ZAMÎRÎ VE ŞEMÎMÎ’NİN FİHRİST-İ ŞÂHÂN’A ZEYİLLERİ

Yıl 2022, , 1580 - 1603, 30.04.2022

Hasan Akgül

https://doi.org/10.20322/littera.1034749

Öz

XVII. yüzyıl tarihçilerinden olan Solakzâde Hemdemî’nin kaleme aldığı Fihrist-i Şâhân adlı manzum tarihçesi, Osman Gazi’den başlayarak kendi dönemi olan IV. Mehmet devrine kadar tahta oturan padişahların cülus tarihlerini ve dönemlerindeki önemli olayları muhtasar bir şekilde ihtiva etmektedir. Hemdemî bu eseriyle Türk edebiyatında ilk Fihrist-i Şâhân örneğini vermiştir. Hem kendi döneminde hem de kendinden sonraki dönemlerde bu eserine birçok şair tarafından zeyiller yazılmıştır. Zamîrî ve Şemîmî de Fihrist-i Şâhân’a zeyl yazan şairlerdendir. Çalışmamıza konu olan zeyillerde Zamîrî, sırasıyla IV. Mehmet, II. Süleyman, II. Ahmet ve II. Mustafa dönemine kadar olan padişahların cülus tarihlerini ve önemli olayları anlatırken Şemîmî de II. Mustafa’dan sonra tahta oturan III. Ahmet’ten başlayarak I. Mahmut ve III. Osman dönemlerini anlatmıştır. Bu çalışmada Hemdemî ve Fihrist-i Şâhân’ı hakkında bilgi verildikten sonra, Zamîrî ve Şemîmî’nin zeyilleri tanıtılıp Hemdemî’nin eserinin de yer aldığı metnin transkripsiyonlu metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fihrist-i Şâhân, Zeyl, Hemdemî, Zâmirî, Şemîmî, Manzum Tarih

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Addendums of Zamîrî and Şemîmî to Fihrist-i Şâhân

Öz

The verse history named Fihrist-i Shahân (Index of Kings), written by Solakzâde Hemdemî, one of the 17th-century historians, contains concisely the dates of the enthronement of the sultans, starting from Osman Gazi until the reign of Mehmet IV, and important events in their periods. With this work, Hemdemî was given the first Fihrist-i Shahan in Turkish literature. Addendums to this work were written by many poets both in his period and in the following periods. Zamîrî and Shemîmî are among the poets who wrote an addendum to the Fihrist-i Shahan. In the addendums, which are the subject of our study, Zamîrî tells the cults dates and important events of the sultans up to the reigns of IV Mehmet, II Suleyman, II Ahmet, and II Mustafa respectively, while Shemîmî tells the periods of I Mahmut and III Osman, starting from Ahmet III, who ascended the throne after II Mustafa. In this study, after giving information about Hemdemî and his Fihrist-i Shahân, the addendums of Zamîrî and Shemîmî will be introduced and the transcripted text will be given.

Anahtar Kelimeler

Fihrist-i Shahan, Zeyl, Hemdemi, Shemimi, Verse History

Kaynakça

• Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî yahud Tezkere-i Meşâhîr-i Osmânî. C.II. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Beliğ, Nuhbetu’l-asar li-Zeyli Zubdetu’l-Eş’ar, Ankara AKM Yay.
• Arslan, Mehmet (2019). Osmanlı Pâdişahlarının Manzum Tarihçeleri Fihrist-i Şâhânlar, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yay.
• Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latifî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nüzemâ (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yay.
• Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: KTB Yay.
• Banarlı Nihad Sami (1939). "Ahmedî ve Dasitan-ı Tevarih-i Mülûk-i Âl-i Osman". Türkiyat Mecmuası 6:49-176.
• Bayrak, M., Orhan, (2002). Osmanlı Tarihi Yazarları. İstanbul: Milenyum Yay.
• Bektaş, Ekrem, (2015). "Nisârî Ve Fihrist-i Şâhân’ı". Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26: 9-24.
• Bursalı, M. Tahir (2000). Osmanlı Muellifleri. C.1, Ankara: Bizim Büro Yay.
• Çabuk, Vahid (1976). "Osmanlı Pâdisahlarının Manzum Tarihçesi, Fihrist-i Sâhân", Türk Kültürü Arastırmaları Dergisi 15(1,2):203-228.
• Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayi Efendi, Nuhbetu’l-asar min fevaidi’l eş’ar, Ankara; AKM Yay.
• Devellioğlu, Ferit (2003). Osmanlıca-Türkce Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, Cem (1983). Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK. Yay.
• İpekten, Haluk vd. (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.
• İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Ali, Kunhu'l-ahbar’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
• İsen, Mustafa vd., (2011), Şair Tezkireleri, Ankara; Grafiker Yay.
• Kaçar, Mücahit (2012). “Solakzade Hemdemî'nin Fihrist-İ Şahan'ına Nazîr'in Zeyli“. Tarih Dergis, 48: 29-45.
• Kadıoğlu, İdris (2003). “Solakzâde Mehmed Hemdemî Çelebi’nin Fihrist-i Şâhân’ı ve Diyarbakırlı Şairler Lebib ve Mülhem Efendinin Zeyilleri”, İlmî Araştırmalar 17: 114-131.
• Kurtoğlu, Orhan (2003). “Solakzâde Hemdemî’nin Fihrist-i Şâhân’ına İki Zeyl”, Diriözler Armağanı. Ankara: Bizim Büro Basımevi 317-328.
• Levend, Agah Sırrı (2000). Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Öztürk, Necdet (2015). İmparatorluk Tarihinin Kalemli Muhafızları Osmanlı Tarihçileri-Ahmedi’den Ahmed Refik’e-. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Parlatır, İsmail (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yay.
• Redhouse, Sir James W. (2006). Turkish And English Lexion, İstanbul: Çağrı Yay.
• Semîmî, Târih-i Âl-i Osman, Milli Kütüphane, Türkçe Yazmalar : 06 Mil Yz A 202/1, vr. 5b -11a.
• Şemseddin Sami, (2010). Kamus-ı Türki, İstanbu: Çağrı Yay.
• Taş, Kenan Ziya (2020). Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman. İstanbul. Post Yay.
• Yılmaz, Kâşif (hzl.) (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay