Hermes’in Eski Mısır ve Helen Dünyasından İslam Coğrafyası ve Anadolu’ya Yolculuğu

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 21 - 46, 30.01.2019

Sait Yılmaz

Öz

Mısır’da Kral Toth, Eski Yunan’da Hermes ve İslamiyet’te İdris Peygamber olarak bilinen Adem’in yedinci torunu binlerce yıldır bu kültürler ve dinler üzerinde önemli etkiler bıraktı. Hermes/İdris, Tanrı bilgine ulaşmak için gizli bilgilere sahipti ve bu bilgiler herkesin eline geçmesin diye hiyeroglif yazılarla sonraki nesillere bıraktı. Diğer bir özelliği ise Simya yolu ile görünmeyen dünyaya da hükmetmesiydi. İslamiyetin yeni yayılmaya başladığı dönemde Yunan felsefesi ile karşılaşan ilk Müslümanlar, Sabirler üzerinden Hermetik bilgileri öğrendiler. İslam-Türk bilim insanları simyaya da büyük ilgi duydular. Hermetizm, İslamiyete Batınılik üzerinden girerken Anadolu Aleviliğine de etki etti. Hermes’in Anadolu’ya uzanan yolculuğu hala pek çok yönü ile araştırılmaya açık ve gizemli olmaya devam ediyor.

Anahtar Kelimeler

Hermes, İdris, Hermetizm, Yeni Platonculuk, Batınılik

Hermes's Journey from the Ancient Egyptian and Hellenistic Worlds to the World of Islam and Anatolia

Öz

The 7. generation descendant of Adam, known as King
Thoth of Ancient Egypt, God Hermes of Ancient Hellen, and the Prophet Idris of
Islam, made great effects on those cultures and religions as long as thousands
of years. Hermes owned secret sciences to reach the God knowledge and left
those sciences to the next generations in hieroglyph texts in order not to be
misused by some. Furthermore he had an ability to dominate invisible world by
alchemy. At the period of first expansion of Islam, Muslims who first time
encountered with Greek philosophy also came to know Hermetic thoughts through Sabirs.
Islamic-Turkish scientists of that period had great interest particularly on
the alchemy. While Hermetism found an access to Islam by hermetic secret
knowledge, it also had a way to make an effect on the Alevism in Anatolia.
Journey of Hermes to Anatolia still continue to be mysterious and in need of
further research.

Anahtar Kelimeler

Hermes, Idris, Hermetism, Neo-Platonism, Mystical Sciences

Kaynakça

• Afifi, A. E. 1951. The Influence of Hermetic Literature on Moslem Thought. Londra: Bull SOAS.
• Ateş, A. 1954. Gazzalî'nin Batmîlerin Belini Kıran Delilleri, Kitab Kavasım al-Batınîye. İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 3 (1-2).
• Aydın, E. 2018. Osmanlı Gerçeği. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Bahadınlı, Y. Z. 2009. Alevîlik ve İslâm Fanatizmi. İnsancıl Yayınları.
• Bahadınlı, Y. Z. 2014. Anadolu Aleviliği-Bâtınilik ve İslam Fanatizmi. Yazılama Yayınevi.
• Bleeker, C. J. 1967. The Egyptin Background of Gnosticism. U.Blanchi (Ed.). Le Origin dello Gnosticismo. Leiden.
• Blochet, E. 1911. Etudes sur le Gnosticisme Musulman, Rivista delgi Studi Orientali, III.
• Buckhardt, T. 1979. Fas’ta Ananevi İlimler. Kubbealtı Akademi Mecmuası.
• Buttrick, G. A. 1962. The Interpreter's dictionary of the Bible. Abingdon Press
• Churchward, J. 2013. The Lost Continent of Mu: The Motherland of Men. Literary Licensing.
• Chuvin, P. 1990. A Chronicle of the Last Pagans. Harvard University.
• Copenhaver, B. P. 1995. Hermetica: The Greek Corpus Hermeticum and the Latin Asclepius in a New English Translation. Cambridge University Press.
• Corbin, H. 1986. İslam Felsefesi Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çubukçu, İ. A. 1964. Gazzali ve Batinilik. Ankara: A.Ü. îlâhlyat Fakültesi Resimli Posta Matbaası.Daftary, F. 1998. A Short History of İsmailis. Traditions of a Muslim Community. Edinburg: Edinburg University Press.
• Dock, A. N. ve Festugiere, A. J. 1954. Corpus Hermeticum. Paris.
• Dodge, B. 1967. The Sabians of Harran. F. Sarruf and S. Tamim (Eds.) American University of Beirut Festival Book. Beirut: Centennial Publications.
• Ebeling, F. 2017. Hermes Trismegistos’un Gizemi. İstanbul: Omega Yayınları.
• Eflatun. 1943a. Phaidros. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Eflatun. 1943b. Flieboss. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Eliade, M. 1958. Birth and Rebirth. New York: Harper and Bros.
• Encylopedia Judaica
• Erbströsser, M. 1984. Heretics in the Middle Ages. Leipzig: Akademia Verlag.
• Evliya Çelebi. 1966. Evliya Çelebi Seyahatnamesi II. Z. Danışman (Ed.). İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi.
• Fowden, G. 1986. The Aegyptian Hermes, V.IV. Cambridge.
• Gener, C. 2007. Ezoterik-Bâtıni Doktrinler Tarihi. Yurt Kitap Yayın.
• Goldziher, I. 1981. The Attitude of Orthodox Islam Toward the ‘Ancient Sciences’. M. I. Swartz (Ed.). Studies in Islam. New York: Oxford University Press.
• Gölpınarlı, A. 1997. Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar. İnkılâp Kitabevi.
• Grafton, A. 1991. Protestan versus Prophet: Isaac Casabubon on Hermes Trimegistus, Defenders of the Text. Harvard University Press.
• Green, T. M. 1992. The City of the Moon God. Religious Traditions of Harran. New York.
• Guenon, R. 1970. Formes Traditionalles et Cycles Cosmiques. Paris: Gallimard.
• Guenon, R. 2004. Aperçus sur L’imitation. Prais: Editions Traditionnelles.
• Hançerlioğlu, O. Hermesçilik. Felsefe Ansiklopedisi.
• Herodotos. 1993. Herodot Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Işık, C. 2007. Eski Dünyanın Kadim Bilgesi Hermes. Doğu-Batı Dergisi. 10 (40).
• İbn’ül-Esir. 1985. İslam Tarihi, I-XVI. İstanbul: Bahar Yayınları.
• İmam-ı Gazâli, 1993. Bâtınîliğin İçyüzü. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnalcık. H. 2005. Bilimler Akademisi. Tarihte ve Türkiye’de, Doğu Batı Makaleler. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. 2014. Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu. İstanbul: Ötüken Neşriyet.
• Kılıç, M. E. 2018. Hermesler Hermesi, İslam Kaynakları Işığında Hermes ve Hermetik Düşünce. İstanbul: Sufi Kitap.
• Köprülü, F. 1984. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Köprülüzade, M. F. 2016. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. İstanbul: Alfa Yayıncılık.Lindholm, C. 1996. The Islamic Middle East, An Historical Antropology. Londra: Blackell Publications.Marrou, H. İ. 1962. Synesius of Cyrene and Alexandrian Neo-Platonism. A. Momigliano (Ed.). The Conflict Between Paganism and Christianity in the Fourth Century. Londra: Oxford University Press.Massignon, L. 1963. Inventarire e la Litterature Hermetique Arabe, C.I, Opera Minora. Beyrut: Daru’l-Maarif.
• Mazaheri, A. 1973. Ortaçağda Müslümanların Yaşayışı. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Nasr, S. H. 1970. Science and Civilisation in Islam. New American Library.
• Nasr. S. H. 1989. İslam ve İlim. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Necati, Ö. 1958. Tanzimattan Sonra Türkiye'de İlim ve Mantık Anlayışı. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5 (1-4).
• O’Leary, L. 1949. How Greek Science Passed to the Arabs. Londra: Routledge and Kegan Paul.
• Ocak, A. Y. 1985. İslam-Türk İnanışlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Ocak, A. Y. 2016. Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ., Yalçıntaş, N., Türköne, M. 2008. Türkler ve İslamiyet. İstanbul: Yakamoz Yayınları.
• Önal, S. 2007. Hikmet (Bilgelik) Üstüne. Doğu-Batı Dergisi. 10 (40).
• Özbudun, S. 2015. Hermes’ten İdris’e Bir Dinsel Geleneğin Dönüşüm Dinamikleri. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Patrizi, F. 1553. La città felice … Dialogo dell'honore, il Barignano. Discorso della diversità de'furori poetici, Venice: Giovan. Griffio. Aktaran: Stanford Encylopedia of Philosophy.
• Platon. 1997. Complete Works. J.M. Cooper (ed). Haschette Publishing.Powell, R. 2006. Hermetic Astrology. Sophia Foundation Press.
• Russell, B. 2000. Batı Felsefesi, Orta Çağ. İstanbul: Say Yayınları.
• Salaman, C. 2007. Asclepius: A Secret Discourse of Hermes Trismegistus. Bristol Classical Press.
• Sezgin, F. 1967. Geschicte der Arabischen Schrifttums, C.IV,. Leiden.
• Sühreverdi, Ş. 2010. Hikmetu’l-İşrak. İz Yayıncılık.
• Telle, J. & Figulus, B. 1608. Bir Alman Paracelist’in Yaşamı ve Eserleri. Strassburg.
• Tokarev, S. A. 2006. Dünya Halkalarının Dinler Tarihi. İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Tomlin, E.W.F. 1963. Philapsophers of East and West. New York: Harper and Row.
• Turan, O. 1953. Selçuk Türkiyesi Din Tarihine Dair Bir Kaynak. F.Köprülü Armağanı.
• Vajda, G. 1971. İdris. Encyclopedia of Islam, III. E. J. Brill. Leiden.
• von Dülmen, R. 1994. Hexenwelten: Magie und Imagination vom 16.-20. Jahrhundert. Fischer Taschenbuch Verlag.
• Wallis, E. A. 1999. From Fetish to God From in Ancient Egypt. Dover Publications.
• Weisser, U. 2010. Yaratılışın Gizemi. Berlin: De Gruyter.
• Wilder, A. 1869. New Platonism and Alchemy. New York: Parsons and Company Pinters.
• Yener, C. 2009. Şeyh Bedrettin Simavnavi, Varidat. İstanbul: Milenyum Yayınları.