ANADOLU’DAN ABD’YE GÖÇ EDEN ERMENİLER: GEMİ KAYITLARINA DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 571 - 587, 27.07.2020

Yıldız Deveci Bozkuş

Öz

Bu makalede genel hatlarıyla ABD’ye gemi yoluyla göç eden Ermeniler üzerinde durulacaktır. Bu kapsamda öncelikle ABD’’ye Ermeni göçünün tarihsel arkaplanı üzerinde durulacak daha sonra bu göçlerin yaşandığı sırada Osmanlı İmpratorluğu’nun tutumu incelenecektir. Anadolu’dan ABD’ye Ermeni göçünün yaşanmasında hangi gerekçelerin etkili olduğuna yer verilecektir. Göçlerin yaşanmasında misyonerlik faaliyetlerinin rolü üzerinde de durulacaktır. Çalışmada ağırlıklı olarak Armenian Immigration Project adlı web sitesindeki verilerden yararlanılacaktır. Söz konusu sitede Ermenilerin hangi yıllarda ve hangi bölgelerden ABD’ye göç ettiğine dair çok sayıda veriye ulaşmak mümkündür. Bu kapsamda, ilk etapta söz konusu siteye dair kısaca bazı bilgilere yer verilecektir. Daha sonra, 1915 Tehcir’i öncesi dönemde yani 1800’lü yıllardan itibaren ABD’ye yönelik yaşanan Ermeni göçüne dair kısa bilgiler üzerinde durulacaktır. Daha sonra bu göçlerin Anadolu’nun en çok hangi bölgelerinden ABD’ye yapıldığı ve Osmanlı devletinin bu konudaki tutumu üzerinde durulacaktır. Böylelikle Anadolu’dan ABD’ye gemi yoluyla göç eden Ermenilerin yaş, cinsiyet, meslek, fiziksel özellikleri, yolculuk tarihleri ve gidiş nedenlerine dair kapsamlı verilerin elde edilmesi öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

ABD, Göç, Ermeni, Gemi Kayıtları

Kaynakça

• • Acun, F. (2014). Amerika’nın Ermenistan Projesi: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson’un Türkiye-Ermenistan Sınırı Hakkında Hakem Kararı” Üzerine Bir Değerlendirme. Yeni Türkiye, 61, 1075-1086.
• • Açıkses, E.-Güher, E. (2014). Arşiv Belgeleri Işığında Anadolu’dan ABD’ye Ermeni Göçü (Elazığ-Harput İli Örneği). Yeni Türkiye, 61, 1138-1147.
• • Akter, A. (2007). Tehcir Öncesi Anadolu’dan Amerika’ya Ermeni Göçü (1834-1915). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• • Akter, A. (2014). 1874 Tarihli Tabiiyet Anlaşması ve Tabiiyet Sorunu. Yeni Türkiye, 61,1129-1137.
• • Arslan, M. B. (2020). Ermeni Göçmenlik Projesi. http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/shiplists.html Erişim Tarihi: 12.02.2020
• • Aslan, M. B. (2020). Ermeni Göçmenlik Projesi. Search Combined - By Origin Place. http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/Public-ViewSummary-ArmenianImmigrants-Combined-ByOriginPlace.php?SelectOriginCountry=Turkey&SelectOriginVSP=Urfa+%28autonomous+sanjak%29&SelectSortOrder=ByName&Staging= Erişim Tarihi: 12.02.2020 • Arslan, M. B. (2020). Ermeni Göçmenlik Projesi (2020). http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/shiplists.html Erişim Tarihi: 12.02.2020
• • BEO. AYN. D, 1633/s.489 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • BEO. AYN. D, 1633/s.711 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • BEO. AYN. D, 1633/s.865 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • BEO. AYN. D, 1631/s.575 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • Demir, R. (2009). Ermeni İsyanı ve Harput Ermenileri: Ararat-Gakgoş Diyaloğu, Ankara: Palme Yayıncılık.
• • Ermeni Göçmenlik Projesi (2020). Armenian Immigration Project Seminar. http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/ArmenianImmigrationProject-Seminar-Script.pdf Erişim Tarihi: 12.02.2020
• • Ermeni Göçmenlik Projesi (2020). Armenian Immigration Project. Abstracts of Primary Source Material for the Study of Armenian Immigration to North America through 1930. http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/Public-ViewDetail-ArmenianImmigrants-Main.php?submit=View&Staging=&SourcePage=Public-ViewSummary-ArmenianImmigrants-Combined-ByOriginPlace&SelectOriginCountry=Turkey&SelectOriginVSP=Urfa+%28autonomous+sanjak%29&SelectOriginTown=Urfa&SelectSortOrder=ByName&argument1=MGHL-01OCT1921-3-C8-0017 Erişim Tarihi: 12.02.2020
• • Ermeni Göçmenlik Projesi (2020). Nearest friend or relative in country whence alien came”, whether going to join a relative or friend”, Armenian Immigration Project, Abstracts of Primary Source Material for the Study of Armenian Immigration to North America through 1930. http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/Public-ViewDetail-ArmenianImmigrants-Main.php?submit=View&Staging=&SourcePage=Public-ViewSummary-ArmenianImmigrants-Combined-ByOriginPlace&SelectOriginCountry=Turkey&SelectOriginVSP=Urfa+%28autonomous+sanjak%29&SelectOriginTown=Urfa&SelectSortOrder=ByName&argument1=MGHL-01OCT1921-3-C8-0017 E.T. 12.01.2020.
• • Ermeni Göçmenlik Projesi (2020). http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/Public-ViewDetail-ArmenianImmigrants-Main.php?submit=View&Staging=&SourcePage=Public-ViewSummary-ArmenianImmigrants-Combined-ByOriginPlace&SelectOriginCountry=Turkey&SelectOriginVSP=Urfa+%28autonomous+sanjak%29&SelectOriginTown=Birejik&SelectSortOrder=ByName&argument1=LBRT-09MAY1911-3-3-0030 Erişim Tarihi: 12.02.2020
• • Ermeni Göçmenlik Projesi (2020). http://markarslan.org/ArmenianImmigrants/Public-ViewDetail-ArmenianImmigrants-Main.php?submit=View&Staging=&SourcePage=Public-ViewSummary-ArmenianImmigrants-Combined-ByOriginPlace&SelectOriginCountry=Turkey&SelectOriginVSP=Urfa+%28autonomous+sanjak%29&SelectOriginTown=Birejik&SelectSortOrder=ByName&argument1=LBRT-09MAY1911-3-3-0030 Erişim Tarihi: 12.02.2020
• • Gencer, F. (2006). Ermeni Soykırım Tezinin Oluşum Sürecinde Amerikan Yakın Doğu Yardım Komitesi, İstanbul: Alternatif Yayınları.
• • HR. MKT, 4/18 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • HR.SYS, 2735/14 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • HR.SYS, 2823/24 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • HR.SYS, 2735/45 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • HR. SYS, 2823/49 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• • Köse, İ. (2014). ABD Yüksek Komiseri Amiral Mark Lambert Bristol'un 1919 Yılı Haziran Ayında Ermenistan Dışişleri Bakanı ve Başbakan Vekili Alexander Hatisyan ile Yaptığı Görüşme, Yeni Türkiye, 61, 1115-1128.
• • Kuzgun, M. (2014). Ermeni Propagandası Çatısı Altında (1895-1896) Ermeni Olaylarına Genel Bakış ve Amerikan Kızılhaç Heyeti’nin Faaliyetleri. Yeni Türkiye, 61, 1087-1114.
• • Y.MTV, 67/31 (2007). Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri (1839-1895) I, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.