ARİSTOKRAT KÜRT AİLELER: ARVASİLER

Yıl 2021, Sayı: 3, 119 - 144, 20.06.2021

İsmail Kıran

Öz

Türkiye Büyük Millet Meclis’i kurulduğu tarihten beri Arvasi ailesi gibi temsil ettiği toplumun farklı şahsiyetlerine siyasi arenada ev sahipliği yapmıştır. Arvasi ailesi aynı zamanda şeyh ailesidir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde yüzyıllardan beri Nakşi geleneğini sürdürmüştür. Dini alanda geniş tuttuğu hâkimiyet alanını 1908 tarihinden itibaren siyasi arenada da başlatmıştır. 1950 yılında başlayan çok partili hayata geçişle beraber ailenin siyasi alanda etkinliği daha da artmış bu da aileye mensup çok sayıda milletvekilinin mecliste görev almasına neden olmuştur. Bu aristokrat yapının sonucunda Arvasi ailesi Van başta olmak üzere Hakkâri, Bitlis ve Ağrı illerinde dört kol halinde çok sayıda milletvekilli çıkarmıştır. Makale, bir asırdan beri siyasi alanda etkili olan Arvasi ailesinin neden siyaseti tercih ettiği sorusuna cevap vermektedir. Bunun için konu ile ilgili eserler incelenmiş ve sahada da araştırma yapılmıştır. Ayrıca aileye mensup çok sayıda milletvekili ve aydın kişilerle yüz yüze görüşmeler de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

aristokrasi,, şeyhlik,, siyaset,, Arvasiler

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Aristocratic Kurdish Families: Arvasi

Öz

Abstract
Seyit Taha Arvasi and İbrahim Arvas from Hakkâri and Seyit Masum Arvas in Van were elected to the Turkish Grand National Assembly, which was established in 1920. However, since they could not go to Ankara, their deputies were ended. The family's active role in politics began with the election of İbrahim Arvas as a deputy of Van in 1923 and continued uninterruptedly until 1950. Arvasi seyit is also an aristocratic family. They have continued the Nakshi tradition in the Eastern and Southeastern Anatolia Regions for centuries. They continued the dominance they had built in the area of religious sites in the political arena as well. Therefore, the political activity of the family has increased further with the transition to multi-party life in Turkey since 1950. This resulted in a large number of members of parliament from the family to take part in the parliament. As a result of this aristocratic structure, the Arvasi family had a large number of deputies in three branches in the provinces of Hakkâri and Bitlis, especially Van. The article is about why the Arvasi family, which has been influential in the political field for a century, preferred politics. For this the works on the subject were examined and research was out in the field. In addition face-to-face meetings were held with many members of parliament and intellectuals from the family.
Keywords: Aristocracy, Sheikhdom, Politics, Arvasi.

Malbatên Kurd yên Arîstokrat: Arwasî

Öz

Kurte
Meclîsa Neteweyî ya Mezin a Tirkiyeyê di sala 1920an da hate damezrandin, ji Colemêrgê Seyit Taha Arwasî û Îbrahîm Arwasî, ji Wanê jî Seyit Masum Arwasî wekî mebus hatin hilbijartin. Lêbelê, ji ber ku ew nekarîbûn biçine Enqerê, mebustîya wan hate betalkirin. Bi hilbijartina İbrahîm Arwasî di sala 1923an da wekî mebus, tevlêbûna malbatê ya di nava siyaseta çalak da dest pê dike û bê navber hetanî 1950yî berdewam dike. Malbata Arwasîyan him malbatek Seyîd in him jî malbatek arîstokrat in. Ew kevneşopiya Neqşebendîtîyê bi sedsalan e li Herêma Anatolîya Rojhilat û Başûrê Rojhilata Anatolîyayê didomînin. Wan serdestiya ku di qada dînî da ava kirine di qada sîyasî da jî domandine. Ji ber vê sedemê, çalakîya siyasî ya malbatê bi derbasbûna pergala pirpartîtîyê ra ku di sala 1950an de li Tirkîyeyê dest pê kirîye, hê bêtir zêde bûye. Ev yek dibe sedem ku ji malbatê gelek mebus li meclîsê dest bi wezîfeyê bikin. Di encama vê sazûmana aristokratîyê da, malbata Arwasîyan li parêzgeha Colemêrg û Bitlîsê, nemaze li Wanê, li sê şaxan hejmarek mezin mebus derdixînin. Mijara gotarê li ser wê yekê ye ku gelo çima malbata Arwasîyan, ev sedsal e di qada siyasetê da bibandor e û siyaset tercîh kirîye. Ji bo vê yekê, xebatên têkildarî bi mijarê va hatine vekolandin û li qadê lêkolîn hatine kirin. Wekî din, bi gelek mebus û rewşenbîrên malbatê ra rû bi rû hevdîtin hatine kirin.
Peyvên Sereke: Arîstokrasî, Şêxtî, Sîyaset, Arwasî.

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (2004). Arkadaşım Menderes-Marmara’da Bir Ada, İstanbul: Alkım Yay.
• Arvas, M.E. (1998). Doğu Anadolu’ya Sosyal ve Ekonomik Bakış, Ankara.
• Arvas, İ. (2010). Tarihi Hakikatler-HATIRAT, İstanbul: HTS Yay.
• Başgil, A.F. (1963). La Révolution Militaire De 1960 En Turquie (Ses origines), Geneve: Perret-Gentil.
• TBBM Albümü-1920-2010, 1. Cilt 1920-1950. Ankara: TBMM Yayını.