İKİ DARBE ARASINDA TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ (1960-1980)

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 579 - 607, 31.07.2022

Muhammed Aslaner

Öz

Türkiye’de ve Türk tarihinde demokrasi sürecini gelişmesi uzun bir süreç içermektedir. Bu süreç bir yol gibi inişler-çıkışlar, engeller ve zorluklar geçirerek ilerlemektedir. Demokrasinin gelişmesinde zorluklar yaşanmasının sebeplerine baktığımızda yerine göre toplumun demokrasiyi tam benimseyememesi, yerine göre iktidar sahiplerinin iktidardan inmek istememeleri etkili olsa da demokrasi ülkemizde günden güne gelişerek ve güçlenerek günümüze kadar gelmiştir. Biz bu çalışmamızda 1960 Darbesi’ne giden süreci, darbenin topluma yansımalarını, 1971 Askeri Muhtırası’nı ve 1980 Darbesi’ne giden süreci ele aldık. Bunun yanında 1961 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi, Cumhuriyet Senatosu ve Talat Aydemir’in Darbe Girişimlerine değindik. Tüm bu süreçler ülkemizde demokrasinin gelişmesinde ve yerleşmesinde özellikle 1960-1980 arası dönemde yaşananlar önemli dönüm noktalarıdır.

Anahtar Kelimeler

DEMOKRASİ, DARBE, MUHTIRA, MECLİS, ANAYASA

Teşekkür

DAHA AKADEMİK KARİYERİNİN BAŞINDA OLAN YÜKSEK LİSANS VE DOKTORA ÖĞRENCİLERİNE MAKALE YAYINLAMA İMKANI VERDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. SAYGILARIML.

Kaynakça

• Ahmad F.(1996). Demokrasi Sürecinde Türkiye. İstanbul: Hil Yayınları.
• Ahmad F. (1999). Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akbayır A. (2013). Türkiye’de Demokratikleşme Sürecinde 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesi ve Kırşehir Basını. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Akyol T. (1980). Geçiş Ekonomisi Türk Ekonomisinin Dışa Bağımlılığı. Ankara: Başak Yayınları.
• Aydemir S. S. (2014). 12 Mart 1971 Askeri Muhtırasına Giden Süreçte Üniversite Olayları. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3(5), 43-51.
• Aydın S. ve Taşkın Y. (2015). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bahçıvan F. (2005). 27 Mayıs 1960 ve 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalelerinin Türk Politik Hayatına Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale .
• Baran T.A. (2013). Darbeler Dönemi ve Demokrasiyi Yaşatma Çabaları I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Başgil A. F. (1967). 27 Mayıs İhtilâli ve Sebepleri. İstanbul: Çeltüt Matbası.
• Birand M. A., Dündar C. ve Çaplı B. (1994). 12 Mart İhtilalin Pençesinde Demokrasi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Birol S. (2012). 1961 Anayasası’nda İfade Özgürlüğü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı:43, 39-54.
• Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000, Hürriyet Partisi, İstanbul, Cilt:2, Baskı:3, Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü, 1.10.4. (1961).
• Çavdar T. (1983). Demokrat Parti. İstanbul: Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi İletişim Yayınları.
• Çelik R. S. Yassıada ve Öncesi. Ankara: Çam Matbaası.
• Çoşkun Y. (2016). İngiliz Belgelerinde 12 Eylül Süreci. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 2016.
• Demir Ş. (2013). Türkiye’de Demokrasi ve Parlamento Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.
• Demir Y. (2006). Albay Talat Aydemir’in Darbe Girişimleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(13), 155-171.
• Doğan O. K. (2011). Yasa Yapımında Bir Alternatif: Çift Meclis Sistemi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı, 94, 375-392.
• Dursun D. (2000). Ertesi Gün: Demokrasi Krizlerinde Basın ve Aydınlar. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Dursun D. (2003). 12 Mart Darbesi Hatıralar Gözlemler Düşünceler. İstanbul: Şehir Yayınları.
• Er A. (2007). Hatıralarım ve Hayatım. İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
• Erdoğan M. (2003). Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset. Ankara: Liberte Yayınları.
• Erdoğan T. (2007). Demokrasi Sürecinde Türkiye: 27 Mayıs’tan 12 Mart’a. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 91-115.
• Eroğul C. (1977). Türk Anayasa Düzeninde Cumhuriyet Senatosu’nun Yeri. Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Eroğul C. (1992). Geçiş Sürecinde Türkiye. İstanbul: Belge Yayınları.
• Gökçen S. (2020). İki Darbe arası Türk Demokrasisi (1961-1980). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 67, s.241-264
• Gölcü A. (2015). Türkiye’de Demokrasi Kültürü ve Medya Köşe Yazılarında Demokrasi Söylemi. Konya: Literatürk Media.
• Gözler K. (2004). Anayasa Hukukuna Giriş. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Güneş İ. (2002). Türkiye’de Demokrasi ve Parlamento Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Güngör N. (2010). Basın Özgürlüğü Açısından Kurumsallaşma Çabaları: Serbesti ve Kısıtlamalar, Cumhuriyet Döneminde İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gürsoy N. (2014). 27 Mayıs Darbesi ve Bizler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Harris G. S. (2011). Military Coups and Turkish Democracy 1960-1980. Turkish Studies, https://doi.org/10.1080/14683849.2011.573181.
• İsen C. K. (2010). 22 Şubat–21 Mayıs: Geliyorum Diyen İhtila., İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kabacalı A. (1999). Türk Basınında Demokrasi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karpat K. H. (2017). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Koçaş S. (1977). Atatürk’ ten 12 Mart’ a (Anılar). İstanbul: Tomurcuk Matbaası.
• Kongar E. (1987). 12 Eylül ve Sonrası. İstanbul: Say Yayınları.
• Kuzu B. (1992). Demokrasi Resmi İdeoloji- Sivil Toplum. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 47(1), 335-369.
• Lewis B. (1996). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Neziroğlu İ. (2002). Türkiye’de Demokrasinin Gelişmesinde Etkin Bir Araç Olarak Yazılı Basının Rolü: Cumhuriyet, Hürriyet, Milliyet ve Tercüman Gazetelerinin 1950-1980 Yılları Arasındaki Askeri Müdahalelere Yaklaşımı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Oğuzhan M. (2019). Demokrasi Teorisi ve Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Süreci. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Örtülü E. (1979). Üç İhtilalin Hikayesi. Konya: Milli Ülkü Yayınları.
• Özbudun E. (2003). Çağdaş Türk Politikası. İstanbul: Doğan Kitap.
• Özgen M. (2000). Türkiye’de Basının Gelişimi ve Sorunları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Özgişi T. (2011). Türk Parlamento Tarihinde Çift Meclis: Cumhuriyet Senatosu Örneği (1960-1980). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Şimşek M. (2020). Çoğulculuk ve Vesayet İkileminde 1961 Anayasası. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:22 TBMM’nin 100.Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı, 221-240.
• Tanör B. (1991). İki Anayasa. İstanbul: Beta Yayınları.
• Tanör B. (2019). Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tek H. (2007). Darbeler ve Türk Basını. Ankara: Elips Yayınları.
• Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi (TMTD), C:3, B:47, 18.4.1961, s.361-366.
• Toker M. (1991). Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları: Yarı Silahlı Yarı Külahlı Bir Ara Rejim 1960-1961. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Tuncer E. (2010). Cumhuriyet Senatosu Secimleri. Ankara: Tesav Yayınları.
• Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu, Madde 35, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.211.pdf
• William H. (1994). Türkiye’de Ordu ve Siyaset. İstanbul: Hil Yayınları.
• Yavuz B. ve Bülbül M. (2012). Çift Meclis Sistemi ve Türkiye. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(1), 217-260.
• Zürcher E. J. (1999). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.