The Theology's Exam with the Order: The Theologian Intellectual in the Triangle of Religion, Identity and Politics

Yıl 2023, Sayı: 112, 79 - 102, 05.12.2023

Şaban Erdiç

https://doi.org/10.36484/liberal.1312526

Öz

As an important status indicator of organized religion, the theologian intellectual has created two different perspectives on his historical legacy around religion, politics and identity relations; one compatible with the changing political agenda of the political authority and the other basing politics on an existential moral construct with an insider knowledge and mind. In this context, the study deals with the religious reactions of the theologian intellectuals against the notion of order legalized by politics in Turkey and identity construction in this context. The aim of the study is to understand and explain the political participation and identity outcomes of the theologian intellectuals through some conceptualizations.

Anahtar Kelimeler

Theology, Theologian Intellectual, Religion and Politics, Religion and Identity, Order

İlahiyatın Düzenle İmtihanı: Din, Kimlik ve Siyaset Üçgeninde İlahiyat Aydını

Öz

Örgütlü dinin önemli bir statü göstergesi olarak ilahiyat aydını kendi tarihsel mirası üzerinde bugün din, siyaset ve kimlik ilişkileri etrafında birisi siyasal otoritenin değişken politik ajandasıyla uyumlu diğeri ise siyaseti içerden bir bilgi ve akılla varoluşsal ahlaki kurguya dayandıran iki farklı epistemoloji ve perspektif ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede çalışma Türkiye’de siyasetin yasallaştırdığı düzen nosyonuna karşı ilahiyat aydınının dinsel tepkileri ile bu bağlamdaki kimlik inşasını konu edinmiştir. Çalışmanın amacı bugünkü siyasal konjonktürde ilahiyat aydınının siyasal katılım ve kimlik çıktılarını bazı kavramsallaştırmalar üzerinden olgu merkezli anlamak ve açıklamaktır. Araştırma verileri ilahiyat aydınının medyaya yansıttığı tartışmalar esas alınarak olgu merkezli kuramsallaştırma tekniği üzerinden tarihsel sosyolojik bir perspektifte yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlahiyat Aydını, Din ve Siyaset, Din ve Kimlik, Düzen, İlahiyat

Kaynakça

• Ahıska, M. (1996). Kimlik Kavramı Üstüne Fragmanlar. Defter Dergisi, 27, Bahar, 11-35.
• Akyol, T. (2022, 14 Aralık). İlahiyat niye suskun. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/taha-akyol/ilahiyat-niye-suskun-1594970
• Akyol, T. (2023, 12 Mart). Siyasette Ahlaksız dindarlık. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/taha-akyol/siyasette-ahlaksiz-dindarlik-1595793
• Arıcan, M. K. (2016, 29 Kasım). İslami düşünce açısından başkanlık sistemi. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/dusunce-gunlugu/islami-dusunce-acisindan-baskanlik-siste mi-2571660
• Barbier, M. (1999). Modern Batı Düşüncesinde Din ve Siyaset. (çev. Özkan Gözel). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bardakoğlu, A. (2017). İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme. İstanbul: KURAMER Yayınları.
• BBC NEWS TÜRKÇE (2021, 17 Mart). Erişim adresi. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56434283
• Berger, P. L. (1973). The Social Reality of Religion. Middlesex: Penguin Books.
• Berting, J. (2021). Kimlik Siyaseti. (çev. Hüsamettin İnaç). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Bilgin, V. (2021a). Din ve Toplum, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Bilgin, V. (2021b). "İlahiyat"ın Dili, Yetkin Düşünce, 4, 14, 49-66.
• Canan, İ. (1991). Kütüb-i Sitte. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2022, 15 Haziran). Lafız eksenli – Amaç eksenli din yorumu. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/mustafa-cagrici/lafiz-eksenli-amac-eksenli-din-yorumu1593319
• Çaha, Ö. (2008). Modern Dünyada Din ve Devlet. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Eliade, M. (1959). The Sacred And The Profane. (çev. Willard R. Trask). New York: Harcourt, Brace & World, Inc.
• Erdiç, Ş. (2021). Bir Politik Teoloji Örneği Olarak Ehl-i Hadis Ya da İslam Düşüncesinde Muhafazakâr Siyaset. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 21, 2, 613-638.
• Erdiç, Ş. (2019). Ebû Hanife’de Din ve Siyaset. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Gramsci, A. (t.y.). Aydınlar ve Toplum. (çev. Vedat Günyol vd.). İstanbul: Çan Yayınları.
• Greil, A. L. ve Davidman, L. (2016). Kimlik ve Din, (çev. Abdullah Özbolat, Saffet Kartopu), Abdullah Özbolat ve Mustafa Macit (ed). Kimlik ve Din içinde (s. 3-38). Adana: Karahan Kitabevi.
• Güler, İ. (2021, 5 Ekim). İmansız ve ahlaksız itikat ve ibadet Müslümanlığı. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/gorusler/imansiz-ve-ahlaksiz-itikat-ve-ibadet-muslumanligi-1634660
• Güler, İ. (2022a, 10 Haziran). Mutlak ‘hakikat’in siyasetle hukuku katli. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/gorusler/mutlak-hakikatin-siyasetle-hukuku-katli-1669860
• Güler, İ. (2022b, 22 Kasım). Türkiye’de İslamcılık’ın ahlaki karnesi. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/gorusler/turkiyede-islamcilikin-ahlaki-karnesi-1706775
• Güler, İ. (2023, 16 Şubat). Doğal afet ve kader. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/gorusler/dogal-felaket-afet-ve-kader-1728687
• HB (2021). Erişim adresi: https://www.haberbulteni.com.tr/haber/diyanet-isleri-baskani-erbastan-laiklik-karsiti-aciklama25083
• Hürriyet (2013, 11 Eylül). Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/egitim/ilahiyat-tan-felsefe-dersinin-kaldirilmasi na-tepki-24719870
• İnalcık, H. (2007). Padişah. İslâm Ansiklopedisi, c. 34. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Kara, İ. (2019). Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak -Çağdaş Türk Düşüncesinde Din Siyaset Tarih Medeniyet-. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaman, H. (2017, 13 Nisan). Neyi Oyluyoruz. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/neyi-oyluyoruz-2037309
• Karaman, H. (2019a, 2 Şubat). “Evet demek farzdır” dedim mi?. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/evet-demek-farzdir-dedim-mi 2049121
• Karaman H. (2019b, 14 Haziran). Kötüyü ayıklamak (Ayıkla pirincin taşını). Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/kotuyu-ayiklamak-ayikla-pirincin-tasini-2051707
• Karaman, H. (2021a, 4 Nisan). Liyakat Problemi. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/ yazarlar/ hayrettin-karaman/liyakat-problemi-2058093
• Karaman, H. (2021b, 26 Haziran). Azdırılan para piyasasına çare. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com /yazarlar/hayrettin-karaman/azdirilan-para-piyasasina-care-2060529
• Karaman, H. (2021c, 12 Aralık). Nas var. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/nas-var-2060400
• Keyes, R. (2021). Hakikat Sonrası Çağ. (çev. Deniz Özçetin). Ankara: Tudem Yayınları
• Kılıçbay, M. A. (2003). Cumhuriyet Ya da Birey Olmak. Ankara: İmge Kitabevi.
• Koyuncu, B. (2016). Ak Parti: Devlete Sadakat Olarak Laiklikten Devlete Sadakat olarak Dindarlığa. Abdullah Özbolat ve Mustafa Macit (ed.). Kimlik ve Din içinde (s. 65-105). Adana: Karahan Kitabevi.
• Levy, A. (1991). Osmanlı Ulemâsı ve Sultan II. Mahmud’un Askerî Islahatı. (çev. Osman Bayraktar). Ebubekir Bagader (ed.). Modern Çağda Ulema içinde (s. 29-61). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (1998). Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meeker, M. E. (1991). Türkiye Cumhuriyeti’nde Yeni Müslüman Aydınlar. Richard Tapper (ed.). Çağdaş Türkiye’de İslam içinde (s. 261-269). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Mustafa, N. A. (1990). İslâm Siyâsî Düşüncesinde Muhalefet. (çev. Vecdi Akyüz). İstanbul: İz Yayıncılık.
• onedio (2020, 16 Aralık). https://onedio.com/haber/ilahiyatci-ebubekir-sifil-den-diyanet-e-skandal-cagri-yilmaz-ozdil-ve-cuneyt-akman-in-cesetlerini-camiye-sokmayin-947319
• Öztürk, M. (2015). İlahiyat’ın Adı ve Amaçları. Süleyman Akyürek (ed.), Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır -Sorunlar ve Çözümleri içinde (s. 29-59). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Öztürk, M. (2020, 5 Aralık). Yekfi. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/mustafa-ozturk/yekfi-1587885
• Öztürk, M. (2021a, 6 Şubat). “İslamcı” II. Abdülhamid ve İslamcı muhalefet. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/mustafa-ozturk/islamci-ii-abdulhamid-ve-islamci-muhalefet-1588480
• Öztürk, M. (2021b, 1 Mayıs). Siyasi iktidar ne tür bir din söylemi sever, Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/mustafa-ozturk/siyasi-iktidar-ne-tur-bir-din-soylemi-sever-1589304
• Ransome, P. (2011). Antonio Gramsci. (çev. Ali İhsan Başgül). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Rayyis, Z. (1995). İslam’da Siyasi Düşünce Tarihi. (çev. İbrahim Sarmış). İstanbul: Nehir Yayınları
• Sarıbay, A. Y. (1998). Siyaset, Demokrasi ve Kimlik. Bursa: Asa Kitabevi.
• Sözcü (2023, 24 Ocak). https://www.sozcu.com.tr/2023/gundem/ayakkabisini-yalamak-isteyen-vekil-oldu-en-fantastik-erdogan-ovguleri-7566869/
• Subaşı, N. (2003a). Öteki Türkiye’de Din ve Modernleşme. Ankara: Vadi Yayınları.
• Subaşı, N. (2003b). İlahiyat Nedir. Tezkire, 31-32, (Haziran), 65-74.
• Şen, S. (Yay. Haz.) (1995). Türk Aydını ve Kimlik Sorunu. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Takvim (2018, 10 Mart). Erişim adresi: https://www.takvim.com.tr/guncel/2018/03/10/ilahiyat-fakultelerinden-erdogana-tam-destek
• Taş, K. ve Uçar, R. (2003), İlâhiyatçıların Küreselleşmeye Yaklaşımı (Küreselleşme Üzerine Bir Alan Araştırması). Dinî Araştırmalar, 6, 17, 67-85.
• Taşgetiren, A (2021, 9 Eylül). Hayreddin Hocam. Karar Gazetesi. Erişim adresi: https://www.karar.com/yazarlar/ahmet-tasgetiren/hayreddin-hocam-1590753
• Taşkın, Y. (2020). Türk Sağı ve Aydınlar: Bir Aşk ve Nefret İlişkisini Anlamak. İnci Özkan Kerestecioğlu ve Güven Gürkan Öztan (Haz.). Türk Sağı içinde (s. 407-421). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tesich, S. (2021). Yalanlar Rejimi. (çev. Eren Ekin Ercan). Cogito, 104, 23-28.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2022, 21 Aralık). Erişim adresi: https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/ kultursanatodulleri/2022/
• Ülgener, S. F. (1983). Zihniyet Aydınlar ve İzm’ler. Ankara: Mayaş Yayınları.
• Watt, W. M. (2017). Müslüman Aydın -Gazâlî Hakkında Bir Araştırma. (çev. Hanifi Özcan). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Wellhausen, J. (2019). İslamiyetin İlk Devrinde Dinî-Siyasî Muhalefet Partileri. (çev. Fikret Işıltan). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yel, A. M. (1995). İslâm’da Büyük ve Küçük Gelenekler. (çev. Ali Coşkun). Bilgi ve Hikmet, 10, 40-62.
• Yeniçağ (2021, 25 Eylül). erişim adresi: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ilahiyatci-hayrettin-karaman-whatsapptan-fetva-vermeye-devam-ediyor-karar-gazetesi-yazari-akif-beki-475947 YÖK Lisans Atlası (2023). Erişim adresi: https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum