EBEVEYN GESTALT TEMAS ENGELLERİYLE ÇOCUKTA ANKSİYETE ARASINDAKİ İLİŞKİDE EBEVEYNLİK STİLLERİNİN ARACILIK ROLÜ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 257 - 279, 31.01.2023

Sahra Rayana , Hasan Atak

Öz

Ebeveynlerin temasını olumsuz etkileyen Gestalt temas engellerinin çocukların anksiyete düzeylerini etkileyebileceği varsayımından hareketle yürütülen bu çalışmada değişkenler arasındaki yordayıcı etkinin ortaya konulması ve bu etkide ebeveynlik stillerinin aracılık rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma 2-6 yaş aralığında (okul öncesi dönem) çocuğa sahip 104 ebeveynin katılımı ile gerçekleşmiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak Demografik Bilgi Formu, Gestalt Temas Engelleri Ölçeği (GTEÖ), Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ) ve Okul Öncesi Çocuklarda Anksiyete Ölçeği (OÖÇAÖ) kullanılmıştır. Değişkenler arasında yürütülen basit regresyon analizi sonuçlarına göre temas boyutunun aşırı korumacı ebeveynlik tutumunu ve tam temas boyutunun ise otoriter ebeveyn tutumunu pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordadığı bulunmuştur (sırasıyla B=.43, p<.05; B=.25, p<.05). Sonuç olarak değişkenler arasında tam aracılık etkisine rastlanılmamış olup, aşırı koruyucu ebeveynlik tutumunun temas boyutu temas engelleri ile ayrılık anksiyetesi arasında, otoriter ebeveyn tutumunun ise tam temas boyutu temas engelleri ile yaygın anksiyete ve toplam anksiyete puanı arasında aracı değişken rolü üstlendiği bulunmuştur. Tüm bu bulgular literatür ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gestalt temas engelleri, anksiyete, ebeveynlik stilleri

The Mediating Role of Parenting Styles in the Relationship Between Parental Gestalt Contact Disturbances and Anxiety in Children

Öz

Based on the assumption that Gestalt contact disturbances, which negatively affect parental contact, may affect children's anxiety levels, this study aimed to reveal the predictive effect between the variables and to examine the mediating role of parenting styles in this effect. The research was carried out with the participation of 104 parents who have children between the ages of 2-6 (pre-school period). In the study, Demographic Information Form, Gestalt Contact Disturbances Scale (GTEO), Parental Attitude Scale (ETO) and Preschool Children's Anxiety Scale (OOCAO) were used as data collection tools. According to the results of the simple regression analysis conducted between the variables, it was found that the contact dimension predicted the overprotective parenting attitude (B=.43, p<.05) and the full contact dimension positively and significantly predicted the authoritarian parenting attitude (B=.25, p<.05). As a result, no full mediation effect was found between the variables. Only the contact dimension of overprotective parenting was between contact disturbances and separation anxiety found to play an intermediary role. On the other hand, it was found that authoritarian parenting style played a mediating role between full contact dimension, contact barriers and generalized anxiety and total anxiety scores. All these findings are discussed in the light of the literature.

Anahtar Kelimeler

Gestalt contact disturbances, anxiety, parenting styles

Kaynakça

• Alabay, E. (2017). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin ebeveynlik tutumlarının incelenmesi. Erken Çocukluk Araştırmaları Dergisi, 1(2), 156-174.
• Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2014.
• Arı, R. ve Şahin-Seçer, Z. (2003). Farklı anne baba tutumlarının çocukların psikososyal temelli problem çözme becerilerine etkisinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(45), 1-463.
• Baumrind, D.(1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance use. The Journal of Early Adolescence, 11(1), 56-95.
• Bulut, M., Mercan, N. ve Yüksel, Ç.(2020). Bilişsel çarpıtma düzeyi ile depresyon ve anksiyete düzeyi arasındaki ilişki: sistematik derleme. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(3), 215-226.
• Bulut Serin, N. ve Öztürk, S.(2007). Anne babası boşanmış 9-13 yaşlarındaki çocuklar ile aynı yaş grubundaki anne babası boşanmamış çocukların benlik saygısı ve kaygı düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2), 117-128.
• Carpenter K., L., H., Sprechmann P, Calderbank R, Sapiro G, Egger H., L. (2016). Quantifying risk for anxiety disorders in preschool children: A machine learning approach. Plos One, 11(11), 1-20. doi:10.1371/journal.pone.0165524.
• Chorpita, B.F., & Barlow, D.H. (1998). The development of anxiety: The role of control in the early environment. Psychological Bulletin, 124, 3–21.
• Corey, G. (2015). Psikolojik danışma kuram ve uygulamaları (Çev. T. Ergene). Ankara: Mentis Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi: 2009).
• Daş, C. (2020). Geştalt terapi bütünleşmek ve büyümek. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Demir, Y. ve Kumcağız, H.(2015). Öğrencilerin anne baba tutumlarını algılama biçimleri ve şiddete eğilimleri. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(2), 221-234.
• Dereli, ve Dereli, (2016). Ebeveyn-çocuk ilişkisinin okul öncesi dönem çocukların psikososyal gelişimlerini yordaması. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 227-258.
• Duogherty, L., R., Tolep, M., R., Bufferd, S., J., Olino, T., M., Dyson, M., Traditi, J. … Klein, D., N.(2013). Preschool anxiety disorders: comprehensive assessment of clinical, demographic, temperamental, familial, and life stress correlates. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 42(5), 577–589. doi:10.1080/15374416.2012.759225.
• Edward, S., L., Rapee, R., M. & Kennedy, S. (2010). Prediction of anxiety symptoms in preschoolaged children: examination of maternal and paternal perspectives. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 51(3), 13–321. doi:10.1111/j.1469-7610.2009.02160.x.
• Eldeleklioglu, J. (2007). The relationships between aggressiveness, peer pressure and parental attitudes among Turkish high school students. Social Behavior and Personality, 35(7), 975-986.
• Erden, G. (2018). Gestalt terapi. (Powerpoint sunu). Erişim adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/71262/mod_resource/content/0/14-Gestalt%20Terapi.pdf.
• Erden, G. (2018). Psikanaliz ve psikodinamik psikoterapiler. (Powerpoint sunu). Erişim adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/71255/mod_resource/content/0/3-4-Psikanaliz%20ve%20Psikodinamik%20Terapiler-GE.pdf.
• Erözkan, A.(2012). Ergenlerde kaygı duyarlığı ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 43-57.
• Geçtan, E.(2017). Psikanaliz ve sonrası. İstanbul: Metis Yayınları.
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step:A simple guide and reference, 17.0 update(10a ed.) Boston: Pearson.
• Gökdemir Aktaş, C. (2002). Gestalt temas biçimleri ölçeği yeniden düzenlenmiş formun Türk örnekleminde faktör yapısı geçerliği ve güvenirliği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gürdil, G. (2009). Geştalt temas biçimleri, bağlanma stilleri ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi.Erişim adresi: https://ankadanismanlik.com.tr/wp-content/uploads/2020/01/gokce-gurdil-birinci-gestalt-baglanma-yasam-doyumu.pdf.
• Irmak, M., Y., Irmak, A., Murat, D. ve Üçok Demir, N. (2016). Ayrılık anksiyetesi bozukluğu ile ilişkili okul reddi: Bir ergen olgu sunumu. J Contemp Med, 6(4), 357-360.
• Işıkoğlu Erdoğan, N., Yoleri, S. ve Tetik, G.(2017). Ebeveyn tutumlarının okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile ilişkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 226-239.
• İnanç, L., Altıntaş, M. ve Barış, T. (2017). Ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumları ile kişilik yapıları arasındaki ilişki. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(5), 1731-1745.
• İstikbal, E. N. (2020). Anne çocuk ilişkisinin nesiller arası aktarımının annelerin anlatıları üzerinden niteliksel yöntemle araştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Karabulut Demir, E. ve Şendil, G.(2008). Ebeveyn tutum ölçeği(ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
• Karaman, S.(2019). Üst kuşak ebeveynlik tutumlarının kişilerin ebeveynlik tutumlarını yordayıcı etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kelland, M., D. (2020). Rollo May and existential psychology. Erişim adresi: https://chem.libretexts.org/@go/page/12232.
• Kulaksızoğlu, A. (1989). Ergen-aile çatışmaları ile annenin tutumları arasındaki ilişki ve ergenin problemleri. M. Ü. Atatürk Eğitim Fak. Eğitim Bilimleri Dergisi, 1, 71-87.
• Luby, J., L. (2013). Treatment of anxiety and depression in the preschool period. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 52(4), 346-358.
• Mackintosh M, Gatz M, Wetherell J ve ark. (2006). A twin study of lifetime generalized anxiety disorder (GAD) in older adults: genetic and environmental influences shared by neuroticism and GAD. Twin Research Human Genetics, 9, 30-37.
• Mann, D.(2020). Gestalt therapy: 100 key points and techniques. New York: Routledge.
• Mantar, A. (2008). Anksiyete Duyarlılığı İndeksi-3’ün Türkçe Formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayınlanmamış tıpta uzmanlık tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İzmir.
• Mofrad, S., Abdullah, R., & Samah, B. A. (2009). Perceived parental overprotection and separation anxiety: Does specific parental rearing serve as specific risk factor. Asian Social Science, 5(11), 109-116.
• Molaei, B.(2015). Birey odaklı grupla psikolojik danışmanın Gestalt temas engelleri ve fonksiyonel olmayan tutumları üzerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Murdock, N., L. (2018). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları olgu sunumu yaklaşımıyla (Çev. Prof. Dr.Füsun Akkoyun). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mutlu Tagay, Ö. (2010). Gestalt temas engelleri ölçeğinin geliştirilmesi ve üniversite öğrencilerinin temas engellerinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Nazlıoğlu, A. G. (2019). Çocuğun ayrılık kaygısı ile annelerinin kaygı düzeyleri ve ebeveynlik tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Özakkaş, T. (2010). Tedaviye alınan anksiyete bozukluğu grubundaki hastaların kişilik bozuklukları ve psikososyal çevresel sorunlar açısından incelenmesi. Erişim adresi: http://www.psikoterapi.com/anksiyete-bozuklugu-1/
• Öztep, İ. C. (2010). Duygusal istismar algılayan ve algılamayan ergenlerin kaygı düzeyleri ve denetim odaklarının karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Passer, M., W. & Smith, R., E. (2008). Psychology the science of mind and behavior. New York
• Pereira, A. I., Barros, L., Mendonça, D., & Muris, P. (2013). The relationships among parental anxiety, parenting, and children’s anxiety: the mediating effects of children’s cognitive vulnerabilities. Journal of Child and Family Studies, 23(2), 399–409. doi:10.1007/s10826-013-9767-5
• Schultz, D., P. & Schultz, S., E.(2007). Modern Psikoloji Tarihi.(Çev. Y. Aslay). İstanbul: Kaknüs Yayınları.( Orijinal yayın tarihi: 2004).
• Seviçok, L. (2007). Yaygın anksiyete bozukluğunun nörobiyolojisi. Klinik Psikiyatri, 10(5), 3-12.
• Sümer, N., Anafarta Şendağ, M.(2009). Orta çocukluk döneminde ebeveynlere bağlanma, benlik algısı ve kaygı. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 86-101.
• Sümer, N., Gündoğdu Aktürk, E. ve Helvacı, E.(2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Şahin, M.(2019) Korku, kaygı ve kaygı(Anksiyete) bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi(ASEAD), 6(10), 117-135.
• Şenkal, İ. ve Işıklı, S. (2015). Çocukluk çağı travmalarının ve bağlanma biçiminin depresyon belirtileri ile ilişkisi: Aleksitiminin aracı rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 26(4), 261-267.
• Tagay, Ö., Savi Çakar, F. ve Ünüvar, P. (2016). Üniversite öğrencilerinin temas engelleri ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişki. Eğitim Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(31), 275-281.
• Tagay, Ö., Voltan Acar, N.(2012). Gestalt temas engelleri ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 61-72.
• Uygun, N. (2018). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların oyun davranışları, sosyal yetkinlik davranışları ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Van.
• Ülker Tümlü, G., Voltan Acar, N. (2017). The investigation of Turkish pre-service teachers’ contact disturbance levels. International Journal of Social Science, 54, 541-461.
• Vasey, M., W., Bossmans, G. & Ollendick, T., H. (2014). The developmental psychopathology of anxiety. M. Lewis and K.D. Rudolph (eds.), Handbook of Developmental Psychopathology,(543-560.ss). Springer Science+Business Media: New York.
• Whalen, D., J., Sylvester, C., M. & Luby, J., L.(2017). Depression and anxiety in preschoolers: a review of the past 7 years. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 26(3), 503-522.
• Yaman, B.(2018). Ebeveyn tutumlarının çocukların mizaç özellikleri ve duygu düzenleme becerileri üzerindeki rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yazgan İnanç, B. ve Yerlikaya, E., E. (2017). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
• York: McGraw-Hill Higher Education.
• Yener, P. (2014). Okul öncesi eğitimi alan 60 ay ve üzeri çocukların sosyal beceri düzeyleri ile annelerinin çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.