The Conception of God in the Torah and the Qur'an: An Evaluation on the Axis of the Concepts of Creation, Election, Mercy and Justice

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 73 - 95, 31.01.2023

Serkan Sayar

Öz

TEVRAT’TA VE KUR’AN’DA TANRI TASAVVURU: YARATMA, SEÇİLMİŞLİK, MERHAMET VE ADALET KAVRAMLARI EKSENİNDE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Dini inanç ve geleneklerin ayırt edici özelliği olan tabiatüstü varlıklara inanç, farklı şekillerde tezahür etmiştir. Politeist dinlerde çok sayıda Tanrı’nın var olduğu ve her bir Tanrı’nın farklı görevler icra ettiği varsayılırken monoteist dinlerde uluhiyet ifade eden nitelikler tek bir Tanrı ile sınırlandırılmış, evrenin yaratılması ve yönetilmesi sonsuz sıfatlarla donatılmış bir Tanrı’ya atıfla açıklanmıştır. Aslında genel olarak Tevrat’ta ve Kuran’da betimlenen Tanrı tasavvurunun tam olarak bu özelliklere sahip olduğu, aynı yaratıcının farklı zamanlarda, farklı kültürlere kendini açması sonucu Yahudi ve İslam geleneklerinin ortaya çıktığı kabul edilir. Eğer bu iddia doğru ise Tevrat’taki ve Kuran’daki Tanrı tasavvurunun birbiriyle paralellik arz etmesi gerekmez mi? Tanrı’nın kendini değişik biçimlerde, değişik vasıtalarla, farklı toplumlara açması mümkün ise onun gönderdiği mesajların evrensel ilkelerde paralellik göstermesi beklenmez mi? Tanrı’nın sevgisini, merhametini ve ilgisini sadece belli bir topluluğa arz etmesi onun evrensel yönünü kısıtlamaz mı? Adalet, Tanrı için göreceli olabilir mi? Bu çalışmada yukarıdaki soruların cevaplanması amaçlanmıştır. Konu incelenirken Tevrat ve Kuran pasajları literal olarak ele alınmış, her iki kutsal kitaptaki Tanrı tasavvurları, bu tasavvurların fiiliyata geçtiği örnek konular bağlamında mukayese edilmiş, benzerlikler ve farklılıklar vurgulanmıştır. Çalışma; yaratma, seçilmişlik, merhamet ve adalet konularıyla sınırlandırılmıştır. Zaman zaman Yahudi dini geleneğinin şekillenmesine etki ettiği düşünülen İran ve Babil mitolojisinden yararlanılmıştır. Tanrı tasavvurları arasındaki farklılık, Yahudi dini geleneğinin tarihi süreç içerisinde farklı gelişimsel aşamalar geçirmesi ile açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tevrat, Kur’an, Yaratılış, Seçilmişlik, Adalet

Kaynakça

• Adam, B. (2015). Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Arıcan, M. K. (2014). Ulûhiyet Anlayışları. R. Kılıç ve M. S. Reçber (Ed.), Din Felsefesi El Kitabı içinde (ss. 59-78). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Armstrong, K. (2008). Tanrı’nın Tarihi İslam, Hristiyanlık ve Yahudiliğin 4000 Yıllık Tarihi. (H. Koyukan, K. Emiroğlu ve O. Özel, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınları.
• Arpaguş, H. K. (2005). Tanrı Tasavvurlarında Rahmet ve Gazab. R. Biçer ve S. Akkuş (Ed.), Tanrı Tasavvurları ve Sosyal Hayata Yansımaları Sempozyumu içinde (ss. 214-252). Sakarya: Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Atik, M. K. (2006). Kur’an’a Göre Tanrı Tasavvuru. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, (7), 1-27.
• Avalos, H. (2005). Fighting Words: The Origins of Religious Violence. New York: Prometheus Books.
• Aydın, M. S. (2002). Din Felsefesi. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Batuk, C. (2003). Tarihin Sonunu Beklemek. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Batuk, C. (2006). Âdem ve Havva’nın Kitabı: Eski Ahit Apokrifasında Âdem ve Havva’nın Hayatı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(10), 51-96.
• Batuk, C. (2008). Tanrı’nın Asi Çocukları: Zalimlik ve Mazlumluk Arasında Şiddet Sarmalındaki Yahudiler. Milel ve Nihal, 5(1), 157-187.
• Brown, L. B. (2004). The First & Final Commandment: A Search for Truth in Revelation Within the Abrahamic Religions. Beltsville, Md: Amana Publications.
• Campbell, J. (1995). Batı Mitolojisi Tanrının Maskeleri. (K. Emiroğlu, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Cott, J. (1984). The Biblical Problem of Election. Journal of Ecumenical Studies, 21(2), 199-228.
• Çaviş, E. (2010). İslam Geleneğinde Tanrı Tasavvurları. Eskiyeni, (19), 55-61.
• Dhavamony, M. (2010). Dinlerde Tanrı Anlayışı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(22), 189-210.
• Eisen, R. (2011). The Peace and Violence of Judaism: From the Bible to Modern Zionism. Oxford: Oxford University Press.
• Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. (A. Berktay, Çev.) (C. 1-3, C. 1). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• er-Razi, F. (2002). Tefsîr-i Kebîr: Mefâtîḥu’l-Gayb. (S. Yıldırım, S. Kılıç, L. Cebeci ve C. S. Doğru, Çev.) (C. 1-23, C. 17). İstanbul: Huzur Yayınevi.
• Erdal, T. (2018). Türk ve Dünya Mitlerinde İnsanın Yaratılışı ve Toprak. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (61), 113-126. doi:10.14222/Turkiyat3846
• Evkuran, M. (2007). İslâm Düşünce Geleneğinde Tanrı Tasavvuru -Tevhid, Tenzih ve Teşbih Kavramları Ekseninde Bir Analiz-. İslami İlimler Dergisi, 1(3), 45-62.
• Gürkan, S. L. (2005). Kur’an’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrailoğulları’nın Seçilmişliği Meselesi. İslam Araştırmaları Dergisi, (13), 25-61.
• Gürkan, S. L. (2006). Anahatlarıyla Yahudilik. İstanbul: İsam Yayınları.
• Gürkan, S. L. (2009). The Jews as a Chosen People: Tradition and Transformation. New York: Routledge.
• Gürkan, S. L. (2016). Barış ve Şiddet Ekseninde Yahudilik. F. Sancar (Ed.), Din ve Şiddet: Tarihi, Dini, Siyasi, Kültürel, Sosyo-Psikolojik Boyutlarıyla içinde (ss. 117-143). Ankara: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları.
• Gürkan, S. L. (2019). Temel Kavramlar. Ö. F. Harman (Ed.), Kur’an’da Yahudiler içinde (ss. 29-122). İstanbul: Kur’an Araştırmaları Merkezi.
• Heidel, A. (2000). Enûma Eliş Babil Yaratılış Destanı. (İ. Birkan, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Hick, J. (2005). Yahudilik ve Hıristiyanlık’ta Tanrı Kavramı. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 207-216.
• Hooke, S. H. (2002). Ortadoğu Mitolojisi. (A. Şenel, Çev.) (4. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• İbn Haldun. (2007). Mukaddime. (S. Uludag, Çev.) (C. 1). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Jacobsen, T. (1976). The Treasures of Darkness: A History of Mesopotamian Religion. London: Yale University Press.
• Kaminsky, J. S. (2007). Yet I loved Jacob: Reclaiming the Biblical Concept of Election. Nashville: Abingdon Press.
• Karaman, H., Çağırıcı, M., Dönmez, İ. K. ve Gümüş, S. (2020). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir (C. 1-5, C. 1, 4). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Katar, M. (2007). İsrail Kavminin Seçilmişliği Üzerine Bir Araştırma. Journal of Islamic Research, 20(2), 172-177.
• Kısa, C. (2015). Filozofların, Teologların ve Psikanalistlerin Tanrısı: Tanrı Kavramı ve Tanrı Tasavvuru. Journal of Turkish Studies, 10(10), 639-639. doi:10.7827/TurkishStudies.8545
• Mehmedoğlu, A. U. (2011). Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Meyers, C. (2005). Exodus. New York: Cambridge University Press.
• Munson, H. (2005). Religion and Violence. Religion, 35(4), 223-246. doi:10.1016/j.religion.2005.10.006 Palmer, M. (2004). World Religions. London: HarperCollins.
• Sayar, S. (2022). Bazı Dinlerde ve Altay ve Yakut Mitlerinde Yaratılış ve Kötülük İlişkisi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 178-202. doi:10.29157/etusbed.1083895
• Schwartz, R. M. (1997). The Curse of Cain: The Violent Legacy of Monotheism. Chicago: University of Chicago Press. Serinsu, A. N. (2009). Dinî Terimler Sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Stulman, L. (1990). Encroachment in Deuteronomy: An Analysis of the Social World of the D Code. Journal of Biblical Literature, 109(4), 613-632.
• Şenavcu, H. İ. (2018). Kuran Yorumlarında Tevrat Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar. E. Eyuboğlu ve S. Baskın (Ed.), Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Sempozyumu içinde (ss. 1062-1073). Saybilder Yayıncılık.
• Taftazani, S. (1999). Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi/Şerhu’l Akâid. (S. Uludağ, Ed.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Wood, J. A. (2004). War in the Old Testament. Center for Christian Ethics at Baylor University.
• Yavuz, Y. Ş. (2007). Peygamber. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/peygamber adresinden erişildi.
• Zeyrek, S. (2017). Kur’an’da Yahudilik ve İsrailoğulları. İstanbul: Bir Yayıncılık.