HAYRET EFENDİ’NİN II. ABDÜLHAMİD HAN’IN TAHTA ÇIKIŞINA DAİR BİR METHİYESİ: MİR’ÂT-I BEDÂYİ’ MESNEVİSİ

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 1, 249 - 270, 20.02.2016

İsmail Yıldırım

Öz

Hayret Efendi, Adana’da doğmuş ve büyümüş; XX. yüzyılın başlarında yine bu burada vefat etmiştir. Klâsik edebiyatımızın son dönem sanatkârlarındandır. Kaleme aldığı eserleri ile Klâsik Türk edebiyatı sahasında öenmli bir yer edinmiş; Arapça, Farsça ve Türkçe’nin bütün imkânlarını kullanmıştır. Eserlerinde genel olarak XVII. yüzyılın büyük şairlerinden Nef’î (ö. 1635)’nin tesirinde kalmıştır. Öyle ki Nef’î’nin açtığı “övme, övünme ve yergi” vadisinin yaşadığı asırda büyük temsilcilerinden biri olmuştur. Hayret Efendi, Mir’ât-ı Bedâyi’ mesnevisini hâmisi II. Abdülhamid (ö.1918)’in saltanatını methetmek maksadıyla kaleme almış fakat şair, eserde memduhu kadar kendi şairlik tabiatını övmeyi de ön plana çıkarmaktan geri kalmamıştır. Bu çalışmada biyografik kaynaklardan hareketle Hayret Efendi’nin şahsiyeti ve eserlerine temas edilecek, akabinde metnin dil, üslûp ve muhteva özellikleri irdelenecektir. Çalışmamızın son kısmında ise söz konusu mesnevinin çevriyazısına yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

hayret efendi, mir’ât-ı bedâyi’, divan şiiri, methiye

A Praise By Hayret Efendi About The Accession Of Abdul Hamid Han Ii To The Throne: Mir’ât-I Bedâyi’ Mesnevi

Öz

Hayret Efendi was born and grown up in Adana; and also died there at the beginning of the 20th century. He is one of the late artists of our classical literature. Through his works, he sang Classical Turkish literature and products and benefited from Arabic, Farsi and Turkish. He was mainly influenced by Nef’î (d. 1635), one of the great poets of the 17th century in his works. He became one of the great representatives of the valley of “praise, self-praise and satire” launched by Nef’î in his age. Hayret Efendi wrote Mir’ât-ı Bedâyi’ mesnevi in order to praise the reign of his friend Abdül Hamid II (d. 1918) but the poet also praised his own poesy nature. In this study, Hayret Efendi’s personality and works will be analyzed based on the biographical sources and then language, style and content of his work will be scrutinized. The last part of our study will include the transcribed version of that mesnevi.

Anahtar Kelimeler

hayret efendi, mir’ât-ı bedâyi’, divan poetry, praise

Kaynakça

• Akkuş, M. (1993). Nef’î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aktan, A. (hzl.) (2008). Mehmed Zeki Pakalın, Sicill-i Osmânî Zeyli. C. IX, Ankara: Türk Tarih Ku- rumu Yayınları.
• Aydemir, Y. (2004). “Methiye (Türk Edebiyatı)”. DİA, C. 29, Ankara: TDV Yayınları.
• Gövsa, İ. A. (1945). Türk Meşhurları. İstanbul: Yedigün Neşriyat.
• Göze, H. (2008). Mehmed Âkif Hüzünlü Bir Yolculuk. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Hayret Efendi (1302). Şehrâyîn ve Sihr-i Beyân. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziyâ
• Hayret Efendi (1304). Sûk-ı Ukâz. İstanbul: Karabet ve Kasbar Matbaası.
• Hayret Efendi (1313). Mir’ât-ı Bedâyi’, Mesnevi-i Hayret Efendi. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• İpekten, H. (2007). Nef’î, Hayatı-Sanatı-Eserleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, A. (1988). “Adanalı Hayret”. DİA, C. 1, İstanbul: TDV Yayınları.
• Kurnaz, C.-Tatçı, M. (hzl.) (2009). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. I, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Kütük, R. (2014). “HAYRET, Bahâeddin Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php? sayfa=detay&detay=3885. (erişim tarihi: 10.09.2015).
• Öz, Y. (1999). Tuhfe-i Şâhidî Şerhleri, Konya.
• Özgül, M. K. (hzl.) (2000). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, C. II, Ankara: AKM Yayınları.
• Pala, İ. (2012). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Selçuk, B. (2015). Çocuklar İçin Yazılan Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük, Journal of Turkish Lan- guage and Literature, Volume: 1, Issue: 2.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (1981). “Hayret”. C. 4, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, (2004). “Hayret”. C. IV, Ankara: AKM Yayınları.
• Üzgör, T. (1990). Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Velibeyoğlu, V. R. (1975). Örneklerle Basılı Bütün Şiir Kitapları Antolojisi. C. II, İstanbul: Güryay Matbaası.
• Yetiş, K. (hzl.) (1980). Ahmed Râsim: Matbûat Hâtıralarından Muharrir, Şair, Edib. İstanbul: Tercü- man Gazetesi 1001 Temel Eser Serisi 141.