Osmanlı Şiirinden Giyim-Kuşam Literatürüne Bazı Ekler

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 6 - 23, 22.04.2016

Esma Şahin

https://doi.org/10.20322/lt.68713

Cited By: 2

Öz

Klasik edebiyat metinlerinin kurguya, soyut kavramlara ve hayallere dayalı metinler olmakla birlikte somut gerçeklere dair bilgi ve çağrışımlar taşıdığı bugüne kadar yapılmış çalışmalarla gün ışığına çıkmış bir gerçektir. Edebi metinler yoluyla bugün tarih, kültür, sanat, sanat tarihi vb. birçok alana dair bilgiler edinilmesi mümkün olabiliyor. Bu bakımdan edebiyat metinlerinin ve bilhassa şiirlerin dikkatli bir gözle tetkik edilmesi gerekmektedir. Şairler yapmış oldukları kelime oyunlarıyla pek çok kez tarihi bir gerçekliğe, sosyal hayata dair bir sahneye veya o gün kullanılan bir eşya yahut giyim kuşam unsuruna çağrışım yaparak üstü kapalı kalmış ve başka kaynaklarda rastlanması zor olan birtakım bilgilerin ipuçlarını verirler. Bu makalede Osmanlı giyim-kuşamına dair kaynaklarda ismine rastlanmayan ancak şiirlerde giyim kuşama ait unsurlar oldukları anlaşılır biçimde kullanılan bazı kavramlara yer verilmiştir. Tespit edilen kavramların türü ve niteliği konusunda manzum metinler dışında herhangi bir metinde yahut lügatte bir bilgi veya tanım bulunmuşsa buna yer verilmiş, bulunamadığı takdirde bu kavramların yer aldığı farklı şairlere ait beyitlerden yola çıkılarak çıkarımlarda bulunulmuştur. Diğer yandan söz konusu kavramların yer aldığı beyitler edebî yönü gözetilerek ve kelimeler arası ilişkilere dikkat çekilerek etraflıca açıklanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kavramlar: Osmanlı şiiri, giyim-kuşam, kaftan, elbise, kumaş

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Ahmedî. Divan. (hzl. Yaşar Akdoğan). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.03.2016]
• ---------------. İskender-nâme, (hzl. Yaşar Akdoğan). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10667,ahmediskendernameyasarakdoganpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 14.03.2016]
• Arı, Ahmet (hzl.). Sâkıb Dede Divanı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10645,sakibdededivanigirispdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.03.2016]
• Aydemir, Yaşar (hzl.). Behiştî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10597,behistipdf.pdf?0. [erişim tarihi: 12.03.2016]
• --------------- (2009). Ravzî Divanı. Ankara. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10603,metinpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 12.03.2016]
• Çetin, İsmail (1993). Derzizade Ulvi Divanı: Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni. 2 C. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Çorak, Reyhan (2010). Münîrî’nin (öl.1521?) Manzum Siyer-i Nebî’si cilt 2-3 (İneleme-Metin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Dağlı, Barış (2007). Kelime Kazanımı Üzerinde Bir Araştırma: Kıyafet ve Kumaş Adları Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Demirel, Mustafa (1979). Kemal Paşazâde’nin Yusuf u Zeliha’sı ve Dil Hususiyetleri: Metin. 2 C. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Düzdağ, M. Ertuğrul (1983). Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Edirneli Nazmî (2012). Mecma‘u’n-nezâ’ir (İnceleme-Tenkitli Metin). (hzl. Fatih Köksal). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmi-mecmaun-nezairpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 11.03.2016]
• Emrî. Dîvân. Âtıf Efendi Kütüphanesi. No. 2055.
• Ercan, Özlem (2008). Peşteli Hisâlî Dîvânı. Bursa.
• Erdoğan, Mustafa (2013). Gedizli Kabûlî ve Divanı, Kütahya: Gediz Belediyesi Kültür Yay.
• Erol, Erdoğan (hzl.) (1994). Sükkerî Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Erünsal, İsmail E. (1983). The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, with a Critical Edition of His Dîvân. İstanbul: İÜEF Yay.
• Gelibolulu Mustafa Âlî (2006). Divan. 3 C. (hzl. İ. Hakkı Aksoyak). Cambridge: Harvard Üniversitesi Yay.
• Gürgendereli Müberra (hzl.) Mostarlı Hasan Ziyâ’î Divanı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10629,metinpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 18.03.2016]
• Hayretî (1981). Divan, (hzl. Mehmed Çavuşoğlu - M. Ali Tanyeri). İstanbul: İÜEF Yay.
• Hüseyin Kâzım Kadri (1927). Türk Lügatı, c.1. İstanbul.
• Kavruk, Hasan, Bahir Selçuk (hzl.) (2009). Filibeli Vecdî ve Dîvân’ı (Metin-Dizin), Malatya. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10611,filibeli-vecdi-divanipdf.pdf?0. [erişim tarihi: 15.03.2016]
• Kaya, Bilge (2003). Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Matâli’ü’n-nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi: İnceleme-Metin. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Kazan, Şevkiye (1997). Hâmidî-zâde Celîlî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Husrev ü Şîrîn Mesnevisi (İnceleme-Tenkidli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Kılıç, Atabey (2007). “Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i Vehbî (Metin)”, Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları, Spring. Volume 2/2: 410-475.
• Koçu, Reşad Ekrem (1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Kültür Yay.
• Kurnaz, Cemâl, Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı. Ankara: MEB.
• Küçük, Sabahattin (hzl.) (1994). Bâkî Dîvânı: Tenkitli Basım. Ankara: TDK Yay.
• Lamiî Çelebi. Ferhâd ile Şîrîn. (hzl. Hasan Ali Esir). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10697,metinpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.03.2016]
• Macit, Muhsin (hzl.) (2012). Nedim Divânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10635,nedim-divanipdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.03.2016]
• Meninski, Franciscus a Mesgnien (2000). Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae-Arabicae-Persicae: Lexicon Turcico-Arabico-Persicum, 5 C. hzl. Mehmet Ölmez. İstanbul: Simurg.
• Mütercim Âsım Efendi (2000). Burhân-ı Kâtı’. (hzl. Mürsel Öztürk - Derya Örs). Ankara: TDK Yay.
• Nev’î (1977). Divan, (hzl. Mertol Tulum, M. Ali Tanyeri). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Okuyucu, Cihan (hzl.) (1994). Cinânî: Hayatı, Eserleri, Divanının Tenkidli Metni. Ankara: TDK.
• Olgun, Tahir (1938). Bâkî’ye Dair. İstanbul: Aydınlık Basımevi.
• ------------- (1995). Edebî Mektuplar. (hzl. Cemâl Kurnaz). Ankara: Akçağ.
• Özen, Mine Esiner (1983). “Kıyafet Lugatçesi”. Osmanlılar Albümü, İkinci Kitap. İstanbul: Osmanlı Yayınevi. 162-175.
• Özkat, Mustafa (2005). Kara Fazlî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı: İnceleme-Tenkitli Metin. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Pakalın, M. Zeki (1971). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. c.2. İstanbul: MEB.
• Reyhanlı, Tülay (1983). İngiliz Gezginlerine Göre XVI. Yüzyılda İstanbul’da Hayat (1582-1599). Ankara: KTB Yay.
• Saraç, M. A. Yekta (hzl.) (2002). Emrî Divanı. İstanbul: Eren.
• Schweigger, Salomon (2004). Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Seyhan, Nezihe (2000). Medhî Divanı: İnceleme-Transkripsiyonlu Metin. 2 C. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Sinan, Betül (2004). Bâlî Çelebi ve Divanı (2b-35a). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Süheylî. Divan. (hzl. M. Esat Harmancı). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10650,girismetinpdf.pdf?0. [erişim tarihi: 10.03.2016]
• Şahin, Esma (2011a). Bâkî Divanı’na Göre 16. Yüzyıl Osmanlı Toplum Hayatı. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• ------------- (2011b), “Osmanlı Şiirinde ‘Şaraba Rehin Verme’ Metaforu”. Yücel Dağlı Anısına. hzl. Evangelia Balta vd. İstanbul: Turkuaz. 494-520.
• ------------- (2013), “Kumru Yaka mı Yoksa Kamerî Yaka mı?”, Ahmet Atillâ Şentürk Armağanı. (ed. Ahmet Kartal, Mehmet Mahur Tulum). İstanbul: Akademik Kitaplar. 597-604.
• Şeker, Mehmet (hzl.) (1997). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Mevâ‘ıdü’n-nefâis fî Kavâ‘ıdi’l-Mecâlis. Ankara: TTK Yay.
• Şentürk, Ahmet Atillâ (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu. c.1. (ed. Esma Şahin). İstanbul: OSEDAM.
• Tanrıbuyurdu, Gülçin (2012). Mu’îdî, Divan: Metin-Çeviri. Doktora Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Tarlan, Ali Nihad (1997). Necati Bey Divanı. İstanbul: MEB.
• -------------- (1966). Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: MEB.
• -------------- (1970). Zatî Divanı, İstanbul: İÜEF Yay.
• Thevenot, Jean (2009). Thévenot Seyahatnamesi. (ed. Stefanos Yerasimos. çev. Ali Berktay). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Tietze, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı: A-E, İstanbul: Simurg.
• Tulum, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ünlü, M. Şahabettin (1991). Ubeydî: Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni. Doktora Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi.
• Üst, Sibel (hzl.) (2012). Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10604,edirneli-nazmi-divani-sayfa-1-1989pdf.pdf?0. [erişim tarihi: 13.03. 2016]
• Yakar, Halil İbrahim (2009). Gelibolulu Sun‘î Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10612,gelibolulupdf.pdf?0. [erişim tarihi: 15.03.2016].
• Yıldız, Harun (1999). Şihabi Divanı ve Grameri. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.