İSLAM DÜNYASINDA GAZALİ SONRASINDA BİLİM VE FELSEFENİN TEMELLÜKÜ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 3, 71 - 82, 30.12.2019

Şamil Öçal

Öz

Müslüman bilim
adamlarının hepsi filozof olmasa da İslam Bilim Tarihini Felsefe ve Düşünce
tarihinden ayırmak mümkün değildir. Çünkü bir felsefe kadim dönmelerde birçok
bilimsel disiplini de kapsayan cins isim olarak kullanılıyordu. Felsefe diğer
yandan özel bir bilgi edinme tarzı olarak algılanıyordu. Gazali’nin filozoflara
yönelik eleştirilerinin İslam dünyasında felsefe ve bilim ve eleştirel
düşüncenin gerilemesine yol açtığı yolundaki yaygın bir anlayış vardır. Buna
rağmen Gazali sonrasına dair bilimsel ve felsefi düşüncenin gerilmesine dair getirilen
deliller çok güçlü ve yeterli görünmemektedir. Bilimsel felsefi çalışmaların
Gazali sonrası dönemde kesintiye uğradığına dair elimizde yeterli veri
bulunmamakta aksine, artarak devam ettiğine çeşitlendiğine dair önemli
bulguların olduğunu söylemek mümkündür. Bu yazıda Gazali dönemi sonrasında
bilim ve felsefi çalışmaların durumu ve bu alanlarda ortaya çıkan yeni
yönelimler ele alınıp irdelenecektir. Yazıda cevap aranacak temel sorular
şunlar olacaktır: Gazali’nin felsefe karşıtı söylemlerinin etkisini ölçmek için
kullanılması gereken yöntemler nelerdir? Gazali’den sonra dini ve aklî
ilimlerde ortaya çıkan yeni yönelimler nedir? Gazali’nin eleştirilerine karşı
oluşan karşı-eleştiriler neden yeteri kadar etkili olamamıştır?

Anahtar Kelimeler

Gazali, bilim ve felsefe, kelam, , temellük

Kaynakça

• Aydınlı, Yaşar (2015), Farabi Felsefe’sinin Genel Yapısı, içinde , Ejder Okumuş, İlyas Burak (edt.) Medeniyet Düşünürü Farabi Uluslaraarası Sempozyumu Bildirileri , Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Ajansı Yayınları Bakar , Osman (1998), Classification of Knowledge in İslam , Cambridge: İslamic Text Society .
• Demirci, M. (1996), Beytü’l-Hikme, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Farabi , (1959) Mebadi-i Ârâi Ehl-i Medineti'l-Fadıla, neşr. Albir Nasri N'ader, Beyrut.
• Gazali, (1989), el-munkiz mine’d-dalâl, Türkçesi, Hilmi Güngör, İstanbul : Milli Eğitim Bakanlığı Yyaınevi.
• Ibn Gaylân Efdalüddîn Ömer b. Ali (1998) Hudûsü’l-âlem ed. M. Muhakkik , Tehran.
• El-Kindî, (1994) Felsefî Risâleler, çev. Mahmut Kaya, İstanbul: İz Yayıncılık
• ------------, Resailü’l-kindî el,felsefiyye (1950), tashih, M. A. Ebu Rîde , Kahire.
• Leaman Oliver, ( 2008), 4/10. Asırda İslam Hümanistleri, içinde ed. S. H. Nasr, Oliver Leaman ,(edt.) terc. Şamil Öçal H. T. Başoğlu, İslam Felsefesi Tarihi İstanbul: Açılım Kitap, 191-197.
• Plessner, Martin , (1979). The natural science and medicine, Içinde J. Schacht C. E. Bosworth (edt) The Legacy of İslam , Oxford , 422-435.
• Sabra , İ. Abdulhamed (1987). The Appropriation and Sabsequent Naturalisation of Greek Science in Medieval İslam , History Of Science (Harvard Un.), xxv. , 223-243.
• Sayili Aydin, (1941), The İnstitutions of Science and Learning İn the Muslim World , Harvard. Universitesi Basılmamış Doktora Tezi.
• -----------------, (1960), The Observatory in İslam , Ankara.
• Sezgin Fuat, (2008). İslam’da Bilim ve Teknik , İstanbul: Tüba ve Kültür Bakanlığı.
• Shihadeh , Ayman (2005), From al-Ghazâli to al-Râzî: 6/12 th Century Development İn Muslim Philosophical Theology, Arabic Sciences and Philosophy, (vol. 15), Cambridge University Press.
• Sherif , M. A, (1975), Al-Ghazali’s Theology of Virtue, Albany: Suny Press.