ORTA ASYA TÜRK CUMHURİYETLERİNDE BEŞERİ SERMAYE VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 341 - 360, 01.07.2019

Aziza Syzdykova Oralbaykızı

Öz

Literatürde yıllar boyunca ekonomik büyümenin ne olduğu ve ekonomik büyümeyi belirleyen faktörlerin neler olduğu tartışılmıştır. Buna bağlı olarak farklı ekonomik büyüme modelleri geliştirilmiştir. Ekonomik büyümeyi belirleyen dört önemli faktör söz konusudur. Bu faktörler en genel anlamda sermaye birikimi, işgücü, doğal kaynaklar ve teknolojik gelişmelerdir. Bu faktörlerin her biri ekonomik büyüme için her ne kadar önemli rol oynasa da, bunlardan en önemlisi insan faktörüdür. Çünkü vasıflı işgücü olmadan sadece doğal kaynakların zenginliği ve sermaye birikimi bir ülkeyi gelişmiş ülkeler listesine girmesi için yetersiz kalacaktır. Bu çalışma beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi Orta Asya ülkeleri için analiz etmektedir. Beşeri sermaye, eğitim ve sağlık harcamaları ve insani kalkınma endeksi göstergeleri olarak üç farklı değişkenle ifade edilmiştir. Veri seti 1991-2016 yıllarına ait olup analizde panel veri kullanılmıştır. Bu kapsamda yapılan panel Pedroni eşbütünleşme ve panel FMOLS testleri sonucuna göre uzun dönemde Orta Asya ülkelerinde beşeri sermaye ile ekonomik büyüme değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Beşeri Sermaye, Orta Asya Ülkeleri, Panel Veri Analizi

Human Capital and Economic Growth Relationship in Central Asian Turkish Republics

Öz

In the literature, it has been argued over the years what economic growth is and what factors determine economic growth. Accordingly, different economic growth models have been developed. There are four important factors that determine economic growth. These factors are in the most general sense capital accumulation, labor, natural resources and technological developments. Although each of these factors plays an important role in economic growth, the most important of these is the human factor. Because, without skilled labor, the abundance of natural resources and capital accumulation will be insufficient to achieve a country at the level of developed countries. This study analyzes the relationship between human capital and economic growth for Central Asian countries. Human capital is expressed in three different variables as indicators of education and health expenditures and human development index. The data set belongs to 1991-2016 years and panel data is used in the analysis. In this context, it is determined that there is a significant correlation between human capital and economic growth variables in the Central Asian countries in the long run, according to the panel Pedroni cointegration and panel FMOLS tests.

Anahtar Kelimeler

Economic Growth, Human Capital, Central Asian Countries

Kaynakça

• Afşar, M. (2009). “Türkiye'de Eğitim Yatırımları ve Ekonomik Büyüme İliskişi”. Anadolu University Journal of Social Sciences, 9(1).
• Ak, Mehmet Zeki (2009). Gelişmekte Olan Ülkelere Yönelik Doğrudan Yabancı Yatırımların Temel Belirleyicileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Altay, A. ve Pazarlıoğlu M.V. (2007). “Uluslararası Rekabet Gücünde Beşeri Sermaye: Ekonometrik Yaklaşım”, Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F Dergisi, Sayı:12, Yıl: 9, ss. 96-108.
• Altunkaynak, Bülent (2007). Sektörel Panel Veri Analizi Yaklaşımıyla Türkiye’nin AB Ülkelerine İmalat Sanayi Bakımından İhracatının Belirlenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, T.C. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Atik, H. (2006). Beşeri Sermaye, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme, Ekin Kitabevi, Bursa.
• Awan, A. G. (2012). Diverging trends of human capital in BRIC countries. International Journal of Asian Social Science, 2(12), 2195-2219.
• Beraldo, S., Montolio, D., & Turati, G. (2009). Healthy, educated and wealthy: A primer on the impact of public and private welfare expenditures on economic growth. The Journal of Socio-Economics, 38(6), 946-956., 946-956.
• Bruner H., Tillet E (2010). “Orta Asya’da Yüksek Eğitim, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan Örneğinde”, World Bank Working Paper No 68926, 215ss
• Dura, C., Atik, H., & Türker, O. (2004). “Beşeri Sermaye Açısından Türkiye’nin Avrupa Birliği Karşısındaki Kalkınma Seviyesi”. 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Eskişehir.
• Erdil, E., Yetkıner, H. (2004). A panel data approach for ıncome-health causality, Çevrimiçi: http://ideas.repec.org/p/sgc/wpaper/47.html, Erişim: 20.09.2017.
• Ertek, Tümay (2006). Makroekonomiye Giriş (Basından Örneklerle). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Eser, K., & Gökmen, Ç. E. (2009). Beşeri Sermaye’nin Ekonomik Gelişme Üzerindeki Etkileri: Dünya Deneyimi ve Türkiye Üzerine Gözlemler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2).
• Gölpek F. (2012). “Eğitim Getirilerinin Özel Ve Sosyal Açıdan İncelenmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi. İİBF Dergisi, C 14, S1
• Gül, E. ve Kamaca, A. (2012). “Dış Ticaretin Büyüme Üzerine Etkileri: Bir Panel Veri Analizi” Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi. (4):85
• Harbinson, F. and Myers, C. A. (1964). Education, Mangower and Economic Growth: Strategies of Human Resource Deudopment. New York: McGraw-Hill Book Campany
• Harunoğulları M. (2016). “Hazar Havzasındaki Jeoekonomik Mücadele ve Devletlerin Bölge Politikaları”. International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 7, Issue: 25, pp. (133-162).
• Karagül, M. (2002). Beşeri Sermayenin İktisadi Gelişmedeki Rolü ve Türkiye Boyutu, Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayın No. 37.
• Karagül, M. (2003). “Beşeri Sermayenin Ekonomik Büyümeyle İlişkisi Ve Etkin Kullanımı”. Akdeniz Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 3(5)
• Kaynak M. (2011). “ Kalkınma İktisadı”, 4. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi 499 S.
• Khan M. A., Ahmed A.C. (2014) “Role Of Human Capital And Foreign Direct İnvestment İn Promoting Economic Growth Evidence From Commonwealth Of Independent States”, University Utara Malaysia International Journal Of Social Economics Vol. 42 No. 2, Pp. 98-111
• Kipritçioğlu, A. (1998). “İktisadi Büyümenin yeni Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde Beşeri Sermayenin Yeri”, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi Cilt: 53; No: 1-4.
• Koç, A. (2013). Beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Yatay kesit analizi ile AB ülkeleri üzerine bir değerlendirme. Maliye Dergisi, (165), 241-285
• Kök, R., İspir, M. S., ve Arı, A. A. (2010). “Zengin Ülkelerden Azgelişmiş Ülkelere Kaynak Aktarma mekanizmasının Gerekliliği ve Evrensel Bölüşüm Parametresi Üzerine Bir Deneme”. Uluslararası Ekonomi Konferansı, Türkiye Ekonomi Kurumu, Kıbrıs.
• Kök, R., ve Şimşek, N. (2006). “Endüstri-içi dış ticaret, patentler ve uluslararası teknolojik yayılma”. Türkiye Ekonomi Kurumu Uluslararası Ekonomi Konferansı, 11-13.
• OECD (1998). Human capital investment: an international comparison, Paris: OECD.
• Özpolat, A., ve Yıldırım, M. (2008). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Kadın Eğitimi ve Büyüme İlişkisi”. In Anadolu International Conference in Economics (pp. 17-19).
• Parlakyıldız, F. M. (2015). Seçilmiş Oecd Ülkeleri İçin Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 93-106.
• Pedroni, P. (2001). Fully modified OLS for heterogeneous cointegrated panels. In Nonstationary panels, panel cointegration, and dynamic panels (pp. 93-130). Emerald Group Publishing Limited.
• Queirós A., Teixeira A. (2014), “Economic Growth, Human Capital And Structural Change: An Empirical Analysis”, FEP Working Papers /N. 549
• Taban, S. (2007). “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, Sosyo Ekonomi, 2(4), 31-46.
• Taban, S., Kar, M. (2004). “Beşeri Sermaye ve Kalkınma”, S.Taban ve M. Kar (der.). Kalkınma Ekonomisi: Seçme Konular, (ss. 325-351), Bursa. Ekin Kitabevi.Turan G. (2006). “Sovyet Sonrası Orta Asya, Sosyalist Devletten Sosyal Devlete Geçiş”, Tasam Yayınları, İstanbul.UNDP (2016). “Human Development for Everyone”, By the United Nations Development Programme, New York. http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf, Erişim: 22.09.2017
• UNESCO (2016), “Adult and Youth Literacy” UİS Fact Sheet, UNESCO eAtlas of Literacy, No 29. http://www.uis.unesco.org/data/atlas-literacy/en, Erişim Tarihi 13.08.2017
• Varsak, S., & BAKIRTAŞ, İ. (2015). Ekonomik Büyüme Üzerinde Beseri Sermayenin Etkisi: Türkiye Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25).
• Wolff, N.Edward (2000). “Human capital investment and economic growth: exploring the cross-country evidence”. Structural Change and Economic Dynamics, 11, 433-472.
• World Bank (2017). World Development Indicators, The World Bank, New York, http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=world-development-indicators (25/09/2017).
• Yavilioğlu, C. (2002). “Kalkınmanın anlambilimsel tarihi ve kavramsal kökenleri”. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 59-77.
• Yıldırım, K., Karaman, D., ve Taşdemir, M. (2009). Makro Ekonomi. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, Ö. G. (2005). Türkiye ekonomisinde büyüme ile işsizlik oranları arasındaki nedensellik ilişkisi. Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, (2), 63-76.