İTİKADİ MEZHEPLER TARİHİNİN KAYNAKLARI: İÇERİK VE ÖZELLİKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 169 - 204, 02.07.2019

Mustafa Akman

Öz

Her ilim dalına ait bilginin aktarımı yahut öğrenilmesi ve hatta
öğretilmesi ancak o ilmin dayandığı klasik veya temel kaynaklarla mümkündür. Söz
konusu kaynakların ise mahiyeti, yazıldığı dönem ve müelliflerinin tavır
tutumları bilinmedikçe, ilgili oldukları ilim dalının, tarihi süreci,
temsilcileri ve görüşleri hakkında verdikleri malumat sağlıklı sonuçlar
veremeyecektir. Bu bağlamda, bir ilim dalı olması hasebiyle Mezhepler
Tarihi’nin de dayandığı temel klasik kaynakları vardır. Mezhepler Tarihi'nin
kendine has bu kaynaklarından bilimsel istifade, yazıldıkları dönem, dönemin
ilmi ve içtimai atmosferi ile etkilenmiş olabileceği ihtimaliyle kendisinden
önceki kültürel mirasın bilinmesini gerektirir. Elbette eserin, sonraki süreçte
etkileme düzeyi ve mahiyeti de önemlidir. Bu amaçla biz de bu makalemizde söz
konusu eserlerin mahiyetini, yazılma gerekçeleri ve sistemleri ile
müelliflerini, müelliflerin aidiyetlerini ve bu aidiyetler üzerinden vardıkları
sonuçları tespit etmeye çalıştık. 

Anahtar Kelimeler

Mezhepler Tarihi, Kaynak, Yazıldığı Dönem, Yazma Gerekçesi, Arka Plan, Makalat Geleneği, 73 Fırka, Fırka-i Naciye

Kaynakça

• Acar, Hasan. Ebu Muti Mekhul En-Nesefi'nin Kita bu'r-Red Ale'l-Ahva ve'l-Bida' İsimli Eserinde Mezhepleri Tasnifi ve Mürcii Makalat Geleneği İçindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
• Akçay, Mustafa - Bulut, Halil İbrahim. Siyasi-İtikadi: İslam Mezhepler Tarihi (Giriş). İstanbul: Yeni Akademi Yayınları, 2005.
• Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin Eserlerinin Kronolojisi”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî. Editör: Ömer Türker- Osman Demir, 1. Basım, 91-164, İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin Hayatı, Hâmileri, İlmî ve Siyasî İlişkileri”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî, Editör: Ömer Türker- Osman Demir, 1. Basım, 41-90, İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Apaydın, H. Yunus. "İbn Hazm". DİA. 20: 39-52, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Arıkan, Adem. “İsnâaşeriyye’nin Temel Eserleri ve Fırak Kaynakları”. Editör: H. İ. Bulut. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. 193-319, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Ateş, Orhan. “Ebû Mutî’ Mekhûl en-Nesefî’nin Kitâbu’r-Red Alâ’l Bida’ ve Ehli’l-Ehvâ Adlı Eserinde İbâdiyye Değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: I, sayı: 9, (2017): 22-40.
• Ateş, Orhan. “el-Milel ve'n-Nihal'in Mukaddimesi Çerçevesinde Şehristani'nin Fırka Yazıcılığının Bazı Sorunları”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları. cilt: I, sayı: 2, (2008): 105-130.
• Ateş, Orhan. “Muhalif Fırak Kaynaklarında İbâdiyye”. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. cilt: I, sayı: 7, (2017): 13-31.
• Avcu, Ali. “İsmailiyye Ekolünün Mezhepler Tarihi Kaynakları”. Editör: H. İ. Bulut. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. 163-192, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Aydın, Mehmet. "Beyânü’l-Edyân". DİA. 6: 33, İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Aydın, Şükrü, Kur’an’ın Fırkacılık Olgusuna Yaklaşımı, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Aydınlı, Osman. “Mu’tezile Ekolü’nün Temel Kaynakları ve Özellikleri”. Editör: H. İ. Bulut. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. 33-89, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Aydınlı, Osman. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslam Mezhepleri Tarihi Yazıcılığı, Çorum: Hititkitap Yayınevi, 2008.
• Bahcıvan, Seyit, “Dirâse Havle “Kitabü’r-Red alâ Ehli’l-Bida’ ve’l-Ehvâi’d-Dâlle” li-Ebî Mutî Mekhûl b. el-Fazl en-Nesefî ve Takvîmu Tahkikî Marie Bernand li’l-Kitâb”, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/1, (2013): 5-43.
• Bağdadi, Abdülkahir. Mezhepler Arasındaki Farklar. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. 8. bsk., Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2017.
• Bahcivan, Seyyid. “Ebû Mutî’ Mekhûl b. el-Fazl en-Nesefî ve Şahsiyyetühü’l-İlmiyye”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, cilt: V, sayı: 2, (2012): 31-59.
• Belhî, Ebu’l-Kasım Abdullah, Kitabu’l-makalat ve meahu uyunu’l-mesaik ve’l-cevabat, thk. Hüseyin Hansu, Racih Kurdi, Abdülhamid Kurdi, İstanbul: KURAMER Yay., Amman: Daru’l-Feth, 2018.
• Bebek, Adil. "Kâ‘bî". DİA. 24: 27, İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Bozkuş, Metin. Mürucu’z-Zeheb’te İslam mezhepleri: (Mes’udi’ye göre ilk dönem İslam tarihi ve mezhepleri). Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Bulut, Halil İbrahim, İslam Mezhepleri Tarihi. Ankara: Bilay Yayınları, 2018.
• Bulut, Halil İbrahim. "Şeytânüttâk". DİA. 39: 104, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Bulut, Halil İbrahim. “İlk Şiî Kelamcılardan Ebû Ca’fer el- Ahvel (Şeytânü’t-Tâk) ve Ona Atfedilen Görüşler”. İstanbul Ü. İlahiyat F. Dergisi, [Darulfunun İlahiyat], sayı: 17, (2008): 69-99.
• Bulut, Halil İbrahim. İslam Mezhepleri Tarihi. 2. bsk., Ankara: DİB, 2016.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Bir Bilim Dalı Olarak İslâm Mezhepleri Tarihi ile İlgili Metodolojik Problemler”. İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 1. 441-491, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Terminolojiyle İlişkili Sorunlar”. İslâmî Araştırmalar, cilt: XIX, sayı: 2 [İslâmî İlimlerde Terminoloji Sorunu -II-], 2006, s. 257-271.
• Çiftaslan Gebel, M. Kübra. “Ebû Mutî Mekhul en-Nesefi’nin er-Red alâ ehli’l bida’i ve’l ehvâi’d-Dâlle Adlı Eserinde Mezheplerle İlgili Hadisleri Değerlendirmesi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XIV, sayı: 27, (2016): 221-250.
• Çuhadar, Cengiz. - Koçak, Mustafa. “Eş’arî Mütekellimi Şehristânî’nin İslâm Düşüncesinin Etkileşim Sürecine Yaklaşımı”. V. Uluslararası Şeyh Şa’ban-ı Velî Sempozyumu -Eş’arîlik-, 04-06 Mayıs 2018, (2018): 198-213.
• Demir, Ahmet İshak. Klasik Dönem Mezhepler Tarihi Kaynaklarının Objektifliği (İmamiyye Şia’sı Örneği). 1. Basım, Rize: STS, 2011.
• Ebu Muti' Mekhul b. Fazl Nesefi, Kitabu’r-Red ala ehli'l-bida' ve’l-ehvâi’d-dâlle, dirase ve thk. Seyit Bahcıvan, İstanbul: Hikmetevi Yay., 2013.
• Eş'ari, Ebu'l-Hasan, İlk Dönem İslam Mezhepleri, çev. Mehmet Dalkılıç, Ömer Aydın, İstanbul: Kabalcı Yay., 2005.
• Ece, Abdurrahman. “El-Malatî’nin Ehl-i Sünnet’i Savunma ve Diğer Fırkaları Reddetme Bağlamında Kullandığı Bazı Rivayetler”. Din Bilimleri Dergisi, cilt: XVIII, sayı: 2, (2018): 371-397.
• Ekva, İsmail Bin Ali. "Neşvân el-Himyerî". DİA. 33: 25-26, İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. 2. bsk., Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Fettâh, İrfan Abdülhamîd. "Eş‘arî, Ebü’l-Hasan". DİA. 11: 444-447, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. "Abdülkahir el-Bağdadi". DİA. 1: 245-247, İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “el-Fark Beyne’l-Fırak”. DİA. 12: 172-173, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Önsöz”. Bağdadi, Mezhepler Arasındaki Farklar, 8. bsk., Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (2017): XIII-XXXI.
• Givony, Joseph. “Fırak Edebiyatında İmam Ebu Hanife'nin Tasviri ve İlgili Meseleler”. İmam Maturidî ve Maturidilik (Tarihi Arka Plan, Hayatı, Eserleri, Fikirleri ve Maturidilik Mezhebi). ed. Sönmez Kutlu. çev. Kemal Karabiber-Muzaffer Tan, 59-78, Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2003.
• Gölcük, Şerafettin. "Hayyât, Ebü’l-Hüseyin". DİA. 17: 103-105, İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Gömbeyaz. Kadir. Makalat Geleneğinde İmam Eşari. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2005.
• Gömbeyaz, Kadir. “İbâdî Fırak Literatüründe Şehristânî Etkisi -Kalhâtî Örneği-”. İslâmî İlimler Dergisi, cilt: X, sayı: 1, (2015): 149-168.
• Gömbeyaz, Kadir. “Bir Fırak Müellifi Olarak Fahreddin er-Râzî”. İslâm Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Râzî, 347-378, İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Gömbeyaz, Kadir. “Eş’arî Mezhepler Tarihi Kaynakları”. Editör: H. İ. Bulut. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. 321-338, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Gömbeyaz, Kadir. “İtikadî Fırka Tasnifçiliğinde Âmidî’nin Yeri”. Uluslararası Seyfuddîn Âmidî Sempozyumu Bildirileri, 269-301, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2009.
• Gömbeyaz, Kadir. “73 Fırka Hadisinin Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Fırkaların Tasnifine Etkisi”. Uludağ Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XIV, sayı: 2, (2005): 147-160.
• Gömbeyaz, Kadir. “Hanefî-Maturîdî Mezhepler Tarihi Kaynakları”. Editör: H. İ. Bulut. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. 339-350, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Gürbüzer, İbrahim. "İbn Hazm (Dinler Tarihi)". DİA. 20: 56-57, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Harman, Ömer Faruk. "Milel ve Nihal". DİA. 30: 57-58, İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Harman, Ömer Faruk. "Şehristânî". DİA. 38: 467-468, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Iraki Hanefi, Ebu Muhammed Osman b. Abdullah b. el-Hasan. Sapıklarla Dinsizlerin Çeşitli Mezhepleri. thk. (Neşre Hazırlayan): Yaşar Kutluay. Ankara: Ankara Ü. İlahiyat F. Yayınları, 1961.
• İbn Hazm. El-Fasl: Dinler ve Mezhepler Tarihi (metin-çeviri). çev. Halil İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2017.
• İlhan, Avni. "Müfîd, Şeyh". DİA. 31: 502-503, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• İlhan, Avni. “Birgili Mehmet Efendi ve Mezhepler Tarihi İle İlgili Risalesi (Tuhfetü’l-Müsterşidîn fî Beyâni Fırakı Mezâhibi’l-Müslimîn)”. Dokuz Eylül Ü. İlahiyat F. Dergisi, sayı: 6, (1989): 173-215.
• Kafafi, Muhammed. “Abû Sa’id Muhammed b. Sa’id al-Kalhâti’ye Göre Hâriciliğin Doğuşu”. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XVIII, (1970): 177-191.
• Kahveci, Niyazi. “Haricilik, Şia ve Mu’tezile’nin İmamet Literatürü Üzerine Bir Çalışma”. Dinî Araştırmalar, cilt: VIII, sayı: 23, (2005): 171-190.
• Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik Maturidilik İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Kaplan, Doğan. “Farsça Yazılmış İlk Makalat Eseri: Beyânu’l-Edyân der Şerh-i Edyân ve Mezâhib-i Câhilî ve İslâmî”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları. cilt: VI, sayı: 1, (2013): 45-91.
• Kaplan, Doğan. “İslâm Mezhepleri Tarihi İlk Dönem Müellifleri ve Mezhepler Tarihine Ait Eserleri”. Selçuk Ü. İlahiyat F. Dergisi, sayı: 23, (2007): 197-219.
• Karaman, Ramazan. “Bir İslam İlimleri Klasiği Olarak eş-Şehristânî’nin el-Milel ve’n-Nihal’i Üzerine Düşünceler”. Gazi Ü. Çorum İlahiyat F. Dergisi, cilt: VII, sayı: 14, (2008/2): 61-74.
• Kartaloğlu, Habib. “Evâilü’l-Makâlât Adlı Eseri Bağlamında Şeyh Müfîd’in İmamet Anlayışı”. Sakarya Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XVII, sayı: 31, (2015): 45-59.
• Keleş, Ahmet, “73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme”. Marife Dergisi, cilt: V, sayı: 3, (2005): 25-45.
• Koloğlu, Orhan Şener. “Kâdı Abdülcebbâr’a Göre İmâmiyye Fırkaları: Mutezilî Makâlât’tan Bir Kesit”, Uludağ Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XII, sayı: 2, (2003): 203-255.
• Kubat, Mehmet. “el-Malati ve İslam Mezheplerinin Tarihi’ndeki Yeri”. İnönü Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: I, sayı: 2, (2010): 61-82.
• Kubat, Mehmet. “el-Malatî ve Selefîlik”. Marife Dergisi, cilt: IX, sayı: 3, (2009): 227-255.
• Kubat, Mehmet. İslam Mezhepleri Tarihi. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2014.
• Kutlu, Sönmez. “İlk Mürciî Metinler ve Kitâbü’l-İrcâ”. Ankara Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XXXVII, (1997): 317-331.
• Kutlu, Sönmez. “İslâm Mezhepleri Tarihinde Usûl Sorunu”. İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 1, 391-440, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Kutlu, Sönmez. Mezhepler Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
• Kutlu, Sönmez. Türklerin İslamlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Kutluay, Yaşar. “İbadilere Ait Bazı Metinler”. Ankara Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XV, (1967): 141-149.
• Kuzgun, Şaban. “Şehristani’nin Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve “el-Milel ve’n-Nihal” İsimli Eserinin Dinler Tarihi İle İlgili Önemli Bölümlerinin Tercümesi”. Erciyes Ü. İlahiyat F. Dergisi, sayı: 2, (1985): 179-208.
• Lewinstein, Keith. "Doğu Hanefî Fırak Geleneği Üzerine Mülahazalar". İmam Maturidî ve Maturidilik (Tarihi Arka Plan, Hayatı, Eserleri, Fikirleri ve Maturidilik Mezhebi), ed. Sönmez Kutlu, çev. Sönmez Kutlu-Muzaffer Tan, 89-118, Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2003.
• Malati, Ebu'l-Hüseyin Muhammed, et-Tenbih ve'r-red ala ehli'l-ehva ve'l-bida', thk. M. Zahid el-Kevseri, Beyrut: Mektebetü'l-Maârif, 1968.
• Meşkûr, Muhammed Cevâd. “Sa’d b. Abdillah Eş’arî Kummî’nin Kitabu’l-Mâkâlât’ı ve Nevbahtî’nin Fıraku’ş-Şîa Eseri ile Mukayesesi”. çev. Şahin Ahmetoğlu. Iğdır Ü. İlahiyat F. Dergisi, sayı: 1, (2013): 223-230.
• Muhyiddin Abdulhamid, Muhammed. - Çetin, Maksut. Ege, Ramazan. “El-Fark Beyne’l-Fırak Adlı Kitabın Mukaddimesinin İlave Dipnotlarla Tercümesi”. EKEV Dergisi, cilt: XIX, sayı: 64, (2015): 369-377.
• Onat, Hasan, - Kutlu, Sönmez. “İslam Mezhepleri Tarihi'ne Giriş”. İslam Mezhepleri Tarihi: el kitabı. 24-60, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Onat, Hasan. "Makâlâtü’l-İslâmiyyîn". DİA. 27: 406-407, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Öz, Mustafa. - İlhan, Avni. "Malati, Ebü'l-Hüseyin". DİA. 27: 467-468, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Öz, Mustafa. "el-Makalat ve'l-Firak". DİA. 27: 405, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Öz, Mustafa. "İbnü’l-Murtazâ". DİA. 21: 141-143, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze İslam Mezhepleri Tarihi. Ensar Neşriyat, İstanbul 2016.
• Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze Şiilik ve Kolları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
• Öz, Mustafa. Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Özler, Mevlüt. “Malati; Hayatı, Eserleri ve İtikâdî İslâm Fıkralarına Bakışı”. EKEV Dergisi, cilt: I, sayı: 2, (1998): 127-145.
• Özler, Mevlüt. İslam Düşüncesinde 73 Fırka Kavramı. İstanbul: Nun Yayıncılık, 1996.
• Öztürk, Mustafa. “Mefâtîhu’l-Esrâr Adlı Kur’an Tefsiri Bağlamında Ebü’l-Feth eş-Şehristânî’nin Mezhebî Kimliği Üzerine Bir İnceleme”. Çukurova Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XII, sayı: 1, (2012): 1-41.
• Râzî, Fahreddîn. “İtikâdâtu Fırakı’l-Müslimîn ve’l-Müşrikîn”. çev. Faruk Sancar. Din Bilimleri Dergisi, cilt: IX, sayı: 2, (2009): 235-274.
• Sancar, Faruk. “İtikadatu Firaki’l-Muslimin ve’l-Müşrikin ve el-Milel ve’n-Nihal Literatüründeki Yeri”. Kelâm Araştırmaları Dergisi. cilt: VII, sayı: 1, (2009): 131-148.
• Sinanoğlu, Mustafa. "Şehristânî (Kelâma Dair Görüşleri)". DİA. 38: 468-470, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Şehristani. Milel ve Nihal: dinler, mezhepler ve felsefi sistemler tarihi. çev. Mustafa Öz. hzrl. Mehmet Dalkılıç. 2. bsk., İstanbul: Litera Yayıncılık, 2011.
• Tan, Muzaffer. “Geç Dönem Hanefî-Mâturîdî Fırak Geleneği Bağlamında Bir Risale: "El-Makâlât fî Beyâni Ehli'l-Bida ve'd-Dalâlât"”. Fırat Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: XIV, sayı: 1, (2009): 181-202.
• Tan, Muzaffer. “Hanefi-Mâturîdî Fırak Geleneği Bağlamında Mezheplerin Tasnifi Meselesi”. Ankara Ü. İlahiyat F. Dergisi, cilt: 49, sayı: 2, (2008): 121-152.
• Tanci, Muhammed b. Tavit. “İslam Mezhepleri ve Tarihi Ders Notları (1971-1972)”. İslam Düşüncesi Üzerine Makaleler. drl. Sönmez kutlu. 153-189, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Tanci, Muhammed b. Tavît. “İslâm Mezhepleri ve Tarihi”. çev. Bekir Topaloğlu. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, cilt: IV, sayı: 1, (2011): 67-96.
• Tanci, Muhammed b. Tavît. “Şehristanî'nin Kitabu'l-Milel ve'n-Nihal'i (Arapça Metinlerde Neşredilmeyen Kısımlar)”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, cilt: IV, sayı: 1, (2011): 335-353.
• Taşpınar, İsmail. “Şehristanî’nin el-Milel ve’n-Nihal Adlı Eserinde Dinler Tarihine Dair Kullandığı Metodlar”. Milel ve Nihal dergisi, cilt: V, sayı: 1, (2008): 37-61.
• Topaloğlu, Bekir. "Mezhep". DİA. 29: 532-534, Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Turan, Ahmet. İslam Mezhepleri Tarihi -İslâm'da Siyâsî Düşüncenin oluşumu-. 2. bsk, Samsun: Sidre Yayınları, 2000.
• Tülücü, Süleyman. "Nâşî el-Ekber". DİA. 32:432-434, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Uludağ, Süleyman. “Osmanlı Dönemi Tasavvuf Tarihinin Temel Kaynakları”. Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü. cilt: II, 18-47, Bursa: Kültür Sanat Ve Turizm Vakfı Yayınları, 2003.
• Ümit, Mehmet. “Zeydiyye Ekolü’nün Erken Dönem Temel Kaynakları”. Editör: H. İ. Bulut. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. 91-162, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Üzüm, İlyas. "Ebu Muti Mekhul en-Nesefi". DİA. 32: 570-571, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Üzüm, İlyas. "Fıraku’ş-Şîa". DİA. 13: 30-31, İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Üzüm, İlyas. "Mezhep". DİA. 29: 526-532, Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Üzüm, İlyas. "Nesefî, Mekhûl b. Fazl". DİA. 32: 570-571, İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Üzüm, İlyas. "Nevbahtî, Hasan b. Mûsâ". DİA. 33:35-36, İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Watt, W. Montgomery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• Yavuz, Yusuf Şevki. "Ebû Hâtim er-Râzî, Ahmed b. Hamdân". DİA. 10: 148-150, İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yavuz, Yusuf Şevki. "el-Fasl". DİA. 12: 215-216, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Yavuz, Yusuf Şevki. "Fahreddin er-Râzî", DİA. 12: 89-95, İstanbul TDV Yayınları, 1995.
• Yavuz, Yusuf Şevki. "İbn Hazm", DİA. 20: 52-56, İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Yıldırım, Muhammed Salih, Malatî (v.337/987) ve Tenbih’in Kelam İlmi Açısından Değerlendirilmesi, Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Sivas, 1997.
• Yıldız, Harun. "Kalhâtî". DİA. EK-2: 7-8, İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Yörükan, Yusuf Ziya. Ebu'l-Feth Sehristani ve Mezheplerin Tetkikinde Usul. nşr. Murat Memiş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Yüksel, Emrullah. "İsferâyînî, Şehfûr b. Tâhir". DİA. 22: 517-518, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.