İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA KIRGIZ HALKININ CEPHEYE GÖNDERDİĞİ YARDIMLARA BİR BAKIŞ

Yıl 2023, , 102 - 115, 29.12.2023

Gulkayır Orozbayeva Leyla Derviş

https://doi.org/10.58642/kutbilim.1377937

Öz

İkinci Dünya Savaşı, insanlık tarihinin en yıkıcı olaylarından biri olarak kayıtlara geçmiş ve dünya genelinde büyük zararlara ve tahribatlara yol açmıştır. Milyonlarca insanın yaşamını yitirdiği, birçok şehrin tahrip olduğu, ekonomilerin sarsıldığı ve siyasi dengelerin kökten değiştiği bir dönemi temsil etmektedir. Bu savaş, genel olarak kapsamlı bir şekilde araştırılmış olmasına rağmen, İkinci Dünya Savaşı'nın Türk halkları üzerindeki etkileri ve katılımları pek az araştırılmıştır. Son yıllarda, Rus arşivlerinin kademeli bir şekilde açılmasıyla birlikte, Türk halklarının İkinci Dünya Savaşı'ndaki rolü ve katkıları konuları araştırmacıların ilgi odağı haline gelmiştir. Türk halkları, savaşa aktif bir şekilde katılarak cephelerde önemli askeri harekâtlara imza atmış ve büyük kayıplar vermiştir. Aynı zamanda, savaş sırasında ve sonrasında cephe gerisinde çalışarak cephelere iaşe ve maddi yardımlar sağlamışlardır. Sovyetler Birliği'ne bağlı Türk bölgeleri, kendi içinde ekonomik zorluklar ve kıtlıkla baş etmek durumunda olmalarına rağmen, savaş döneminde askeri çabaları desteklemek amacıyla çeşitli yardımlar ve hediyeler sunmuşlardır. Bu bölgeler, genellikle Sovyetler Birliği'nin Orta Asya Cumhuriyetleri ve Kafkasya'daki Türk etnik gruplarını içermektedir. Bu dönemde, Sovyetler Birliği'ne bağlı Türk bölgeleri, savaşın getirdiği ekonomik sıkıntılara rağmen, sivil halkın ihtiyaçlarına yönelik yardım malzemeleri, gıda ve diğer kaynakları cepheye sevk etmişlerdir. Bu destek, savaşın devam etmesine katkıda bulunmuş ve Sovyet savaş ekonomisinin direncini artırmıştır.
Bu çalışma, İkinci Dünya Savaşı sırasında Türk halklarından biri olan Kırgızların sağladığı yardımlara odaklanmaktadır. Temel amaç, arşiv belgelerine dayanarak Kırgız halkının savaş sırasında cepheye gönderdikleri yardımları incelemek ve bu katkıların önemini vurgulamaktır. Bu bağlamda, Kırgız halkının cephe gerisindeki çabaları belgeler ışığında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünya Savaşı, Doğu Cephesi, Kızıl Ordu, Kırgız halkı, yardımlar

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA KIRGIZ HALKININ CEPHEYE GÖNDERDİĞİ YARDIMLARA BİR BAKIŞ

Öz

Dünya tarihine bakıldığında savaşların kesin sayısı ve tahribatları belli olmamakla birlikte XX. yüzyılın ve insanlık tarihinin en kanlı savaşlarından biri olarak görünen İkinci Dünya Savaşı’nın insanlığa verdiği zarar ve tahribat açısından benzeri az bulunan bir yeri vardır. Milyonlarca insan savaşın getirdiği acıları yaşamak zorunda kaldı ve milyonlarcası hayatını kaybetti. Aynı zamanda birçok şehir, kasaba ve köy harap bir duruma geldi.
İkinci Dünya Savaşı konusu yeterince araştırılmış bir konu olmasına rağmen bu savaştan nasibini alan Türk halklarının rolü, savaşa katılımı, cephe gerisindeki çabaları, savaş sırasındaki kahramanlıkları, savaş sonrası vaziyetleri son zamanlara kadar pek kaleme alınmayarak görmezlikten gelinmiştir. Günümüzde Rus arşivlerinin kademeli bir şekilde açılmasıyla birlikte Türk Dünyası’nın İkinci Dünya Savaşı’ndaki yeri ve savaşa katkısı ile ilgili konular araştırmacıların ilgi odağı olmuştur. Türk halklarının birçoğu, savaşa katılarak cephelerde yapılan askeri harekatların bir parçası olmuş, yüz binlerce kayıp vermiş ve kahramanlıklara imza atmıştır. Büyük bir kısmı da savaş sırası ve sonrasında cephe gerisinde çalışarak cepheye sağladığı iaşe ve maddi yardımlarla katkı seviyesini pahası biçilmez boyutlara ulaştırmıştır. Bunların dışında, o yokluk dönemi içerisinde, Sovyetler Birliği’ne bağlı olan tüm Türk bölgeleri cepheye gönüllü yardımlar-hediyeler de göndermiştir. Bu çalışmamızda ise, Türk halklarından olan Kırgız halkının yapmış oldukları gönüllü yardımları incelenmesi hedeflenmiştir. Çalışmamızın amacı, arşiv belgelerine dayanarak Kırgız halkının İkinci Dünya Savaşı sırasında cepheye gönderdikleri gönüllü yardımları inceleyerek kaleme almaktır.

Anahtar Kelimeler

İkinci Dünta Savaşı, Doğu Cephesi, Kızıl Ordu, Kırgız Halkı, gönüllü yardımlar

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Alımkulov, N. A., (2018). Finansovaya pomoş patriotov Kırgızstana v godı voynı (na pokupku voyennoy tehniki), Elibrary, s. 15-18.
• Altımışova Zuhra (2016), İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası, II. Dünya Savaşı’nda Kırgızistan, Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları, No: 17, İstanbul, ss. 161-17
• Altmışbaev, A. A., Zima, A. G., Kerimbaev, S. K., Musin, H. M. ve Orozaliev, K. K. (redaktsiyonnaya kollegiya). (1966). İstoriya Sovetskogo Raboçego Klassa Kirgizstana, Akademiya Nauk Kirgizskoy SSR İnstitut İstorii, İzdatelstvo “İlim”, Frunze.
• Asankanov Abılabek, (2000), Kırgız Respublikasının Tarıhı, Kırgızistan Yayınevi, Bişkek.
• Bek, Aleksandr A., (1999), Moskova Önlerinde Volokolamsk Şosesi Savaşları, Türkçesi: Celal Öner, Roman Yayınları, İstanbul.
• Dcakişev, A. U. (2013). Vehi jizni uçyonogo-istorika, partiynogo i obşestvennogo deyatelya Kerimkula Orozalieva (1912-2002 gg.). Bişkek.
• Dcakişev, A. U. (2016). Velikoye İspıtaniye (70-y godovşine Pobedı v Velikoy Oteçestvennoy Voyne Posvyaşaetsya). İzdatel`stvo KRSU, Bişkek.
• Dcakişev, A. U. (2016). Velikoye İspıtaniye (70-y godovşine Pobedı v Velikoy Oteçestvennoy voyne posvyaşaetsya). İzdatel`stvo KRSU, Bişkek, s. 56
• Kazakbaev, A., Karakeev, K., Mirtov, V., V., Semenov İ. E. ve Tabışaliev S. (redaktsiyonnaya kollegiya), (1966). Oçerki İstorii Kommunistiçeskoy Partii Kirgizii. İzdatelstvo “Kırgızstan”, Frunze.
• Kerimbaev, S. K. (1980). Sovetskiy Kirgizstan v Velikoy Oteçestvennoy voyne 1941-1945 gg., İzdatelstvo “İlim”, Frunze.
• Nifad`ev, V. İ. (otvetstvennıy redaktor redaktsionnogo soveta). (2015). Podvigi Kırgızstantsev v Godı Velikoy Oteçestvennoy Voynı. 70-letiyu Velikoy Pobedı posvyaşaetsya. İzdatelstvo KRSU, Bişkek.
• Nurmambetov, B. N. (1990). Trudyaşiesya Goroda Frunze v Godı Velikoy Oteçestvennoy Voynı. İzdatelstvo “İlim”, Frunze.
• Osmonov, Ö., (2012), İstoriya Kırgızstana (S Drevneyşih Vremen Do Naşih Dney), Mezgil Yayınları, Bişkek.
• Staruseva, T. İ. (2016). Velikaya Oteçestvennaya Voyna (1941-1945 gg.). Uroki İstorii. (v tryoh tomah) Tom: II, Bişkek.
• Şafir, A. L. (2015). 70 let Velikoy Pobedı veliçayşiy podvig vo imya rodinı 1945-2015. “Turar”, Bişkek.
• Şerstobitov V.P., Daniyarov S.S., Kanimetov A.K. i grugiye (redaktsionnaya kollegiya) (1990), Kirgiziya v 1938-1960 gg., Tom IV, İzdatelstvo “Kırgızstan”, Frunze.
• Uçarol Rıfat, (1995), “Siyasi Tarih (1789-1994)”, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş Dördüncü Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 915 s.