ESKİ ŞAİR MEKTUPLARINDA DUA GELENEĞİ

Yıl 2019, , 32 - 55, 26.01.2019

Halil İbrahim Haksever

https://doi.org/10.20322/littera.473779

Öz

Türk edebiyatında çeşitli niteliklerde yazılmış
mektup türleri eski kaynaklarımızda kayıtlıdır.Özellikle Münşeat
mecmualarımızda şair veya münşilerimizin kaleme aldığı, sanatlı nesirle yazılmış
çok sayıda mektup örnekleri bulunmaktadır.Münşeatlarda kayıtlı bu metinlerde
bir takım yazı usul ve kuralları kullanılmış, yazarlar bu ‘yazı edepleri’ne çok
dikkat etmişlerdir.Kâtipler için gerekli bu yazışma bilgilerini öğretmek
amacıyla ilk dönemlerden itibaren didaktik eserler kaleme alındığı
bilinmektedir. Şahıslara veya resmî makamlara hitaben yazılan bu metinler,
münşeatlarda ‘inşa’ adıyla yer almışlardır. Bu mektuplar, şair/münşilerin
kalemlerinden adeta sanat örnekleri olarak çıkmış, şiir kadar olmasa bile, bir
hüner gösterme aracına dönüşmüşlerdir.Eski Türk edebiyatında yerleşmiş bir
geleneği olan mektuplarda ihmal edilmeyen bir kural da, şekli değişmekle
birlikte muhataplara yapılan dualardır.Yazılan her türden mektupta  –kişilere göre değişse bile- ya
Arapça-Farsça-Türkçe veya sadece Türkçe ibarelerle dua cümleleri bulunmaktadır.

Bu makalede, eski şair/münşilerin kaleme aldığı
farklı muhtevalardaki mektuplarda geçen dua cümleleri verilip kimlere, hangi
üslûplarla dua edildiği gösterilecek; bu dua ibareleri dillerine göre farklı
özellikleriyle tasnif edileceklerdir.Alıntı yaptığımız kişiler şairlerle
sınırlı olsa da, örnekler, klasik edebiyatımızda yerleşmiş geleneği olan mektup
yazma adabını temsil eder niteliktedir. Verilen dua metinleri, yazma eser
kütüphanelerimizde kayıtlı çeşitli münşeat nüshalarından derlenmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

mektup, dua, münşeat

Kaynakça

• KAYNAKÇAAbdülkerim.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Âşir Efendi. 321.’Âlî.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi. 3290.Bozkurt, Nebi (2004). “Mektup”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 13-14.Çelebizade Âsım (1286). Münşeât. İstanbul.Durmuş, İsmail(2004).“Mektup(Arap Edebiyatı)”. C. 29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 14-16.Haksever,Halil İbrahim(2006). “Eski Türk Edebiyatında Mektup”.Hece Dergisi Mektup Özel Sayısı(S. 114-115-116). Ankara: Hece Yay. 40-45.Haksever, Halil İbrahim(2011). “Ahmed-i Dâ’î’ninTeressülü”. Turkish Studies. Volume 6/1 Winter. 1265-1273.İbrahim Vehbî.Münşeât. Üniversite Kütüphanesi. Ty.9584.Kânî.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Mahmud, 5363.Kurtuluş, Rıza (2004). “Mektup (Fars Edebiyatı)”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 16-17.Kütükoğlu,Mübahat(2004).“Mektup” (Osmanlı Bürokrasisinde). İslâm Ansiklopedisi.C. 29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 18-21.Lâmiî Çelebi.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Kadızade, 434.Mekâtib-i Hulefâ.Topkapı Sarayı Kütüphanesi. Revan.1959.Mesihî. Gül-i Sadberg.Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi. 3351.Mustafa Âlî.Menşe’ü’l-inşâ. Bayezid Devlet Kütüphanesi. Veliyüddin Efendi. 1916.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Tarlan. 77.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Tarlan. 80.Münşeâtül-Mufassala li-Mülûkil-Osmâniyye. Topkapı Sarayı Kütüphanesi.Revan. 1939.Nabî. Münşeât. Topkapı Sarayı Kütüphanesi. Revan. 1053.Nef’î. Münşeât. Üniversite Kütüphanesi. Ty.3637.Nergisî.Münşeât. Topkapı Sarayı Kütüphanesi.Revan. 1056.Nesîb.Münşeât (1261).İstanbul.Nevres.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi. 3891.Okçuzade Muhammed.Münşeât. Üniversite Kütüphanesi. Ty.1526.Osmanzade Tâib.Münşeât. Süleymaniye Kütüphanesi. Serez. 2771.Öngören, Reşat (2004). “Mektup(Tasavvuf)”.İslâm Ansiklopedisi.C. 29.Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 21-25.Râgıb Paşa.Münşeâtve Dîvân-ı Râgıb. Süleymaniye Kütüphanesi. Lala İsmail. 598.Râgıb Paşa.Münşe’ât (1837). Bulak.Veysî.Münşeât(1286). İstanbul.Veysî.Münşeât.Süleymaniye Kütüphanesi