AMASYA SANCAĞININ İDARİ DURUMU VE NÜFUS YAPISI (1880-1915)

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 57 - 80, 29.01.2021

Sabit Genç

Öz

Tanzimat sonrası dönemde Osmanlı Devleti’nin taşra teşkilatında ve nüfus yapısında önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Bu çalışmada 1880-1915 yılları arasında Amasya sancağının idari yapısı ve nüfusu karşılaştırmaya dayalı olarak analitik metotla ele alınmıştır. Çalışmanın öncelikli amacı 1880-1915 arası dönemde Amasya sancağının idari yapısı ve nüfusunu ortaya koymaktır. Amasya sancağı örneğinden hareketle de bahsi geçen dönemde Osmanlı taşra teşkilatında idari durum ve nüfus yapısı hakkında genel bir fikir vermektir. Çalışmanın temel kaynakları Osmanlı dönemi salnameler ve nüfus istatistikleridir. Amasya sancağının idari yapısı bakımından sancaktaki idari taksimat, idari daireler, dairelerde görevli kişilerin sayısı gibi konular ele alınmıştır. Nüfus durumu bakımından sancağın nüfusu kazalara göre etnik ve dini açılardan analiz edilmiştir. Dini ve etnik bakımdan farklı grupların nüfuslarında görülen değişiklikler nedenleri dönemin savaş ve göç gibi gelişmeler dikkate alınarak irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Amasya sancağı

Kaynakça

• KAYNAKÇA I-ARŞİV BELGELERİ Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) A.Defterler: EV.d (Evkaf Defteri): 16174, ML.VRD.CMH.d (Maliye Varidat Cizye Muhasebesi Defteri): 534, 6174, ML.VRD.TMT.d (Maliye Nezâreti Varidat Temettuat Defteri): 13539, 13904, NFS.d (Nüfus Defteri): 2143, Yayınlanmış Tahrir Defteri: 387 Numaralı Muhasebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri H.937(1530), (1997). II.Cilt. Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı, Ankara. B.Perakende Belgeler: A.}MKT.MHM (Sadaret Mühimme Kalemi): 515/26, DH.EUM. KLU (Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Kalem-i Umûmi): 10/07, DH.MKT (Dahiliye Nezâreti Mektubi Kalemi): 252/17, 1294/88, 1507/21, 1739/49,1884/89, 2784/55 DH.MTV (Dahiliye Nezâreti Mütenevvi): 70, DH.ŞFR (Dahiliye Nezâreti Şifre Kalemi): 268/70, 571/5, HR.MHC (Hariciye Nezâreti, Mektub-i Hariciye): 02-72/47, İ.DH (İrade, Dahiliye): 1328, 1085/85102, İ.HUS (İrade, Hususi): 143/1324, İ.ŞD (İrade, Şuray-ı Devlet), Y.A.HUS (Yıldız Sadaret Hususi Maruzat): 269/88, Y.EE (Yıldız Esas Evrakı): 134/1, Y.MTV (Yıldız Mütenevvi Maruzat): 74/94, Y.PRK.KOM (Yıldız Komisyonlar Maruzatı): 1/52, Y.PRK.UM (Yıldız Umûmi): 42/03, 134/36 II. SȂLNȂMELER 1-DS (Devlet Sâlnâmeleri): 1277 (1855), 1292 (1875), 1294 (1877), 1295 (1878), 1296 (1879), 1297 (1880), 1299 (1882), 1312 (1894), 1314 (1896), 1321 (1903), 1325 (1907), 1328 (1912), 1333-34 (1918), 1925. 2-SVS (Sivas Vilâyeti Sâlnâmeleri): 1287 (1870), 1288 (1871), 1292 (1875), 1300 (1883), 1301 (1884), 1302 (1885), 1304 (1887), 1306 (1889), 1308 (1892), 1321 (1903), 1325 (1907). III. Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri 15.Cilt, Devre I, 136. Birleşim, Celse 1
• IV. ARAŞTIRMA ESERLER 1-Altınöz, İsmail (2002). ‟Osmanlı Toplum Yapısı İçinde Çingeneler’’, Türkler Ansiklopedisi, C.X:773-796. 2-Cuinet, Vital (1892). La Turquie Dʹ Asie, Volüme I, Paris: İmprimerie Burdin. 3-Evliya Çelebi (1986a). Seyahatname I ve II.Cilt. İstanbul: Üç dal Neşriyat. 4-Fidan, Ahmet- Kardaş, Nevin- Önen, Salih- Gökdemir, Sevgi- Erkıran, Hanifi- Koç, Hasan ve Başbuğ, Nazmiye (1996). M.E.B. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, III. Ankara: TTK Basımevi. 5-Güler, Ali (1995). Yakın Tarihimizde Pontus Meselesi ve Rum-Yunan Terör Örgütleri. Ankara: Rizeliler Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği. 6-Karal, Enver Ziya (1988). Osmanlı Tarihi. VII.Cilt. Ankara: TTK Basımevi. 7- Karpat, Kemal (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 8-Ortaylı, İlber (2000). Tanzimat Devri’nde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). Ankara: TTK Basımevi. 9-Ortaylı, İlber (2010). Türkiye’de Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedid Neşriyat. 10-Şahin, İlhan (2006). ‟Nahiye’’ TDV İslam Ansiklopedisi, C.XXXII: 306-308. 11-Şemseddin Sami (1987). Kamus-ı Türki, İstanbul: Çağrı Yayınları. 12-Şener, Abdüllatif (1999). ‟Tanzimat ve Meşrutiyet’te İktisadi ve Mali Politikalar’’, Osmanlı Ansiklopedisi, C.III: 548-562 13-Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Tarihi, I.Cilt. Ankara: TTK Basımevi. 14-Yasar, Abdizade Hüseyin Hüsameddin (2013a). Amasya Tarihi, Yayına hazırlayan Mesut Aydın-Güler Aydın, I-II. Cilt. Amasya: Amasya Belediyesi Yayınları. 15-Yasar, Abdizade Hüseyin Hüsameddin (2013b). Amasya Tarihi, Yayına hazırlayan Mesut Aydın-Güler Aydın, III-IV-V. Cilt. Amasya: Amasya Belediyesi Yayınları.