Symbol and Symbolism in Yûnus Emre Poetry

Yıl 2023, , 272 - 289, 28.04.2023

Timuçin Aykanat

https://doi.org/10.20322/littera.1264840

Öz

Turkish Sufi literature is a literature written by living in a general framework. On this axis, the literature in question has been shaped mainly around the perception of human and unity of body. The staff of the relevant literature is mostly mystic. The works written in this direction are also sufi content. The aim is to transfer the doctrine of mysticism to human beings and to enable human beings to lead a more moderate life. To do this, communication is essential. The anxiety of the works to communicate with people has caused the language of the works in question to be simple and the style to be fluent. Based on this logic, the works in question often did not have any concerns about making art. A large part of those who took a place in the relevant literature presented their art and works to the service of mankind. The aforementioned call, made on behalf of humanity to gain profit in the life of the world and the hereafter, enabled Turkish sufi literature to raise many voices. One of these voices is undoubtedly Yûnus Emre. Yûnus Emre is one of the most plain-voiced poets of Turkish sufi literature. The language he uses is pure and clear Turkish. The simplicity of Yûnus Emre's language is due to his symbolist expression. Symbolism in Yûnus Emre's poetry is ingrained in the knitting of the poem. That's why a school called Yûnus Emre's school was formed and his language, style and expression were kept under constant evaluation and observation by the researchers. The similes and narrative expressions and symbolism in Yûnus Emre's poetry seem to have been processed throughout his Dîvân. For this reason, by reminding the existing studies; all of the sample couplets were presented to the attention with meaning. It was emphasized that the special concepts in the couplets are actually symbols. It became clear that this situation was a narrative feature. Thus while the article in question reveals what Yûnus Emre tells and how It also brought up an issue related to the discourses of poets.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, Symbolism, Symbol.

YÛNUS EMRE ŞİİRİNDE SİMGE VE SİMGECİLİK

Öz

Türk tasavvuf edebiyatı, genel çerçevede yaşanılarak yazılan bir edebiyattır. Bu eksende söz konusu edebiyat, ağırlıklı olarak insan ve vahdet-i vücut algısı etrafında şekillenmiştir. İlgili edebiyatın kadrosu, çoğunlukla mutasavvıftır. Bu doğrultuda kaleme alınan eserler de tasavvuf içeriklidir. Hedef, tasavvuf öğretisini insanoğluna aktarmak ve insanoğlunun daha ılımlı bir yaşantı sürmesini sağlamaktır. Bunu yapabilmek için iletişim şarttır. Eserlerin insanla iletişim kurma kaygısı, söz konusu eserlerin dilinin sade, üslubunun ise akıcı olmasına neden olmuştur. Söz konusu eserler, bu mantıktan hareketle çoğu kez sanat yapma kaygısı da gütmemişlerdir. İlgili edebiyatta yer edinenlerin büyük bir kesimi, sanatını ve eserlerini, insanoğlunun hizmetine sunmuştur. İnsanlığın dünya ve ahret yaşantısında kazançlı çıkması adına yapılan söz konusu sesleniş, Türk tasavvuf edebiyatının birçok ses yetiştirmesini sağlamıştır. Bu seslerin başında hiç kuşkusuz Yûnus Emre gelir. Yûnus Emre, Türk tasavvuf edebiyatının en yalın sesli şairlerinden biridir. Onun kullandığı dil, arı ve duru bir Türkçedir. Yûnus Emre’nin dilinin bu denli sade olması, simgeci anlatımından ileri gelir. Yûnus Emre şiirindeki simgecilik, şiirin örülmesine işlemiş derecededir. Onun içindir ki; Yûnus Emre ekolü diye bir ekol oluşmuş ve araştırmacılarca onun dil ile üslubu ve anlatımı sürekli değerlendirme ve gözlem altında tutulmuştur. Yûnus Emre şiirinde yer edinen teşbihî ve öyküleyici anlatımlar ile sembolizm Dîvân’ının tümünde işlenmiş gibidir. Bu nedenle var olan çalışmalar hatırlatılmak yoluyla; örnek beyitlerin tümü anlamlandırmalı olarak dikkatlere sunuldu. Beyitlerde yer edinen özel kavramların aslında birer simge olduğu vurgulandı. Bu durumun bir anlatım özelliği olduğu belirginleştirildi. Böylelikle; söz konusu makale, Yûnus Emre’nin neyi nasıl anlattığını ortaya koyarken; şairlerin söylemlerine ilişkin bir hususu da gündeme getirmiş oldu.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, Simgecilik, Simge

Kaynakça

• Aça, Mehmet (2021). “Yunus Emre’de Anlam Arayışı”. Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi. 1 (1): 1-9.
• Açıkgöz, Namık (2021). “Yûnus Emre’nin Şiirlerinde Yaratılış Fikri”. DEUİFD Türk Kültürünü Mayalayanlar Özel Sayısı. 73-88.
• AKAR, Metin (1987). Türk Edebiyatında Manzum Mi’rac-nameler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Aksoy Arıkan, Rabia (2021). “Kültürlerarasılık Çerçevesinde Yunus Emre Şiirinin Çevirilerinde Tasavvuf Terminolojisi”. Türk Dili. 70 (837): 44-61.
• Aktaş, Hasan (2003). Yeni Türk Şiirinde Yunus Emre Okulu ve Misyonu. Yort Savul Yayınları.
• Altıer, Semiha (2022). “Anadolu Türk Kültüründe Buğday / Başak ve Görsel Dile Aktarımı”. Kültür Araştırmaları Dergisi. 12: 30-62.
• Altuntaş ve Şahin (2011). Kur’an-ı Kerim Meâli. 12. Baskı, Ankara: Yenigün Matbaacılık.
• Armutlu, Sadık. (1998). Zâtînin Şem’ ü Pervânesi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Babür, Yusuf (2020). “Klasik Türk Şiirinde Gayr-i İslami İnanç Unsurlarının Kullanımı”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 30 (2): 165-188.
• Batislam, H. Dilek (2002). “Divan Şiirinin Mitolojik Kuşları: Hümâ, Anka ve Simurg”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. l: 185-208.
• Çapraz, Erhan (2018). “Âşık Tarzı Yer ile Gök Destanlarının İcrâ Bağlamında İşlevselliği Üzerine Bir Değerlendirme”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 44: 43-56.
• Çelebioğlu, Âmil (1988). “Âb-ı Hayat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul. 3-4: https://islamansiklopedisi.org.tr/ (Erişim Tarihi: 07. 03. 2023).
• Çukurlu, Talip (2010). Yûnus Emre Dîvânı’nda Teşbih. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Durmuş, İlhami (2021). “Türk Kültür Çevresinde At”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (1): 1-12.
• Eziler Kıran, Ayşe (1994). “Göndergenin Gücü ve Gerçeklik”. Dilbilim Araştırmaları http://dad.boun.edu.tr/ (Erişim Tarihi: 06. 04. 2023).
• Gökalp, Haluk (2009). “Risâletü’n-Nushiyye’de Tahkiyevî Unsurlar”. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 4 (2): 518-554.
• Gülakan Kaman, Sevda (2015). “Baykuş Kelimesi ve Baykuşla İlgili İnançlar Üzerine”. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10 (8): 1137-1154.
• Güler, Zülfi (2004). “Şeyh Galib Divanında Ayna Sembolü”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14 (1): 103-121.
• Gülşen, Hacer (2013). “Değirmen Motifi Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 50: 78-90.
• Işık, Mustafa (2017). ““Toplum Gemisi” Hadisinin Sübut Ve Anlama Çalışması”. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8 (1): 73-104.
• İncidağı, Aliye Serap (2015). Mevlâna’nın Mesnevî’sinde Yer Alan Bitki ve Meyvelerin Tasavvuf Dünyasındaki Sembolik Anlamları. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Karabulut, Mustafa (2015). “İmge Kavramı ve Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirlerinde İmge”. Turkish Studies. 10 (4): 603-618.
• Kırbaş, Mengüç (1991). Deyimler Sözlüğü Ankara: Koza Yayınları.
• Koçak, Orhan. (Tarihsiz) İmgenin Halleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Koçin, Abdulhakim (2009). “Divan Şiirinde Hz. İsa”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19: 69-104.
• Köprülü, M. Fuad ve Köprülü, Orhan F. (1991). “Asâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul. 450-452: https://islamansiklopedisi.org.tr/ (Erişim Tarihi: 07. 03. 2023).
• Nesâî, “Taṭbîḳ”, 78.
• Önkal, Ahmet ve Bozkurt, Nebi (1993). “Cami”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul. 91-92: https://islamansiklopedisi.org.tr/ (Erişim Tarihi: 07. 03. 2023).
• Özcan, Hüseyin (Tarihsiz). “Halk Şairlerinin Dilinde Tuz”. Millî Folklor. 13 (52): 101-109.
• Özdemir, Mehmet (2020). “Yunus Emre’de Kozmolojinin Estetik Sunumu”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature 6 (3): 493-518.
• Özerol, Nazmi (2021). “Klasik Türk Şiirinde “Ömr”e Dair”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. 7 (2): 429-462.
• Sümer, Necati (2018). “Mitolojik ve Dinsel Bir Yükseliş Simgesi Olarak Merdiven Motifi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18 (1): 257-269.
• Şanlı, İsmet (2009). “Yunus Emre’nin İnsana, İnsanlığa Bakışı ve Günümüze Mesajları”. Turkish Studies. 4 (2): 955-961.
• Şimşek, Selami (2022). “Yûnus Emre Dîvân’ında Çiçek Sembolizmi”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 25 (49): 29-54.
• Tatcı, Mustafa (2008). Yûnus Emre Külliyâtı Yûnus Emre Dîvânı Tenkitli Metin (2). İstanbul: H Yayınları.
• Tavukçu, Orhan Kemâl (2019). “Türk Kültüründe Kadeh Metaforu”. Konferans. Erişim Tarihi: 05.03.2023.
• Tavukçu, Orhan Kemâl (2022). “Anttan Peymaneye Kadeh”. Panel. Erişim Tarihi: 05.03.2023.
• Tavukçu, Orhan Kemâl (2022). Yûnus Emre ve Dîvânı. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Turancı ve Özgen (2018). “Türk Kültüründe Ağaç Sembolizmi ve Filmlere Yansıması”. Etkileşim. 154-171.
• Uluç, Tahir (2001). Tasavvuf Geleneğinde Hırka Giymek ve Giydirmek. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Yakıt, İsmail (2002). Yunus Emre’de Sembolizm Çıktım Erik Dalına. Ankara: KB Yayınları.
• Yaylagül, Özen (2014). “Yunus Emre’nin Kavram Dünyası”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. Eskişehir, s. 449-459 (http://bilgelerzirvesi.org). (E. T. 29. 03. 2023).
• Yazar İlyas vd. (2021). “Kültürümüzün Mihenk Taşlarından Yunus Emre’de Vahdet Anlayışı ve Birlik Çağrısı”. DEUİFD Türk Kültürünü Mayalayanlar Özel Sayısı, 203-232.
• Yıldırım, Ali “Mevlânâ’nın Eserlerinde Kuş Sembolizmi”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 6 (Mayıs 2015): 235-247.
• Yûnus Emre Kitabı (2017). Ed. Orhan Kemâl Tavukçu. Aksaray: Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları.