MEVLÂNÂ CELÂLEDDÎN RÛMÎ VE HÂCI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ TEMEL MENÂKIBNÂMELERİN KAYNAK DEĞERLERİ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3, 25 - 50, 28.07.2016

Burak Açıkgöz , Bircan Doğan Galip Doğan

https://doi.org/10.20322/lt.98535

Cited By: 1

Öz

Mevlânâ Celâleddîn Rûmî'nin yaşamı hakkında en ayrıntılı bilgilerin yer aldığı eser Menâkıbü'l-Ârifîn ve bu eserin temeli olan Sipehsâlâr Risalesi; Hâcı Bektaş Velî'nin yaşamı hakkında en ayrıntılı bilgi veren temel kaynak ise Velâyetnâme'dir. Bu eserler yok sayıldığında, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî ve Hâcı Bektaş Velî'nin yaşamı hakkında ayrıntılı bilgi edinmek pek de mümkün değildir.

 Mevlânâ Celâleddîn Rûmî ve Hâcı Bektaş Velî'nin İslâm dünyasındaki hatta gayrimüslimler arasındaki vizyonları oldukça müspettir. Bu isimlerin, Anadolu ve Balkanların Müslümanlaşmasındaki etkileri ise yadsınamaz bir gerçektir. Fakat bugün, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî ve Hâcı Bektaş Velî ile ilgili bilgiler ihtiva eden menâkıbnâme/velâyetnâme gibi kaynaklardan hareketle çeşitli spekülasyonların yapıldığı da âşikârdır. Bu eserlerin kaynakları bağlamındaki güvenilirlikleri, eserlerin anlatıcıları/yazarları bugüne kadar ayrıntılı olarak ele alınmış değildir. Bu makalede, Mevlânâ Celâleddîn Rûmî ve Hâcı Bektaş Velî'nin yaşamı hakkında en ayrıntılı bilgilerin yer aldığı menâkıbnâmelerin/velâyetnâmelerin kaynak değerleri ortaya koyulmaktadır. Bu çalışmayla, Mevlânâ ve Hâcı Bektaş Velî'nin gerçek vizyonlarına katkı sağlanmak istenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kavramlar: Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Hâcı Bektaş Velî, menâkıbnâme, kaynak, anlatıcı/yazar, analiz, tenkit

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, B. F., (2015), Mevlânâ Celâleddîn Rûmî ve Hâcı Bektaş Velî Menâkıbnâmelerinin İçerik Bakımından Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi.
• AHMED EFLÂKÎ, (2006), Ariflerin Menkıbeleri, Farsçadan Çeviren: Tahsin Yazıcı, İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
• BULUT, Y., (2003), "Hindistan'da İngiliz Sömürgeciliği, Oryantalizm ve William Jones", Sosyoloji Dergisi, S. 6, ss. 71-106.
• BULUT, Y., (2007), "Oryantalizm", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (Cilt 33, ss. 428-437).
• CARR, E. H., (1994), Tarih Nedir, Çeviren: Misket Gizem Gürtürk, İstanbul, İletişim Yayınları.
• COŞKUN, M., (2009), “Türk Tarih ve Edebiyat Kaynaklarının İç ve Dış Tenkidi Meselesi”, Turkish Studies, S. 4/2, ss. 188-198.
• COŞKUN, M., (2014), "Yerli Oryantalizmin 13. Asra Ait Bir Şair Üretme Faaliyeti: Rabia Hatun Vakası", Yağmur Dergisi, 73, ss. 14-19.
• DURAN, H., (2007), Velâyetnâme, Proje Koordinatörü: Doç. Dr. Osman Eğri, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• DURAN, H. vd., (2010), Hünkâr Hacı Bektaş Velî Velâyetnâmesi, Yayına Hazırlayanlar: Yrd. Doç. Dr. Hamiye Duran-Dursun Gümüşoğlu, Editör: Gıyasettin Aytaş, Ankara, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları.
• EYİCE, S., (1998), "HUART, Clement Imbault", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (C. 18, ss. 264).
• FERÎDÛN BİN AHMED-İ SİPEHSÂLÂR, (2011), Mevlânâ ve Etrafındakiler (Sipehsâlâr Risalesi), Çeviren: Tahsin Yazıcı, İstanbul, Pinhan Yayıncılık.
• GÜLEÇ, İ., (2006), "R. A. Nicholson'un Mesnevî Tercüme ve Şerhi Üzerine", Dîvân İlmî Araştırmalar, S. 20, ss. 227-240.
• GÖÇGÜN, Ö., (1987), Ziyâ Paşa, İzmir, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KAVAKLI, A., (2016), "İngiliz Oryantalist Nicholson'un Ortaya Çıkarıp Tanıttığı Tezkiretü'l-evliyâ'daki Tuhaflıklar", Eleştirel Bakış Dergisi, S. 1, ss. 8-22.
• KORKMAZ, E., (2011), Vilayetname (Menakıb-ı Hacı Bektaş Veli), İstanbul, Can Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, O. F., (1996), "Firdevsî, Uzun", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (C. 13, ss.127-129).
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., (2014), Tarih Araştırmalarında Usûl, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• NİCHOLSON, R. A., (2014), The Mystics of Islam (İslâm Sûfîleri), Çev.: Kemal Işık vd., İstanbul, Büyüyenay Yay.
• OCAK, A. Y., (2000), Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul, İletişim Yayınları.
• OCAK, A. Y., (2010), Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ORTAYLI, İlber, (2000), "Menkıbe", Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu Efsaneler ve Gerçekler (Tartışma/Panel Bildirileri 19 Mart 1999), ss. 11-22.
• ÖZCAN, A., (2013), "Osmanlı Tarihçiliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış", FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, ss. 271-293.
• ÖZTÜRK, Y. N., (2003), Kur'an ve Sünnete Göre Tasavvuf, İstanbul, Yeni Boyut Yayınları.
• ÖZTÜRK, Y. N., (2014), Kur'an Verileri Işığında Tasavvuf ve Tarikatlar (İslam Mistisizmi), Cilt 1, İstanbul, Yeni Boyut Yayınları.
• KOMİSYON, (2013), Türk Edebiyatı 11. Sınıf Ders Kitabı, Editör: Muhammet Yelten, Ankara, Saray Matbaacılık.
• ŞİMŞEKLER, N., (2009), "Sipehsâlâr, Ferîdun", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (C. 37, ss. 260).
• ŞİMŞEKLER, Nuri, (2012), "Hz. Mevlâna'nın Batı'daki İlk Mütercimleri", Mevlâna'dan Mevlâ'ya Ulaşanlar: Yurtdışındaki Yabancı Mevleviler, ss. 14-32.
• YARDIM, E. S., (1999), "Menkıbe ve Menâkıbnâmelerle İlgili Eserler İçin Açıklamalı Bir Bibliyografya Denemesi (1928-1998)", Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• YAZICI, T., (1989), "Ahmed Eflâkî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (Cilt 2, ss. 64).
• YAZICI, T., (2004), "Menâkıbü'l-Ârifîn", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, (Cilt 29, ss. 114-115).
• YÖNDEMLİ, F., (2007), "Ahmed Eflâki'nin "Menakıb-ül Arifin" Eserinin Güvenilirliği", Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Bölüm: 1, Konya, (ss. 29-67).
• YÖNDEMLİ, F., (2008), Aşırı Mevlânâ Sevgisinin En Eski Kaynağı Olan Ahmed Eflâkî'nin Menakıb-ül Ârifin Eserinin Akıl ve Bilim Işığında Gözden Geçirilmesi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara, (Cilt 2, ss. 771-827).