Investigation of seedling quality status of some wild (delice) olive (Olea europaea L. subps. oleaster) genotypes in Hatay province's Hassa district determined by selection

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 156 - 173, 16.12.2022

Yazgan Tunç , Kadir Uğurtan Yılmaz

Öz

Hassa district of Hatay province is one of our regions with intense wild olive (delice) population. With a selection study carried out between November 2020 and March 2022, 133 wild olive genotypes were selected as rootstock candidates for cultivars in the region. Among the 133 genotypes selected in this study, it was determined that %50 or more rooted seedlings belonging to 13 wild olive genotypes, quality status of [seedling height (cm), root collar diameter (mm), seedling dry weight (gr), stem fresh weight (gr), root fresh weight (gr), stem dry weight (gr), root dry weight (gr), robustness index (RI), multiplicity index (MI), Dickson quality index (DQI), percentage of seedlings (%), rate of marketable seedlings (%)] stone fruit seedlings according to the olive seedling standard [ON 22868 (TSI), 1997] aimed to investigate. This research was carried out at the Hatay Olive Research Institute Hassa Station Operation. As a result of the study, Dickson quality index (DKI) values according to genotypes are respectively 9.42 (31.8.16.12), 9.14 (31.8.2.39), 7.91 (31.8.16.16), 6.56 (31.8.16.14), 6.35 (31.8.2.36), 6.20 (31.8.27.16), 6.10 (31.8.16.11), 5.27 (31.8.5.18), 5.21 (31.8.16.05), 4.40 Gemlik (control), 3.66 (31.8.2.34), 2.69 (31.8.16.07), 2.40 (31.8.2.19) and 2.27 (31.8.27.17) while detected, the rate of marketable seedlings (%) was %33.34 in Gemlik (control) variety, it was determined that it ranged from %88 to %100 in other wild olives considered in the study. This study on wild olive saplings will be recorded as the first study on olive sapling quality in the literature.

Anahtar Kelimeler

Olive, Seedling Qualty, Rootstocks, Dickson Quality Index (DQI), Marketable Seedling

Hatay ili Hassa ilçesinde seleksiyon ile belirlenmiş bazı yabani (delice) zeytin (Olea europaea L. subps. oleaster) genotiplerinin fidan kalite durumlarının araştırılması

Öz

Hatay ili Hassa ilçesi yoğun yabani zeytin (delice) popülâsyonuna sahip yörelerimizden birisidir. Kasım 2020 – Mart 2022 tarihleri arasında yapılan bir seleksiyon çalışması ile yörede, 133 adet yabani zeytin genotipi kültür çeşitlerine anaç adayı olarak seçilmiştir. Yürütülen bu çalışmada seçilen 133 genotip arasından %50 ve üzeri köklendiği belirlenen 13 adet yabani zeytin genotipine ait fidanların, sert çekirdekli meyve fidanlarının zeytin fidan standardına [RG 22868 (TSE), 1997] göre kalite durumlarının [fidan boyu (cm), kök boğazı çapı (mm), fidan kuru ağırlığı (gr), gövde taze ağırlığı (gr), kök taze ağırlığı (gr), gövde kuru ağırlığı (gr), kök kuru ağırlığı (gr), gürbüzlük indisi (Gİ), katlılık indisi (Kİ), Dickson kalite indeksi (DKİ), fidan yüzdesi (%), pazarlanabilir fidan oranı (%)] araştırılması amaçlanmıştır. Çalışma, Hatay Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Hassa İstasyonu İşletmesi’nde gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda genotiplere göre Dickson kalite indeksi (DKİ) değeri sırasıyla 9.42 (31.8.16.12), 9.14 (31.8.2.39), 7.91 (31.8.16.16), 6.56 (31.8.16.14), 6.35 (31.8.2.36), 6.20 (31.8.27.16), 6.10 (31.8.16.11), 5.27 (31.8.5.18), 5.21 (31.8.16.05), 4.40 Gemlik (kontrol), 3.66 (31.8.2.34), 2.69 (31.8.16.07), 2.40 (31.8.2.19) ve 2.27 (31.8.27.17) olarak tespit edilirken, pazarlanabilir fidan oranının (%) ise Gemlik (kontrol) çeşidinde %33.34 olurken, çalışmada ele alınan diğer yabani zeytinlerde %88 ile %100 arasında değiştiği belirlenmiştir. Yabani zeytin fidanları üzerine yapılan bu çalışma literatürdeki ilk zeytin fidan kalitesi üzerine yapılan çalışma olarak kayıtlara geçecektir.

Anahtar Kelimeler

Zeytin, Fidan Kalitesi, Anaç, Dickson Kalite İndeksi (DKİ), Pazarlanabilir Fidan

Kaynakça

• Alım E ve Kavgacı A (2017). Eğirdir Orman Fidanlığı’nda diken ardıcı (Juniperus oxycedrus L. subsp. oxycedrus) fidan yetiştirme sıklığının fidan morfolojisine etkileri. Ormancılık Araştırma Dergisi 4(1): 1-11
• Anonim (1997). Meyve ve Asma Çeşit/Anaç Damızlığı Fidan Üretim Materyali ve Fidanların Sertifikasyonuna Ait Genel Esaslar Tebliği. Tebliğ No: 11, Resmi Gazete Sayı No: 22868, 5 Ocak 1997, Ankara, s. 126.
• Aslan S (1986). Kazdağı Göknarının (Abies equi-trojani Ascher et Sinten) Fidanlık Tekniği Üzerine Çalışmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları: 157: 3-42
• Ayan S, Civek E, Yer Çelik E N, Gülseven O, Özel H B, Eshaibi J A H, Akın Ş S, Yılmaz E (2020). Farklı yaşlardaki tüplü Fıstıkçamı (Pinus pinea L.) fidanlarının morfolojik kalite özellikleri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi 22(2): 633-641
• Bacon G J (1979). Seedling morphology as an indicator of planting stock quality in conifers. Forest Research Station. New Zealand
• Bayala J, Dianda Z M, Wilson Z J, Ouedraogo S J, Sanon Z K (2009). Predicting field performance of five irrigated tree species using seedling quality assessment in Burkina Faso, West Africa. New Forests 38(3): 309-322
• Bek Y ve Efe E (1987). Araştırma ve Deneme Metotları-I. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 71, Adana
• Belaj A, Gurbuz Veral M, Sikaoui H, Moukhli A, Khadari B, Mariotti R, Baldoni L (2016). Olive Genetic Resources. In The Olive Tree Genome, Compendium of Plant Genomes. In E Rugini, L Baldoni, R Muleo, L Sebastiani (Eds.), Springer International Publishing, Cham, Switzerland, pp. 27–54.
• Besnard G, Khadari B, Navascues M, Fernandez-Mazuecos M, El Bakkali A, Arrigo N, Baali-Cherif D, Brunini-Bronzini de Caraffa V, Santoni S, Vargas P, Savolainen V (2013). The complex history of the olive tree: from late quaternary diversification of Mediterranean lineages to primary domestication in the northern Levant. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 280(1756): 20122833
• Bilgin S (2008). Fıstıkçamı (Pinus pinea L.)’nın tohum-fidan ilişkileri ve fidanlıkta fidan yetiştirme teknikleri. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta
• Bilgin S (2012). Determination of some morphological characteristics of 2+0 aged seedlings of Kazdagi fir (Abies equi-trojani Ashers et. Sint.). Kastamonu Orman Fakültesi Dergisi 12(3): 40-46
• Bilgin S (2019). Fıstıkçamı (Pinus pinea L.), palamut meşesi (Quercus ithaburensis Decne. subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt.) ve saçlı meşe (Quercus cerris L.) fidanlarının fidan kalite özelliklerinin belirlenmesi. Turkish Journal of Forestry 20(4): 297-304
• Büyükyılmaz M, Agaoğlu Y S, Bulagay A N (1988). Armut standart çöğür anacı seçimi-II. Bahçe 17(1-2): 59-76
• Carrión Y, Ntinou M, Badal E (2010). Olea europaea L. in the North Mediterranean basin during the pleniglacial and the early–middle Holocene. Quaternary Science Reviews 29(7-8): 952–968
• Efe E, Bek Y, Şahin M (2000). SPSS’te Çözümleri ile İstatistik Yöntemler-II. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları: 73, Ders Kitapları Yayın No: 9, Kahramanmaraş
• Ertan E (1999). Seleksiyon ile belirlenmiş Ege Bölgesi kestane (Castanea sativa Mill.) tiplerinin anaçlık özelliklerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın
• Fanelli V, Mascio I, Falek W, Miazzi M M, Montemurro C (2022). Current status of biodiversity assessment and conservation of wild olive (Olea europaea L. subsp. europaea var. sylvestris). Plants 11(4): 480
• Genç M, Güner T, Şahan A (1999). Eskişehir, Eğirdir ve Seydişehir orman fidanlıklarında 2+0 yaşlı karaçam fidanlarında morfolojik incelemeler. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 23(2): 517-525
• Gianguzzi L ve Bazan G (2019). The Olea europaea L. var. sylvestris (Mill.) Lehr. forests in the Mediterranean area. Plant Sociology 56(2): 3–34
• Gözel H (2006). Kilis yağlık ve Nizip yağlık zeytinin çeşitlerinde tohumların çimlenme ve çeliklerin köklenme durumlarının belirlenmesi üzerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş
• Green P S (2002). A revision of Olea L. (Oleaceae). Kew Bulletin 57(1): 91–140
• Hagidimitriou M, Katsiotis A, Menexes G, Pontikis C, Loukas M (2005). Genetic diversity of major Greek olive cultivars using molecular (AFLPs and RAPDs) markers and morphological traits. Journal of the American Society for Horticultural Science 130(2): 211-217
• Kassa A, Konrad H, Geburek T (2019). Molecular diversity and gene flow within and among different subspecies of the wild olive (Olea europaea L.): A review. Flora 250: 18–26
• Mañas P, Castro E, Heras J (2009). Quality of maritime pine (Pinus pinaster Ait.) seedlings using waste materials as nursery growing media. New Forests 37(3): 295-311
• Michelson L F, Lachman W H, Allen D D (1958). The use of the ‘‘Weighted Rankit’’ method in variety trials. Proceedings of the American Society for Horticultural Science 71: 334-338
• Özüberk Ş D ve Deligöz A (2016). Kokulu ardıç (Juniperus foetidissima Wild.) fidanlarının morfolojisi, kök gelişme potansiyeli ve karbonhidrat içeriği üzerinde yetiştirme sıklığının etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 20(2): 369-375
• Serttaş S ve Öztürk A (2020). Armutta fidan kalitesi üzerine anaç ve çeşitlerin etkisi. Akademik Ziraat Dergisi 9(1): 1-10
• Sesli Y (2016). Bazı ceviz (Juglans regia L.) çeşitlerinin tohum anacı olarak kullanılabilme potansiyellerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın
• Şimşek Y (1987). Ağaçlandırmada kaliteli fidan kullanma sorunları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi 33(65): 5-29
• Soylu A (1986). Bazı önemli kestane çeşitleri arasındaki melezlemelerden elde edilmiş çöğürlerin gelişme karakterleri. Bahçe 15(1-2): 22-23
• Tabatabaei S J (2006). Effects of salinity and N on the growth, photosynthesis and N status of olive (Olea europaea L.) trees. Scientia Horticulturae 108(4): 432-438
• Thompson B E (1985). Seedling morphological evaluation: what you can tell by looking. In: M L Duryea (Eds.), Evaluating Seedling Quality: Principles, Procedures, and Predictive Ability Of Major Tests, Oregon State University, Corvallis, pp. 55–71.
• Tolay U (1983). Hendek orman fidanlığında Uludağ göknarı (Abies bornmülleriana Mattf.)’ın yetiştirilmesi tekniği ile fidan kalitesi ve dikim başarısı arasındaki ilişkiler üzerine araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Yıllık Bülten (19): 349-448
• Tunç Y (2018). Sulu ve kuru koşullarda Gemlik ve Ayvalık (Edremit) zeytin çeşidinde (Olea europaea L.) kaolin kili uygulamasının güneş yanıklığı üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş
• Tunç Y ve Yılmaz K U (2022). Hatay ili Hassa ilçesinde bulunan bazı yabani (delice) zeytin (Olea europaea L. subps. oleaster) genotiplerinin çelikle köklenebilme durumlarının araştırılması. Erciyes Tarım ve Hayvan Bilimleri Dergisi 5(2): 44-49
• Turrill W B (1951). Wild and cultivated olives. Kew Bulletin 1951(6):437–442
• Uğur R (2017). Kahramanmaraş florasından klon seleksiyonu yoluyla elde edilen bazı yabani erik türlerinin kayısıya anaçlık özelliklerinin araştırılması. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana
• Uğur R, Altun Ö, Kodaz H M (2013). Bazı yabani zeytin genotiplerinin (Olea europaea var. oleaster) çelikle köklenebilme olanaklarının araştırılması. Alatarım 12(2): 25-28
• Yahyaoğlu Z ve Genç M (2007). Fidan Standardizasyonu. Standart Fidan Yetiştirmenin Biyolojik ve Teknik Esasları. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları No:75, 555, Isparta