Bilgi Uçurma’ya (Whistleblowing) Yönelik Hukuki Düzenlemeler: İngiltere ve Japonya Örneği

Yıl 2024, , 108 - 126, 30.06.2024

Muhammed Enes Kan , Ömer Altay

https://doi.org/10.48066/kusob.1425229

Öz

Bilgi uçurma (whistleblowing) bir kuruluşta; “ihmal edilemeyecek, yasaya aykırı veya şüpheli uygulama ve davranışların bilgi sahibi çalışanlar tarafından gönüllülük esasıyla durumun kontrol altına alınması için yetkili mercilere bildirilmesi süreci” olarak tanımlanmaktadır.
Kamu kurumlarında meydana gelen yasalara veya etik ilkelere aykırı davranışlar hem vatandaşların kamuya olan güvenini zedelemekte hem de kamu kaynaklarının israf edilmesine yol açmaktadır. Bunun bilincinde olan bazı ülkeler kendi iç mevzuatlarında bilgi uçurmayı teşvik edici düzenlemeler yapmıştır. Bu çalışmanın amacı ülkelerin doğrudan bilgi uçurmaya yönelik düzenledikleri kanunların karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Çalışmada İngiltere ve Japonya’nın bilgi uçurma yasaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışma sonucunda İngiltere’nin 1998 tarihli Public Interest Disclosure Act (Kamu Yararını İfşa Kanunu) ve Japonya’nın 2004 tarihli Whistleblower Protection Act (İhbarcı Koruma Kanunu) yasalarının her ikisinin de temel amacının kurum ve işletmelerde meydana gelen hak ihlalleri, yolsuzluk ve suçların önlenmesinde etkili bir ihbar mekanizması oluşturmak için ihbarcıların yasal olarak korunması olduğu, Public Interest Disclosure Act’ ın, Whistleblower Protection Act’a göre ihbarın yapılması ve ihbarcının korunması konusunda daha detaylı düzenlemelere yer verdiği, Whistleblower Protection Act’ın ise hem ilk halinde hem de revize edilmiş ikinci halinde kurumlarda ihbar mekanizmalarının kurulmasını düzenlemesi, hatta bu birimlerin başına bir görevli atama zorunluluğu getirmesi ile Public Interest Disclosure Act’den farklı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Uçurma, Whistleblowing, Kamu Yönetimi ve Etik, Public Interest Disclosure Act, Whistleblower Protection Act.

Legal Regulations on Whistleblowing: The Case of Uk And Japan

Öz

Whistleblowing is defined as "the process of voluntary reporting of non-negligible, illegal or suspicious practices and behaviors by informed employees to the competent authorities to take the situation under control".
Behaviors that violate laws or ethical principles in public institutions both damage the trust of citizens in the public sector and lead to waste of public resources. Aware of this, some countries have made regulations encouraging whistleblowing in their domestic legislation. The aim of this study is to comparatively examine the laws that countries regulate directly regarding whistleblowing. In this study, the whistleblower laws of the UK and Japan are analyzed comparatively. As a result of the study, the main purpose of both the UK's Public Interest Disclosure Act of 1998 and Japan's Whistleblower Protection Act of 2004 is the legal protection of whistleblowers in order to create an effective whistleblowing mechanism to prevent rights violations, corruption and crimes occurring in organizations and businesses, It has been determined that Public Interest Disclosure Act includes more detailed regulations on whistleblowing and whistleblower protection than the Whistleblower Protection Act, while the Whistleblower Protection Act differs from Public Interest Disclosure Act in that it regulates the establishment of whistleblowing mechanisms in institutions in both its first and revised second version, and even obliges the appointment of an officer to head these units.

Anahtar Kelimeler

Information Disclosure, Whistleblowing, Public Administration and Ethics, Public Interest Disclosure Act, Whistleblower Protection Act.

Kaynakça

• Aydın, U. (2002). İş hukuku açısından işçinin bilgi uçurması (Whistleblowing). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 79-100.
• Baljija, S. K. ve Rustemi, A. (2021). Measuring whistleblowing perceptions among the Civil Service of the Republic of Kosovo. NISPAcee Journal of Public Administration and Policy, 14(2), 135-159.
• Banisar, D. (2011). Whistleblowing: International standards and developments. Irma, E. (Ed.), Corruption and transparency: Debating the frontiers between state, market and society, world bank ınstitute for social research içinde (s.7-51). Washington, DC.
• Bora, A. A. (2022). Whıstleblower’s regulatıon-legal and ethıcal perspectıves on eu dırectıve transposıtıon ınto natıonal law. Studia Universitatis Babes-Bolyai-Philosophia, 67(3), 135-148.
• Carollo, L., Guerci, M. ve Parisi, N. (2020). ‘There’s a price to pay in order not to have a price’: whistleblowing and the employment relationship. Work, Employment and Society, 34(4), 726-736.
• Ergun Özler, D., Dil Şahin, M. ve Giderler Atalay, C. (2010). Teorik bir çerçevede whistleblowing etik ilişkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 169-194.
• Gao, J., Greenberg, R. ve Wong-On-Wing, B. (2015). Whistleblowing intentions of lower-level employees: The effect of reporting channel, bystanders, and wrongdoer power status. Journal of Business Ethics, 126, 85-99.