Tewsîf û Danasîna Keşkûla Kurdî ya li Pirtûkxaneya Meclîsê Şûrayê Îslamî

Yıl 2022, Sayı: 5, 31 - 47, 28.06.2022

Yakup Aykaç

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1118723

Öz

Keşkûl yan jî mecmû‘e, di wateya “berhemên berhevkirî” de tê bikaranîn ku yek ji wan çavkaniyên sereke ne di edebiyata kurdî ya klasîk de û roj bi roj girîngiya wan di biwarê akademîk de bêtir balê dikêşin. Bi peydabûna keşkûlên nû dewlemendiya edebiyata kurdî ya klasîk her ku diçe zêdetir dibe. Yek ji wan keşkûlan jî di Kitabxaneyê Meclîsê Şûrayê Îslamî de bi sernavê “Dîwanê Şêxê Kurdî” hatiye peydakirin ku li gor qerîneyan li herêma Hekariyê hatiye nivîsîn. Armanca vê gotarê ew e ku bi nasandina vê keşkûlê tevkariyê li cîhana zanista edebiyata kurdî bike. Wek rêbaz û metodolojî me di vê nivîsarê de li gor tewsîfa destxetan, analîza vê keşkûlê kir û şi‘rên tê de yek bi yek tesbît kirin. Herweha me hewl da ji bo ku cih û girîngiya vê keşkûlê di nav çavkaniyên edebiyata kurdî ya klasîk de diyar bikin. Di encamê de me dît ku di vê keşkulê de bi tevahî yanzdeh şi‘r hene û ji wan her nehên pêşîn bi kurdî, herduyên dawî jî bi farisî û tirkî ne. Ji wan nehan, şi‘rên Melayê Bateyî û Mustefa Xan Beg cara ewil bi xêra vê nivîsarê dikevin cîhana akademîk ku ew jî girîngiya vê keşkûlê zêdetir dike.

Anahtar Kelimeler

Çavkanî,, Mecmûe,, Keşkûl,, Melayê Bateyî,, Pertew,

TEWSÎF Û DANASÎNA KEŞKÛLA KURDÎ YA LI PIRTÛKXANEYA MECLÎSÊ ŞÛRAYÊ ÎSLAMÎ

Öz

Keşkûl yan jî mecmû‘e, di wateya “berhemên berhevkirî” de tê bikaranîn ku yek ji wan çavkaniyên sereke ne di edebiyata kurdî ya klasîk de û roj bi roj girîngiya wan di biwarê akademîk de bêtir balê dikêşin. Bi peydabûna keşkûlên nû dewlemendiya edebiyata kurdî ya klasîk her ku diçe zêdetir dibe. Yek ji wan keşkûlan jî di Kitabxaneyê Meclîsê Şûrayê Îslamî de bi sernavê “Dîwanê Şêxê Kurdî” hatiye peydakirin ku li gor qerîneyan li herêma Hekariyê hatiye nivîsîn. Armanca vê gotarê ew e ku bi nasandina vê keşkûlê tevkariyê li cîhana zanista edebiyata kurdî bike. Wek rêbaz û metodolojî me di vê nivîsarê de li gor tewsîfa destxetan, analîza vê keşkûlê kir û şi‘rên tê de yek bi yek tesbît kirin. Herweha me hewl da ji bo ku cih û girîngiya vê keşkûlê di nav çavkaniyên edebiyata kurdî ya klasîk de diyar bikin. Di encamê de me dît ku di vê keşkulê de bi tevahî yanzdeh şi‘r hene û ji wan her nehên pêşîn bi kurdî, herduyên dawî jî bi farisî û tirkî ne. Ji wan nehan, şi‘rên Melayê Bateyî û Mustefa Xan Beg cara ewil bi xêra vê nivîsarê dikevin cîhana akademîk ku ew jî girîngiya vê keşkûlê zêdetir dike.

Anahtar Kelimeler

Kaynaklar,, Keşkül,, Mecmua,, Melayê Bateyî,, Pertew,

Kaynakça

• Adak, A. (2009). “Şeyh Cüneyd-i Zokaydî ve Mahtut Bir Şiir Mecmuası”, Şarkiyat, jimar 1, rr. 133-139.
• Aykaç, Y. (2021). “Danasîn û Tewsîfa Mecmû‘eyên Helbestan di Koleksiyona Aleksandre Jaba de”, Kurdiyat, 4, rr. 23- 60.
• Bideki, H. (2018), “İran Kütüphanelerindeki Bazı Kürtçe Dinî ve Lirik El Yazması Manzumelerin Açıklamalı Fihristi”, (Wer: Eral Ceylan û Veysel Başçı), Kadim Akademi SBD, C. 2, S. 2, rr. 208-231.
• Destnivîsa Dîwanê Şêxê Kurdî, Kitabxaneyê Meclîsê Şûrayê Îslamî, No: 87359. (https://dlib.ical.ir/faces/search/bibliographic/biblioFullView.jspx?_afPfm=-s71vj5igb)
• Develioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın.
• Doskî, T. Î. (2016). Dîwana Ehmedê Xanî, Duhok: Spîrêz.
• Doskî, T. Î. (2020), Baxê Îrem. (Amd. M. Zahir Ertekin), Stenbol: Dara.
• Elmalı, H. (2002). “el-Keşkûl”, DİA, (c. 25, r. 324-325), Ankara: TDV.
• Feqiyê Teyran. (2014). Divan ∞ Dîwan, (Amd. Kadri Yıldırım), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Gökyay, O. Ş. (1993). “Cönk”, DİA, (c. 8, r. 73-75), İstanbul: TDV.
• Hartmann, M. (2015). “Li ser Edebiyata Kurdî & Li ser Melayê Cizîrî”, (Wer: Abdullah İncekan), Nubihar Akademi, 1 (3) , rr. 119-133.
• Hekkarî, Perto Begê. (2011). Dîwan, (Amd. Tehsîn Îbrahîm Doskî). Stenbol: Nûbihar.
• Karak, M. Z. (2021). Bi Mexlesa “Feyzî” Du Helbestên Nû yên Şêx Mistefayê Sîsî, Kurdiname, no. 5, rr. 58-80.
• Kemal, F. (1970). Kurdische Handschriften Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Melayê Cizîrî (2012). Dîwan, (Amd. Tehsîn Îbrahîm Doskî), Stenbol: Nûbihar.
• Qeredaxî, M. E. (1998). Bûjandinewey Mêjûy Zanayanî Kurd le Rêgey Destxetekanyanewe. c. I, Bexda: Çapxaney Wemîd.
• Sadinî, M. X. (2012). Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî, Stenbol: Nûbihar.
• Uzun, M. İ. (2003). “Mecmua”, DİA, (c. 28, r. 265-268), Ankara: TDV.
• Varlî, E. M. (2004). Dîwan û Gobîdeyê Ahmedê Xanî yêd Mayîn, c. II, Stenbol: Sîpan.
• Yıldırım, K. (2014). Dîwan -Ehmedê Xanî Külliyatı IV-, İstanbul: Avesta.