CÂMÎ’NİN YÛSUF VE ZÜLEYHÂ MESNEVİSİNDE METİN VE MİNYATÜR İLİŞKİSİ

Yıl 2022, , 1 - 15, 31.01.2022

Elife Ateş

https://doi.org/10.20322/littera.1036892

Öz

Gerek Doğu ve gerekse de Batı Edebiyatı’nda birçok eserin ilham kaynağı olan Hz. Yûsuf’un hikâyesi ilk olarak Tevrat’ta yer almaktadır ve Batı sanatçıları eserlerinin çıkış noktası olarak bu hikâyeyi temel alırlar. Doğu edebiyatçıları ise Kur’an’da “ahsenü’l-kasas” adıyla anılan hikâyeyi temel almaktadırlar. Gerek Doğu’da gerek Batı’da epey rağbet gören bu hikâye Divân edebiyatının da ana malzemelerindendir. Öyle ki Divân edebiyatında güzellik deyince akla ilk Yûsuf Peygamber gelir. Hz. Yûsuf’un hikâyesi sadece yazılmakla kalmamış aynı zamanda çokça minyatürleri çizilmiştir. Molla Câmî’nin Yûsuf ve Züleyhâ’sı bu konu ile ilgili olarak Fars edebiyatında yazılmış en önemli eserlerdendir ve minyatürlü nüshaları da mevcuttur. Molla Câmî bu eseriyle divan şairlerine de ilham vermiştir. Bu çalışmada Molla Câmî’nin Yûsuf ve Züleyhâ’sı metin-minyatür ilişkisi üzerinden incelenmiş ve bu resim-metin ilişkisi Klâsik Edebiyat geleneğimiz içerisinde ele alınmıştır. Çalışmada minyatürler için Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi R. 910 numarada kayıtlı nüsha esas alınmıştır. Günay Kut tarafından yayına hazırlanan ve Ali Nihat Tarlan tarafından Türkçeye çevrilen Süleymaniye Ayasofya 3898 numarada kayıtlı nüsha ise metin olarak temel alınmıştır. Basılmış çeşitli eserlerden derlenen diğer minyatürler de analizin detaylandırılması amacıyla kullanılmıştır. Minyatürlü nüsha ve metin karşılaştırmalı olarak incelendiğinde minyatürleri çizen ressamın metinle paralel bir biçimde hareket ettiği ve sahneleri çok gerçekçi çizdiği gözlemlenmiştir. Nüshada yer alan beş minyatür sadece kuyu sahnesi ve portakal sahnesi Yûsuf u Züleyhâ minyatürleri geleneğine uyum göstermektedir. Fakat bu resimlerde de (özellikle kuyu sahnesinde) ressamın alışılmışın dışında bir üslup benimsemeye çalıştığı görülmektedir. Nüshada yer alan diğer üç minyatür ise diğer ressamlar tarafından hiç dikkat çekilmemiş ayrıntıları göstermeleri açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Câmî, Yûsuf u Züleyha, minyatür, mesnevi, Klasik Türk Edebiyatı, Câmî, Yûsuf u Züleyha, minyatür, mesnevi

Kaynakça

• And, Metin (2010). Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bağcı, Serpil, F. Çağman, G. Renda, Z. Tanındı (2010). Ottoman painting. çev. E. Yazar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Çağman, Filiz, Z. Tanındı (1979). Topkapı Sarayı Museum: Islamic Miniature Painting. İstanbul: Ali Rıza Baskan Güzel Sanatlar Matbaası A.Ş.
• Karahan, Leyla (hzl.) (1994). Erzurumlu Darîr: Kıssa-i Yûsuf. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
• Nureddin Abdurrahman İbni Ahmed-i Câmî (2003). Beşinci Taht: Yûsuf ve Züleyhâ. çev. A. Nihat Tarlan. hzl. G. Kut. Harvard Üniversitesi: Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• Nureddin Abdurrahman İbni Ahmed-i Câmî. Yûsuf ve Zalihâ. Topkapı Sarayı Kütüphanesi. R. 910.
• Pala, İskender (2008). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tolasa, Harun (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Toska, Zehra (1992). ”Resimdeki Söz, Sözdeki Resim: Yazma Eserlerde Metin Minyatür İlişkisi”. Sanat Dünyamız 49: 49-59.
• Kevorkian, A. M., Sicre Jean-Pierre (1983). Les jardins du désir: Sept siècles de peinture persane. Paris: Phébus.