ARDAHAN İLİ ÇILDIR İLÇESİ FIKRALARININ İŞLEVSEL HALK BİLİMİ YÖNTEMİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, , 86 - 96, 31.01.2022

Fatih Ege

https://doi.org/10.20322/littera.1029669

Öz

Halk edebiyatı ürünleri toplumların kültürel birikiminin aktarıcısı konumundadır. Oluştuğu toplumun değer yargıları, dünya görüşü, evren tasavvuru gibi farklı birçok birikim halk edebiyatı ürünleri aracılığı ile geçmişten günümüze ve sonrasında geleceğe aktarılır. Bu aktarım bir milletin varoluşsal mücadelesini tarihe kaydettiği gibi aynı zamanda duygu dünyasını ve sanatsal yönünü de kuşaktan kuşağa iletir. Anonim halk edebiyatı içerisinde yer alan her tür üretim bu aktarımı farklı özellikleri etrafında gerçekleştirir. Anonim üretimler içerisinden fıkra türü de kültürel aktarımın ve toplumsal görüşlerin iletilmesi bakımından önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar. Toplumsal zekanın, mizah anlayışının ve eleştirel düşüncenin kodlarını barındıran fıkralar bu bağlamda kültürel birikimin aynası konumundadır. Türk Dünyası’ndan Anadolu’ya, Kafkaslardan Balkanlara farklı isimler ile anılan fıkra türü; aynı zamanda farklı işlevleri de yerine getirerek Türk kültürünün değerlerini taşımaktadır. Bahsi geçen kültürel birikimin varlığını sürdürdüğü coğrafyalardan birisi de Türkiye’nin en kuzey sınırında olan ili Ardahan’dır. Halk edebiyatının, sözlü geleneğin yaşandığı ve yaşatılmaya çalıştığı il Türk kültürünün daha iyi anlaşılabilmesi için araştırmacılara geniş bir birikim sunmaktadır. Sözlü kültürün nadide örneklerini yaşatan Ardahan ili fıkra türü açısından da zengin bir birikime sahiptir. Çalışmamızın temel dayanağı Ardahan ilinin Çıldır ilçesinde derlenmiş olan fıkralar üzerinedir. Bahsi geçen fıkralar işlevsel halkbilimi kuramı çerçevesinde çözümlenmeye çalışılmış ve farklı özelliklerine göre tasnif edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk Edebiyatı, Folklor, İşlev, Ardahan, Fıkra

Kaynakça

• Acar, Hasan (2019). “Türk Kültür ve Devlet Geleneğinde Kadın”. İnsan ve İnsan 6 (21): 395-411.
• Bars, Mehmet Emin (2015). “William Bascom’un “Folklorun Dört İşlevi” Işığında Nasrettin Hoca Fıkraları Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies 10 (4): 149-166.
• Bars, Mehmet Emin (2019). “Sanal Dünyada Halk Mizahının Gülen/Güldüren Yüzü: Siyasi Fıkralar”. Folklor/Edebiyat 25 (99): 471-489.
• Başgöz, İlhan (1996). “Protesto: Folklorun Beşinci İşlevi (Fonksiyonu)”, Folkloristik: Prof. Dr. Umay Günay Armağanı, Ankara: Feryal Matbaası, 1-4.
• Çobanoğlu, Özkul (2010). Halk Bilim Kuramları ve Araştırmaları Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elçin, Şükrü (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kasımoğlu, Seval (2018). “Binbir Gece Masalları’nda Cuha Fıkraları ve Mizahın Kullanımı Üzerine”. 9. Milletler Arası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 240-256.
• Koçak, Kürşat ve Bakır, Çağrı (2019). “Eski Türk Devlet Felsefesinin Kozmolojik ve Mitolojik Temelleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi (OTAD) 3(2): 106-120.
• Korkmaz, Ramazan (2015). Çıldır Folklor ve Etnografyası. Ankara: Karadeniz Dergi Yayınları.
• Oğuz, M. Öcal, Ekici, M., vd. (2006). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Türkan, Kadriye (2008). “Azeri Masallarında Av Kültü ve Av Anlayışı”. Milli Folklor 20 (80): 70-76.