction Film. Cambridge: Cambridge University Press.
• Turing, Alan (1950). "Computing Machinery and Intelligence.” Mind, (59): 433-460.
• Wang, Scott O.,vd. (2015). "The Uncanny Valley: Existence and Explanations.” Review of General Psychology, (15): 393-407.
• Wash, Toby (2020). 2062 Yapay Zekâ Dünyası. Çev., Zerin Dirihan. İstanbul: Say Yayıncılık.
• Wittgenstein, Ludwig (2014). Felsefi Soruşturmalar. Çev., Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Wooldridge, Michael (2021). Bilinçli Makinelere Giden Yol. Çev., Özge Çelik. İstanbul: Metis Yayınları.