YUNUS EMRE’DE KOZMOLOJİNİN ESTETİK SUNUMU

Yıl 2020, , 493 - 518, 31.08.2020

Mehmet Özdemir

https://doi.org/10.20322/littera.761586

Cited By: 4

Öz

Yunus Emre, yazdığı Divan ve Risâletü’n-Nushiyye adlı eserleri ve bu eserlerinde dile getirdiği fikirler vasıtasıyla yedi yüz yıldır kültür ve edebiyatımızda varlığını sürdüren dâhi bir sanatkârdır. Fikirlerini muhataba aktarmak için şiir formunu kullanan şair, şiirlerindeki varlık âlemine ait maddî unsurları ve şiirin suretini teşkil eden kelimeleri mana âlemine geçiş için bir araç olarak kullanır. Yani onun şiirleri mananın surete bürünmüş şeklidir ki bu durum, genel anlamda estetiği, özel anlamda da İslam estetiğini yansıtır. Bu yüzden onun sanatkârlığı incelenirken İslam estetiğinin temelini oluşturan suret-mana ilişkisi mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Suret ve mana da estetik obje olan şiirde, real ve irreal varlık alanlarına karşılık gelir.
Estetik objenin (sanat eserinin) real varlık alanını oluştururken sanatçının faydalandığı önemli kaynaklardan biri tabiat, yani fizikî çevredir. Fiziksel çevre, sanatçının çevresinde bulunan bütün tabiat varlıklarını kapsar. Bu kadar geniş bir malzemenin, Yunus Emre’nin eserlerinde tespit edilmesi ve incelenmesi bu çalışmanın sınırlarını aşacaktır. Dolayısıyla bu çalışmada fiziksel çevrede bulunan ve birçok bakımdan insanları etkileyen kozmik unsurların, sanat eserinin ve eserdeki mananın oluşumuna katkısı incelenecektir. Fiziksel çevrede bulunan kozmik unsurlar da Yunus Emre’nin şiirlerinde hem real varlık alanını oluşturan bilgi objeleri hem de irreal varlık alanıyla ilgili düşüncelerin yüklendiği anlam alanları olarak kullanılmıştır. Şimdiye kadar Yunus’un şiirleri hakkında yapılan çalışmalarda İslam estetiğinin izlerini görmek mümkünse de genel anlamda estetik biliminin imkân ve yöntemlerini kullanan çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın ilk amacı, Yunus Emre’nin şiirlerinde kullanılan kozmik unsurları tespit etmek ve estetik biliminin yöntemlerinden hareketle estetik objedeki suret-mana ilişkisinin nasıl kurulduğunu araştırmaktır. İkinci ve temel amaç da şairin fikir dünyasının anlaşılmasına katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Divan, Risâletü'n-Nushiyye, Kozmik Unsurlar, Estetik

Kaynakça

• Arvasi, S. A. (2009). Diyalektiğimiz ve Estetiğimiz. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Avşar, Z. (2016). Mânâ Âleminin Üç Efendisi. Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Ayvazoğlu, B. (1997). Aşk Estetiği. İstanbul: Ötüken Yayınları.