KAPSAYICI EĞİTİM BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DE ORTAÖĞRETİM PROGRAMLARINDA ÇOKKÜLTÜRLÜLÜĞÜN İZLERİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 75 - 90, 31.12.2019

Elif Koçyiğit , Hüseyin Şimşek

Öz

Kapsayıcı
eğitim bireysel farklılıklar olmak üzere, cinsiyet temelli eşitsizlikler,
göçmenler, mülteciler, sığınmacılar, kültürel ve toplumsal çeşitliliklere kadar
birçok konuyu içermektedir. Kapsayıcı eğitim genel bir kavram olmakla birlikte kapsayıcılığın
önemli bir alt boyutu çok kültürlü eğitimdir. Çokkültürlü eğitim tüm
öğrencilerin din, dil, ırk, cinsiyet, yaş, sosyal sınıf, ekonomik düzey gibi
farklılıklarına bakılmaksızın eğitimden eşit biçimde faydalandıkları bir eğitim
çeşidi olarak tanımlanmaktadır. Kapsayıcı eğitimin önemli bir diğer boyutuysa kapsayıcı
müfredattır. Bu çalışmada, Türkiye’de geçerli olan ortaöğretim programlarının kapsayıcı
eğitim bağlamında çokkültürlülük özelliği incelenmiş, çokkültürlülük ve
kapsayıcılığın programların felsefesi, amaçları, ilkeleri ve değerlerine ne
ölçüde yansıdığı belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda,
programlarının felsefesi, amaçları ve ilkeleri bakımından belirli ölçüde
kapsayıcılık içerdiği ve programın dayandığı kök değerlerde kapsayıcılığa vurgu
yapıldığı görülmüştür. Araştırmada 13 dersin öğretim programında çokkültürlülükle
ilgili toplam 75 kazanım ve kazanımların kodlanmasıyla toplam 23 alt tema elde
edilmiştir. Alt temaların birbiriyle ilişkisi dikkate alınarak kazanımların üç
ana tema altında toplanabileceğine karar verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kapsayıcı eğitim, Çokkültürlülük, Ortaöğretim programları

Kaynakça

• Aktekin, S., Öztürk, M., Tepetaş Cengiz, G. Ş., Köksal, H. ve İrez, S. (2017). Sınıfında yabancı uyruklu öğrenci bulunan öğretmenler için el kitabı. MEB.
• Ağır, Ö. ve Sezik, M. (2015). Suriye’den Türkiye’ye yaşanan göç dalgasından kaynaklanan güvenlik sorunları. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 95-124.
• Akınlar, A. (2018). Türkiye'de azınlık ve devlet liselerinde çokkültürlü eğitim anlayışının araştırılması: Çoklu durum çalışması. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Eğitim Programları ve Öğretim Programı.
• Apak, H. (2014). Suriyeli göçmenlerin kente uyumları: Mardin örneği. Mukaddime Dergisi, 5(2), 55-73.
• Banks, J. A. ve Banks, C. A. M. (Ed.). (2010). Multicultural education: Issues and perspectives. USA: John Wiley & Sons.
• Başarır, F., Sarı, M., ve Çetin, A. (2014). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim algılarının incelenmesi [Investigation of teachers’ multicultural education perceptions]. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(2), 91-110.
• Büyüköztürk Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Cohen, L., Manion, L., ve Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). New York, NY: Routledge.
• Cresswell, J. W. (2012). Educational research. Boston: Pearson Education.
• Çelik, R. (2017). Adalet, kapsayıcılık ve eğitimde hakkaniyetli fırsat eşitliği. Fe Dergi, 9(2), 17-29.
• Demirtaş-Zorbaz, S. (2016). İlkokul birinci sınıf öğrencilerinin okula uyumu: bir model testi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Dergisi, 3(1), 65-81.
• Ereş, F. (2015). Türkiye’de göçmen eğitimi sorunsalı ve göçmen eğitiminde farklılığın yönetimi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitiüsü Dergisi, 6(2), 17-30.
• Ergin, H. (2016). Turkish university students' perceptions towards their Syrian classmates. Eğitim ve Bilim, 41(184), 399-415.
• Ertan, K. A. ve Ertan, B. (2017). Türkiye’nin Göç Politikası. Contemporary Research In Economıcs And Socıal Scıences, 1(2).
• Gülbahar, Y. ve Alper, A. (2009). Öğretim teknolojileri alanında yapılan araştırmalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2), 93-111.
• Koçak, Y. ve Terzi, E. (2012). Türkiye’de göç olgusu, göç edenlerin kentlere olan etkileri ve çözüm önerileri. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(3), 163-184.
• Manisa-MEM. (Eylül, 2018). “Kapsayıcı eğitim öğretmen eğitimi modülü geliştirilmesi” seminerleri devam ediyor. http://manisa.meb.gov.tr/www/quotkapsayici-egitim-ogretmen-egitimi-modulu-gelistirilmesi-seminerleri-devam-ediyor/icerik/5607 adresinden 16.11.2018 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2015). MEB stratejik plan (2015-2019). https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_09/20035209_meb_20152019_stratejik_plan_hazirlik_programi.pdf 16.11.2018 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Anadolu imam hatip lisesi meslek dersi öğretim programları. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=317 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Beden eğitimi ve spor dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=334 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Bilgisayar bilimi dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=335 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Çağdaş Türk ve dünya tarihi dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=337 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=319 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Görsel sanatlar dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=339 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). İngilizce dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=342 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Müzik dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=359 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Peygamberimizin hayatı dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=321 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). T.C. İnkılap tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=346 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Tarih dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=344 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Temel dini bilgiler dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=323 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=353 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (2018). Türk kültür ve medeniyet tarihi dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=345 internet adresinden 01.02.2019 tarihinde erişilmiştir.
• MEB. (Ekim, 2018). Güçlü yarınlar için 2023 eğitim vizyonu. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf internet adresinden 06.11.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. B. (1994). Qualitative data analysis (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). Yabancılara Yönelik Eğitim-Öğretim Hizmetleri. http://mevzuat.meb.gov.tr/html/yabyonegiogr_1/yabyonegiogr_1.html internet adresinden 12.11.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Özer, Y.Y.; Komsuoglu, A. ve Ateşok, Z.Ö. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: sorunlar ve çözüm önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(37), 34-42.
• PICTES. (Ekim, 2017). Proje Hakkında, amacı ve çıktıları. Erişim adresi: https://pictes.meb.gov.tr/izleme/Home/ProjeninAmaci.
• Sakız, H. (2016). Göçmen çocuklar ve okul kültürleri: bir bütünleştirme önerisi. Göç Dergisi, 3(1), 65-81.
• Shaw, B. (1988). The incoherence of multicultural education. British Journal of Educational Studies, 36(3), 250-259.
• Şimşir, Z. ve Dilmaç, B. (2018). Yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim gördüğü okullarda öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri. İlköğretim Online, 2018; 17(2), 1116-1134.
• Topsakal, C.; Merey, Z. ve Keçe, M. (2013). Göçle gelen ailelerin çocuklarının eğitim öğrenim hakkı ve sorunları üzerine nitel bir çalışma. Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 546-560.
• Türk Kızılayı Göç ve Mülteci Hizmetleri Müdürlüğü. (2017). Göç İstatistik Raporu. https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/Dosya/88360142_goc-istatistikraporu-mayis-2017.pdf 16.10.2018 tarihinde erişilmiştir.
• UNESCO. (2005). Guidelines for inclusion. ensuring access to education for all. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
• UNESCO. (2009). Defining an inclusive education agenda: Reflections around the 48th session of the international conference on education. Geneva: UNESCO International Bureau of Education.
• UNICEF. (Ocak, 2017). Türkiye’deki Suriyeli çocuklar. http://www.unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/Children%20of%20Syria_01.2007_TR.pdf internet adresinden 07.11.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK. (2018). Almanca öğretmenliği lisans programı. http://www.yok.gov.tr/documents/10279/41805112/Almanca_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf adresinden 12.11.2018 tarihinde erişilmiştir.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK). (2017). Öğretmen yetiştirme lisans programları. http://www.yok.gov.tr/documents/10279/41805112/AA_Sunus_+Onsoz_Uygulama_Yonergesi.pdf adresinden 05.11.2018 tarihinde erişilmiştir.