YENİ ŞƏRAİTDƏ ŞƏXSİYYƏT VƏ CƏMİYYƏTİN ƏNƏNƏVİ DƏYƏRLƏR SİSTEMLƏRİNİN YENİDƏN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ ZƏRURƏTİ

Yıl 2023, , 49 - 59, 08.07.2023

Yagut Aliyeva

https://doi.org/10.58642/kutbilim.1315116

Öz

Məqalədə şəxsiyyət və cəmiyyətin qarşılıqlı dəyərlər sistemləri tədqiq olunur, yeni şəraitdə dəyərlərin yenidən qiymətləndirilməsindən bəhs edilir. Eyni zamanda Azərbaycan cəmiyyətində yeni tərzdə inteqrsiya olunan Şərq və Qərb dəyərlərinin müqayisəli təhlili aparılır və şəxsiyyətin formalaşmasına bazar dəyərlərinin təsiri nəzərdən keçirilir.
İctimai inkişafın keçid dövrlərində həmişə dəyərlərin yenidən qiymətləndirilməsi problemi yaranır. Köhnə dəyərlərin inkarı kəskin sosial dəyişikliklərə, şəxsiyətin oriyentasiyasının itirməsinə (çaşqınlığa) və bənzərsizliyə gətirir, yəni cəmiyyət və şəxsiyyətin həyatının köhnə formalarının inkarına. Tədqiqatın müxtəlif mərhələlərində elmi idrakın əsas metodlarından, o cümlədən induksiya, deduksiya, sistemli-müqayisəli təhlil və sintez metodlarından istifadə edilmişdir. Mövzu ilə bağlı ədəbiyyatın sistemli təhlili aparılmışdır.
Tədqiqatın nəticəsində belə qənayətə gəlinir ki, bu gün Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlət qurulmasının aktiv prosesi gedir. Həm ayrı-ayrı şəxsiyyətdən, həm də bütövlükdə cəmiyyətdən yeni şəraitə müəyyən çeviklik göstərməyi və adaptasiyası tələb olunur. Bu gün cəmiyyətin qarşılaşdığı qlobal problemlər yalnız dərk ediləcək və müəyyən məqsədə yönəldilmiş səylər nəticəsində həll oluna bilər. Ancaq, bunun üçün insanların ölkədə və dünyada baş verən proseslər haqqında informasiyaya malik olması və adekvat mənəvi dəyərlər sistemi normalarının yaradılması prosesinin praktik surətdə reallaşdırılması zəruridir. Bu vəzifəyə həm də cəmiyyətin yeni yaranmaqda olan sistemə hazırlanması və fəal şəkildə məlum normalara qoşulması daxildir.

Anahtar Kelimeler

Dəyərlər, Sistem, Şəxsiyyət, Cəmiyyət, Transformasiya, Qloballaşma

PERSONALITY AND SOCIETY IN THE NEW CONDITION RECONSTRUCTION OF TRADITIONAL VALUE SYSTEMS NEED FOR EVALUATION

Öz

The article examines the mutual value systems of personality and society, and talks about the reevaluation of values in new conditions. At the same time, a comparative analysis of Eastern and Western values, which are integrated in a new way in Azerbaijani society, is conducted, and the influence of market values on the formation of personality is considered.
In transitional periods of social development, the problem of re-evaluation of values always arises. Denial of old values leads to sharp social changes, loss of personality orientation (confusion) and uniqueness, i.e. denial of old forms of life of society and personality.
The main methods of scientific cognition, including induction, deduction, systematic-comparative analysis and synthesis methods, were used at different stages of the research. A systematic analysis of the literature on the topic was carried out.

Anahtar Kelimeler

values, system, identity, society, transformation, globalization

Kaynakça

• Aliyeva, Y. & Aliyeva, S. (2015). Yeni ortamda şahsiyet ve toplumsal değerler sisteminin yeniden değerlendirilmesi ihtiyacı / Uluslararası İnsani Değerlerin Yeniden İnşası Sempozyumu. 19-21.06.2014, Erzurum, Atatürk Universitesi. Tebliğler. Cilt 3. Atatürk Ünivesitesi Yayınları. Türkiye, Erzurum. 337-342. Aliyeva, Y. & Ismailova, S. (2012). Tsennosti kak vazhneyshiy atribut obshchestva i lichnosti. Neobkhodimost' ikh sistemnoy pereotsenki v novykh usloviyakh (Tsennosti kak vazhneyshiy atribut obshchestva i zhizni cheloveka. Neobkhodimost' ikh sistematicheskoy pereotsenki v novykh usloviyakh). XVII Mezhdunarodnaya nauchno-prakticheskaya konferentsiya na temu: «Sistema tsennostey sovremennogo obshchestva». 19-23 yanvarya 2012g. Mezhdunarodnaya akademiya nauk i vysshego obrazovaniya (MANVO), Vsemirnaya federatsiya nauchnoy analitiki. Velikobritaniya, London: Odessa v presse. 128-130.
• Aliyeva, Y. (2003). Sootnosheniye lichnostnoy i obshchestvennoy sistem tsennostey, neobkhodimost' ikh pereotsenki v novykh usloviyakh. Mezhdunarodnaya nauchnaya konferentsiya "Lomonosov-2003" na temu "Rossiyskoye obshchestvo i sotsiologiya v XXI veke: sotsial'nyye vyzovy i al'ternativy". 30.09-02.10.2003. MGU im. M.V. Lomonosova, fakul'tet sotsiologii. Tom 1. Rossiya, Moskva: Max-Press: 283-291.
• Asp, E. (2000). Vvedeniye v sotsiologiyu. Sankt-Peterburg: Aleteyya.
• Danilov, A. (1998). Perekhodnoye obshchestvo: problemy sistemnoy transformatsii. Minsk: OOO “Urozha”.
• Dyurkgeym, E. (2002). Opredeleniye moral'nykh faktov / Per. s fr. A.B. Gofman // Teoreticheskaya sotsiologiya. Sbornik: V 2-kh ch. / Pod red. Bankovskoy S.P. CH.1. Moskva. 2002: 11–31.
• Filosofiya (1998). Uchebnik. 2-ye izd., isp. i myach. / Pod red., V. N. Lavrinenko, Moskva: Yurist.
• Fleischmann, H. E. (1964). De Weber à Nietzsche // European Journal of Sociology. Vol. 5. Issue 02. December. 190–238.
• Giddens, A. (1990). Consequences of Modernity. Cambridge.
• Hundt, M. (1975). Kak voz"k «Manifest». (per. s nem.). Moskva: Politizdat.
• Kapitonov, E. A. (2000). Istoriya i teoriya sotsiologii: Sotsiologiya XXI veka. Moskva: PRIOR. 157-162.
• Kravchenko, A. (1999). Sotsiologiya: Uchebnik dlya studentov vuzov. Yekaterinburg: Delovaya Kniga.
• Kukushkina, Y. I. (2013). Istoriya sotsiologii: Uchebnik. Moskva: INFRA-M.
• Kultygin, V. P. (2000). Klassicheskaya sotsiologiya. Moskva: Nauka. 202-212;
• Oyzerman, T. (1962). Manifest Kommunisticheskoy partii. Stanovleniye filosofii marksizma. Moskva: Mysl.
• Rukavishnikov, V. (1994). Sotsiologiya perekhodnogo perioda // Sotsiologicheskiye issledovaniya, 6: 26-28.
• Schluchter, W. (1996). Unversöhnte Moderne. Frankfurt am Main.
• Turner, B. S. (2011). Max Weber and the spirit of resentment: The Nietzsche legacy // Journal of Classical Sociology. February. 75–92.
• Turner, B. S. (1993). Max Weber: From History to Modernity. London.
• Uluslararası İnsani Değerlerin Yeniden İnşası Sempozyumu (2015). 19-21.06.2014, Erzurum, Atatürk Universitesi. Tebliğler. Cilt 1-3. Türkiye, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Weber, M. (1990). Izbrannyye proizvedeniya. Moskva.