Early Nationality Politics of the Soviet Union in the Example of the “Dergi”

Yıl 2024, Sayı: 72, 117 - 126, 12.06.2024

Abdulazim Şimşek

https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1433307

Öz

The Institute for the Study of the Soviet Union, "supported” by the American Committee for the Liberation from Bolshevism, was founded in Munich, Germany, on 8 July 1950. The Institute is a meeting place for those who left the Soviet Union and those who are engaged in scholarly research on the Soviet Union. In addition to the Turkish dergi, the Institute published Bulletin and Studies on the Soviet Union in English, Sowjetstudien in German, and Mecelle in French and Arabic. In addition, publications have also been made in French and Spanish. In addition to publications, conferences, symposiums and congresses were organised. Dergi, which was edited by Mustafa Edige Kırımal, did not touch upon any issue other than the one concerning the Soviet Union. Dergi devoted itself to learning, studying and analysing the Soviet Union. Although the main theme was the problems of the Turks living in the Soviet Union, the number of texts analysing the Soviet economy, industry, agriculture and foreign policy was quite high. Here we will not be limited only to the articles in the Dergi. However, the articles of the Dergi in this regard are important in terms of inspiration. In this study, the nationality policy of the Soviets, which was constantly mentioned in Dergi, the full name of the publication founded by those who were determined to learn about the Soviets around certain issues with a Turkist and anti-communist sentiment in the early years of the Cold War, was to be scrutinised. The aim of the study is to reveal the view of the Turkist anticommunists around the articles in the Dergi. Along with the articles in the Journal, various studies were also included in the bibliography. The scope of the study was limited to the early nationality politics of the Soviet Union.

Anahtar Kelimeler

Soviets, anticommunists, Cold War, nationality politics, dergi

“Dergi” Örneğinde Sovyetler Birliği’nin Erken Dönem Milliyet Siyaseti

Öz

Bolşevizm’den Kurtarma Amerikan Komitesi tarafından “desteklenen” Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsü, 8 Temmuz 1950 tarihinde Almanya’nın Münih kentinde kurulmuştur. Enstitü, Sovyetler Birliği’ni terk eden ve Sovyetler Birliği ile ilgili ilmi tetkiklerde bulunanların buluştuğu bir mecradır. Enstitü bünyesinde Türkçe dergi dışında İngilizce olarak Bulletin ve Studies on the Soviet Union, Almanca Sowjetstudien, Fransızca Arapça olarak da Mecelle dergileri yayınlanmıştır. Bunun haricinde Fransızca ve İspanyolca dillerinde de yayınlar yapılmıştır. Neşriyatın yanı sıra konferanslar, sempozyumlar ve kongreler düzenlenmiştir. Mustafa Edige Kırımal’ın sorumlu müdürlüğünü yaptığı Dergi’de Sovyetler Birliği’ni ilgilendiren mevzuu dışında herhangi başka bir noktaya temas edilmemiştir. Dergi, kendini Sovyetler Birliği’ni öğrenmeye, tetkik, tahlil etmeye hasretmiştir. Ana tema Sovyetlerde yaşayan Türklerin problemleri olmakla birlikte Sovyet ekonomisi, sanayisi, tarımı ve dış politikasını mütalaa eden metinlerin sayısı hayli fazla olduğu vakidir. Bu çalışmada sadece dergide yer alan yazılarla sınırlı kalınmayacaktır. Ancak Dergi’nin bu husustaki yazıları ilham vermesi açısından önemlidir. Çalışmada, Soğuk Savaş’ın henüz başları sayılabilecek yıllarda Türkçülük ve antikomünist yana düşen duyguyla Sovyetleri belli başlı konular etrafında öğrenmeye azmedenlerin kurduğu yayının tam ismi ‘Sovyetler Birliği Öğrenme Enstitüsü Dergi’de sürgit zikredilen Sovyetlerin milliyet siyasetini mercek altına alınacaktır. Çalışmanın amacı Dergi’deki yazılar etrafında Türkçü antikomünistlerin görüşünü ortaya koymaktır. Dergi’deki yazılar ile birlikte muhtelif çalışmalar da kaynakçaya dahil edilmiştir. Çalışmanın kapsamı Sovyetler Birliği’nin erken dönem milliyet siyaseti ile sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler, antikomünistler, Soğuk Savaş, milliyet siyaseti, dergi

Kaynakça

• Ataöv, T. (1960). Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsünün onuncu yıldönümü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 15 (04). Avtorhanov, A. Sovyet dış siyasetini önceden tayin eden amiller. Dergi, (19),15-34.
• Aytugan, M. (1955). Bolşeviklerin İdil-Ural Türkçesini imha siyaseti. Dergi, (3), 50-61.
• Bala, M. (1956). Komünistlerin tarih telakkisi ve Sovyet esiri Türklerin mukadderatı. Dergi, (5), 3-12.
• Bala, M. (1956). Sovyet devlet sisteminde mahkûm milletler. Dergi, (6), 3-18.
• Bala, M. (1956). Sovyet sömürgeciliğinin tarihi-ideolojik kaynağı ve mukadder akıbeti. Dergi, (7), 3-16.
• Bala, M. (1957). Sovyetler Birliği’nde Türkoloji: Türk dilleri ve Türk milletleri. Dergi, (8), 3-18.
• Bala, M. (1960). Sovyetlerin dini bir müracaatnamesi münasebetiyle. Dergi, (14), 3-10.
• Baron, S. W. (2007). Modern milliyetçilik ve din. Açılım Kitap.
• Benningsen, A. K. (1997). Sovyetler Birliği’nde İslami uyanış ve bazı gelişmeler. İsmail Orhan Türköz (Edt.), Çöküş öncesi Sovyetler Birliği’nde İslamiyet ve Müslümanlar, (ss. 52-60). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Birnbaum, P. (2018). Sosyolojik kuramlar ve milliyetçilik. Alain Dieckhoff, Christophe Jaffrelot (Edt.), Milliyetçiliği yeniden düşünmek kuramlar ve uygulamalar (ss. 103-130), İletişim Yayınları.
• Carr, E. H. (2019). Milliyetçilik ve sonrası. İletişim Yayınları.
• D’Encausse, H. C. & Schram, S. R. (1976). Marksizm ve milliyetçilik. Yol Yayınları.
• Demirci, S. (2022). Münih’te çıkarılan antisovyet yayınlardan iki özgün örnek: Dergi ve Kafkasya dergileri. TAD, (71), 516-552.
• Devletşin, T. (1960). Sovyet devrinde Kazan Türkleri arasında maarif. Dergi, (20), 51-61.
• Evtuhov, Catherine & Stites, Richard. (2020). 1800’den itibaren Rusya tarihi, Halklar, efsaneler, olaylar, güçler. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Fedenko, P. (1961). Yeni tip koloniyalizm -Sovyet koloniyalizminin ana hatları. Dergi, (7), 15-31.
• Fedenko, P. P. Milliyet meselesinin çözümünde Sovyet nazariyesi ve tatbikatı. Dergi, (54), 17-23.
• Fedenko, P.R. (1970). Milli meselenin Leninist nazariyesi ve Sovyet gerçekliği. Dergi, (62), 38-45. Gelner, E. (2018). Uluslar ve ulusçuluk. Hil Yayın.
• Glazkov, V.G. (1955). 1917-1921 yıllarında Kazak Devletinin yeniden ihyası. Dergi, (2), 109-122.
• Gönülalan, B. (2019). Dergi Dergisine göre Sovyet hakimiyetindeki Türkler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Hayıt, B. (1991, Eylül 16-19). Bugünkü Türkistan’ın bazı problemleri. Türkiye Modeli ve Türk Kökenli Cumhuriyetlerle Eski Sovyet Halklar.
• Henze, P. B. (1956). İç Asya’da yazı. Dergi, (5), 95-113. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000000794.
• İdilli, A. İ. (1955). Sultan (S. Ufalı). Dergi, (3), 107-120.
• Karça, R. (1956) Şimali Kafkasya’da tehcir ve katliam. Dergi, (5), 35-50.
• Karça, R. (1960). Kuzey Kafkasya’da milliyetçiliğe karşı savaş. Dergi, (19), 48-62.
• Kedourie, E. (1971). Avrupa’da milliyetçilik. Milli Eğitim Basımevi.
• Kırımal, E. (1955). 1917 ihtilalinden evvel ve sonra Kırım-Türk ailesiyle kadının durumu. Dergi, (3), 13-30.
• Kırımal, E. (1956). Kırım’da topyekûn tehcir ve katliam. Dergi, (5), 13-34.
• Koch, H. (1956). Sovyetler Birliği Komünist Partisinin XX. Kongresi ve Sovyetler Birliğinde milletler meselesi. Dergi, (6), 20-30.
• Kolarz, W. (1952) Russia and her colonie. Philip and Son limited.
• Kut, A. (1956). Sovyetler Birliği Türklerinin münevver kadrosu. Dergi, (4), 3-18.
• Löwy, M. (2017). Marksistler ve ulusal sorun. Versus Yayınları.
• Magoma, A. (1957). Komünistlerin İmam Şamil hakkında fikir değiştirmeleri ve onun sebepleri. Dergi, (8), 24.
• Manela, Erez. (2020). Kendi kaderini tayin hakkı ve sömürge karşıtı milliyetçiliğin kökenleri Wilsoncu Moment. İletişim Yayınları.
• Marks, K. & Engels, F. (1976). Manifesto. Evren Yayınları.
• Miroğlu, Y. (1955). Kuzey Kazakistan’ın nüfus durumu ve bakir arazinin benimsenmesi meselesi. Dergi, (2), 75-79.
• Musabay, B. (1961). İdil-Ural’ın iktisadi önemi. Dergi, (30), 47-48.
• Musabay, V. (1959). İdil-Ural Türkleri dil ve yazılarının Sovyetleştirilmesi ve Ruslaştırılması. Dergi, (15), 55-61.
• Orkunoğlu, Y. (2018). Marksizm, milliyetçilik ve demokratik ulus. İletişim Yayınları.
• Öğün, S. S. (2000). Mukayeseli sosyal teori ve tarih bağlamında milliyetçilik. Alfa.
• Ömerhan, A. (1956). Özbekistan Tarih ve Kültürünün Tahrifi. Dergi, (4), 44-52.
• Poplüyko, A. (1956). Sovyetler Birliğinde sanayinin sosyalistçesine yerleştirilmesi ve milli cumhuriyetlerin iktisadi gelişmesi. Dergi, (5), 73-94.
• Rahimbaev, A. (1930). Prosveşenie nasionalniğ menşistv v RCFCR. Revolutsia i Nasionalnasti, (1), 75-81.
• Rocker, R. (2019). Milliyetçilik ve kültür. Kaos.
• Sabri, A. (1959). Afro-Asya halklarının dayanışma teşkilatı. Dergi, (17), 93-103. Sempozyum Bildirileri, Ankara, Türkiye.
• Smith, A. (2017). Etno-Sembolizm ve milliyetçilik. Alfa-Araştırma.
• Stackelberg, G. A. V. (1961). Sovyetlerin komünist emperyalizmi tecrübesi ve Sovyetler Birliğindeki Müslümanlar. Dergi, (23-24), 77-90.
• Stackelberg, G.A. V. (1955). Bakü’den Bandung’a Kadar. Dergi, (2), 3-14.
• Studer, B. (2022). Dünya devrimlerinin gezginleri Komünist Enternasyonal’in bir global tarihi. İletişim Yayınları.
• Tekiner, S. (1961). “Muhtevaca Sosyalist Şekilce Milli Kültür” konusu etrafında Azerbaycan’da yeni kımıldanmalar. Dergi, (23-24) 38-45.
• Tekiner, S. (1961). Sovyetler Birliğinde milletler problemi. Dergi, (58) 56-65.
• Tekiner, S. (1970). Sovyetler Birliği Türklerinin alfabelerinde birleşme eğilimi. Dergi, (61), 53-61.
• Teodoroviç, A. (1962). Sovyetler Birliğinde İslam dinine karşı yapılan yeni kovalamalar. Dergi, (26-27), 61-74.
• Trabo, R. (1962). Rusya Federasyonu içinde Adıge Muhtar eyaleti kuruluşunun 40. yıldönümü. Dergi, (30), 86-91.
• Watson, H. S. (1963). Yeni emperyalizm. Doğuş Matbaacılık ve Ticaret Limited.
• Yakemçuk, R. (1956). Sovyetler Birliği Komünist Partisinin XX. Kongresi kararlarında Sovyet dış siyaseti. Dergi, (6) 31-46.
• Yerasimos, S. (2010). Milliyetler ve sınırlar Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu. İletişim Yayınları.
• Zakiev, P. M. (1991, Eylül 16-19). Tataristan: hukuksuz muhtariyetten gerçek egemen devlete. Türkiye Modeli ve Türk Kökenli Cumhuriyetlerle Eski Sovyet Halklar Sempozyum Bildirileri, Ankara, Türkiye.