DANASÎN Û TEWSÎFA MECMÛ‘EYÊN HELBESTAN DI KOLEKSIYONA ALEKSANDRE JABA DE

Yıl 2021, Sayı: 4, 23 - 60, 19.12.2021

Yakup Aykaç

Öz

Mecmû‘e berhemên edebî yên berhevkirî ne ku dikarin derbarê zewqa edebî ya xwediyê xwe yan jî serdema xwe de agahiyên girîng bidin. Bi heman rengî dikare di biwara dîroka edebiyata klasîk de jî agahiyên nû bide, helbestên nûpeyda yan jî şairên nû ên ku qet nehatine bihîstin di xwe de bihundurîne. Di vê çarçoveyê de, mecmû‘e di biwara edebiyata klasîk û dîroka edebiyatê de xwedî cihekî girîng in. Ji mecmû‘eyên helbestan re di edebiyata kurdî ya klasîk de “keşkûl” jî tê gotin ku ew di serdema modern de beramberî “antolojî”yê tê. Mijara vê gotarê ew mecmû‘eyên helbestan in ku, li Arşîva Akademiya Zanistî ya Lenîngrad a Rûsyayê, di koleksiyona Aleksandre Jaba de cih digirin. Mecmû‘eyên helbestan yên ku hatine tesbîtkirin û bûne mijara vê xebatê di koleksiyona Jaba de di bin klasorên Kurd-26, Kurd-27, Kurd-28, Kurd-29, Kurd-36 û Kurd-45an de hatine tomarkirin. Îcar armanca vê gotarê li gor krîterên dîsîplîna destnivîsan danasîn, senifandin û analîzkirina van mecmû‘eyên helbestan e. Di çarçoveya tewsîf û analîzên destxetan de metodolojiyek klasîk hatiye şopandin ku li dor wan zanyariyan, nirxandinên sîstematîk ên destnivîsên mecmû‘eyan hatine kirin. Di dawiya vê lêkolînê de taybetmendiyên şiklî ên mecmû‘eyan hatine tesbîtkirin, naverok û têkiliyên wan hatine diyarkirin, destpêka helbestên kurdî yên ku di wan mecmû‘eyan de cih digirin yek bi yek hatine transkirîbekirin û bi giştî nirxê nusxeyên mecmû‘eyan hatine tesbîtkirin. Di pêvekê de jî navê hemû şair, hejmara helbestên wan û hin menzûmeyên kurdî yên dirêj di nav tabloyê de hatiye diyarkirin.

Anahtar Kelimeler

Koleksiyona Aleksandre Jaba, Mela Mehmûdê Bazîdî, mecmû‘eyên kurdî, edebiyata kurdî ya klasîk.

Kaynakça

• Adak, Abdurrahman, “Destnivîsên Mewlûda Melayê Bateyî dı Arşîva A. Jaba de: Nasandin û Analîz”. The Journal of Mesopotamian Studies, C: 2/2, Havîn 2017, r. 1-29.
• Bazidî, Mela Mehmûdê, Kêşana Karên Kurdî. (Amd. Mîkaîl Bilbil û Mustafa Öztürk), Stenbol: Weqfa Mezopotamyayê, 2020.
• Bazîdî: Mela Mehmûdê, Cami‘eya Risaleyan û Hikayetan bi Zimanê Kurmancî. (Amd. Zîya Avci), Stenbol: Lîs, 2010.
• Celîl, Celîlê, Keşkûla Kurmancî Sedsaliyên X û XX. Wîen: Ayhan Matbaa, 2004.
• Çelik, Murat, “Adat û Rusûmatname’ê Tewayifê Ekradiye ya Mela Mehmûdê Bazîdî”. Teza Lîsansa Bilind, Enstituya Zimanên Zindî ya Zanîngeha Mardin Artuklu, Mêrdîn 2015.
• Demir, Ahmet, Qewlê Newala Sîsebanê. Stenbol: Nûbihar, 2012.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitapevi, 2001.
• Doskî, Tehsîn Îbrahîm, Baxê Îrem. (Amd. M. Zahir Ertekin), Stenbol: Dara, 2020.
• Hartmann, Martin, “Li ser Edebiyata Kurdî&Li ser Melayê Cizîrî”. Nûbihar Akademî, Abdullah İncekan (Wer.), jimar 3, sal 2, 2015, r. 119-133.
• Hartmann, Martin, Der Kurdische Diwan des Schech Ahmed von Geziret Ibn ‘Omar genannt Mala‘i Gizri. Berlin: S. Calvary, 1904.
• Hassanpour, Amir, Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil 1918-1985. (Wer.) İbrahim Bingöl-Cemil Gündoğan, İstanbul: Avesta, 2005.
• Hezîn, Mela Husnî, Kolxaniya Veşartî. Stenbol: Nûbihar, 2007.
• Jaba, Auguste, Recueil de Notices et de Récits Kourdes. St. Petersbourg: weşan tuneye, 1860.
• Köksal, M. Fatih, “Şiir Mecmûalarının Önemi ve “Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi” (MESTAP)”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatı Kırkambarı, (Amd.) Hatice Aynur û yd., r. 411-433.
• Kurij, Seyîdxan, Metnî Verên yê Kirdkî Xebatê Kurdolojî yê Peter Lerchî. Diyarbekir: Lîs, 2017.
• Kurnaz, C. û Aydemir, Y., “Mecmualara Sorulması Gereken Sorular”. Turkish Studies, c. 8/1, Zivistan, Ankara 2013.
• Le Coq, A. v., Kurdische Texte. Berlin: Reichsdruckerei, 1903.
• Leezenberg, Michiel, “Soviet Kurdology and Kurdish Orientalism”. The Heritage of Soviet Oriental Studies, (Ed.) Michael Kemper û Stephan Conermann, Routledge, New York 2011, r. 86-102.
• Mardoukhi A. M., Anthology of Gorani Kurdish Poetry. (Ed.) Anwar Soltani, London: Soana Trust for Kurdistan, 1998.
• Qeredaxî, Muhemed Elî, Bûjandinewey Mêjûy Zanayanî Kurd le Rêgey Destxetekanyanewe. c. I, Bexda: Çapxaney Wemîd, 1998.
• Subaşı, Kenan, “Destnivîsên Mecmû‘eyên Kurd (21-22-47) ên di Koleksiyona Aleksandre Jaba (Nûbar û Eqîdeya Îmanê) ”. Kurdiyat, jimar 1, r. 23-44.
• Tarlan, Ali Nihad, “Eski Mecmualar Arasında”. İÜ Edebiyat Fakültesi TDE Dergisi, c. 1, jimar 1-2-3-4, sal 1946, r. 122-137.
• Teyran, Fâki-yi, Divan=Dîwan. Çev. Kadri Yıldırım, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014.
• Teyran, Feqiyê, Jiyan Berhem û Helbestên Wî. (Amd. M. Xalid Sadinî), ç. 6, Stenbol: Nûbihar, 2012.
• Uzun, Mustafa, “Mecmua”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 28, 2003.
• Xanî, Ehmedê, Dîwan. (Amd.) Kadri Yıldırım, İstanbul: Avesta, 2014.
• Yûsuf, Abdulreqîb, Şaîrên Klasîk ên Kurd. Uppsala: Jîna Nû, 1988.
• Zivingî, Necatê, Analîz û Lêkolînek li ser Hîkayeta Zembîlfroş. Stenbol: Banga Heq, 2012.
• Руденко, М.Б., Описание Курдских Рукописей Ленинградских Собраний, Академия наук СССР Институт Народов Азии, Москва: Издательство Восточной Литературы, 1961. [Rudenko, M. B., Danasîna Destnivîsên Kurdî yên Berhevokên Lênîngradê, Akademiya Zanistî ya YKSSê (Yekîtiya Komarên Sosyalîst yên Sovyetê) ya Gelên Asyayî, Moskova: Weşanxaneya Edebiyata Rojhilat, 1961.]
• Koleksiyona Aleksandre Jaba. Klasor no: Kurd 26.
• Koleksiyona Aleksandre Jaba. Klasor no: Kurd 27.
• Koleksiyona Aleksandre Jaba. Klasor no: Kurd 28.
• Koleksiyona Aleksandre Jaba. Klasor no: Kurd 29.
• Koleksiyona Aleksandre Jaba. Klasor no: Kurd 36.
• Koleksiyona Aleksandre Jaba. Klasor no: Kurd 45.