KUTADGU BİLİG’DE PEKİŞTİRME AMACIYLA KULLANILAN SESBİRİMLER, BİÇİMBİRİMLER, SÖZCÜKLER VE SÖZCÜK GRUPLARI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 19 - 33, 29.01.2021

Ahmet Haşimi

Öz

Türkçede ses birimleriyle, biçim birimleriyle, söz dizimi unsurları ve diğer unsurlarla insanın fikir ve hayal dünyası en güzel şekilde ifade edilir. Bu yapılarla duygu ve düşünceler vurgulanır, derecelendirilir ve pekiştirilir. Dilin bu imkânından gerek konuşurken gerekse yazarken faydalanılır. Kutadgu Bilig, Karahanlı dönemi eserlerinden birisidir ve doğrudan siyasetname türünün ilk örneği olması dolayısıyla da Türk kültür ve medeniyet tarihi açısından oldukça önemlidir. Devlet yönetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar, yöneticilerde bulunması gereken nitelikler, bununla birlikte kişinin dünya ve ahirette mutlu olabilmesi için sahip olması gereken erdemleri Yusuf Has Hacip tespit etmiş ve bunları kişinin fikir ve ruh dünyasına akıcı ve etkileyici bir dille sunmuştur. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’in akıcı ve etkili üslubunun altında yatan sebeplerden birisi olan Yusuf Has Hacip’in pekiştirmeleri nasıl kullandığı meselesi üzerinde durulmuştur. Kutadgu Bilig metninin incelenmesi sonucunda metinde ses birimleri, biçim birimleri, sözcükler ve sözcük gruplarının pekiştirme amaçlı kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Pekiştirme, Ses Birimi, Biçim Birimi, Sözcük Grupları

Kaynakça

• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III (İndeks). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Arat, R. R. (1991). Kutadgu Bilig (Çeviri). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (2007). Kutadgu Bilig I (Metin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2008). La enklitiği ve Türkçede bir pekistirme enklitiği teorisi. Dil Araştırmaları Dergisi, 2, 35-56.
• Gül, M. (2015). Kutadgu Bilig’de enklitik edatları. The Journal of Academic Social Science Studies, 34, 403-416.
• İpek, B. (2009). Türkçede pekiştirme edatları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kamacı, D. (2014). Türkçede pekiştirme (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Karagöz, İ. (2018). Tarihi Türk Lehçelerinde Sıfat ve Zarflarda Pekiştirme ve Derecelendirme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2012). Türk Moğol araştırmaları Prof. Dr. Tuncer Gülensoy armağanı. İçinde L. Karahan B. Gül (Edt.), Türkçede bazı ek ve edatlarda “-n” morfemi ile ortaya çıkan varyantlaşma (219-236). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Okul, R. (2016). Özbek Türkçesinde pekiştirme ve derecelendirme (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sev, İ. G. (2015). Kutadgu Bilig’de munu gösterme edatı. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 5, 24-36.
• Sezer, Ö. (2006). Türkiye Türkçesi ağızlarında zarflar ve zarf yapımı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Uçar, E. (2015). Kutadgu Bilig’in kronolojik kaynakçası hakkında bir deneme. Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 62-100.
• Üstüner, A. (2003). Türkçede Pekiştirme. Elazığ: Fırat Üniversitesi Basımevi.