Turgut Özal Döneminde Türkiye’nin Ortadoğu Politikalarının Liberalizm Çerçevesinden İncelenmesi (1983-1993)

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 103, 205 - 236, 27.09.2021

Ferhat Durmaz

https://doi.org/10.36484/liberal.913034

Öz

Dış politikayı ulusal parametrelerin bir yansıması olarak okuyan liberalizm, devletlerin dış politikada ekonomik işbirliği ile kazan-kazan mantığı çerçevesinde hareket edeceğini savunan ve ekonomik bağımlılığın siyasi sorunların çözülmesinde önemli bir rol oynayacağını ileri süren bir ideolojidir. Turgut Özal, ihracatı teşvik eden 24 Ocak kararlarının etkisiyle Ortadoğu’ya yönelik politikada ekonomik işbirliğini geliştirmeyi ve Türkiye’nin bölgede daha aktif olmasını hedeflemiştir. Bu çerçevede çeşitli projeler ortaya koyan Özal, ekonomik işbirliği ile projeler aracılığıyla ikili sorunların çözüleceğini ve Türkiye’nin bölgesel barışa katkı sağlayacağını düşünmüştür. Özal liderliğinde Türkiye, Irak-İran savaşı süresince Türkiye ile Ortadoğu ülkeleri arasındaki ekonomik ilişkiler gelişmesi ve sorunların ikinci plana itilmesi gibi kazan-kazan mantığı çerçevesinde olumlu çıktılar elde etmiştir. Bununla birlikte, Irak-İran savaşının sona ermesini takip eden süreçte, Türkiye ile Ortadoğu ülkeleri arasında kazan-kazan mantığının tesis edilememesiyle işbirliği düzeyinde bir azalma olmuştur. Bu çalışma, liberalizm çerçevesinde, Turgut Özal dönemi Türkiye’nin Ortadoğu politikasına yön veren faktörleri, politikaların genel görünümünü ve uygulama boyutunu incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Liberalizm, Turgut Özal, Ortadoğu, Ekonomik İşbirliği, Kazan-Kazan Mantığı

An Analysis on Turkey’s Middle East Policy during Turgut Özal Period within the Framework of Liberalism (1983-1993)

Öz

As a theory of international relations, liberalism states that national dynamics will be effective in shaping the perspective of states, and cooperation will be established if there are common interests in relations between the two states. Turgut Özal aimed to develop economic cooperation in policy towards the Middle East, solve bilateral problems through economic cooperation projects and contribute to regional peace. During the Iraq-Iran war, cooperation was established between Turkey and the Middle Eastern countries due to the existence of common interests.
During this period, there was a certain level of mutual dependency in the commercial field between Turkey and the Middle Eastern countries, and the parties took steps to solve the problems. After the Iraq-Iran war, the inability to establish common interests between Turkey and the Middle Eastern countries caused the environment of cooperation to be damaged. This study aims to examine the Middle Eastern policies of Turkey during Özal period within the framework of liberalism.

Anahtar Kelimeler

Liberalism, Turgut Özal, Middle East, Economic Cooperation and Common Interest

Kaynakça

• Milliyet, 16.11.1988, “Türkiye'den kutlama ‘Filistin devleti hayırlı olsun’”.
• Abramowıtz, Morton (2013), “Remembering Turgut Ozal: Some Personal Recollections”, Insight Turkey, Vol: 15, No: 2, pp. 37-46.
• Ayman, S. Gülden (2012), İyi Komşuluğun Formülü: Türk Dış Politikasında Teritoryal Sorunlar, İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Balcı, Ali ve Madakbaş-Gülener, Elif (2018), “Turgut Özal Dış Politikası: Amerikan Düzeninde Yeniden Konumlanma ve Otonomi Arayışı”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl: 15, Sayı: 55, ss. 77-98.
• Çakmak, Haydar (2013), “Turgut Özal’ın Dış Politika Felsefesi ve Uygulamaları”, Haydar Çakmak (Ed.), Liderlerin Dış Politika Felsefesi ve Uygulamaları, İstanbul: Doğu Kitabevi.