BÂKÎ DiVANI’NDA SÂKÎ MEFHUMU

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 3, 55 - 76, 29.07.2017

Hasan Ekici

Öz

Bu çalışmada, XVI. yüzyıl şairlerinden Bâkî’nin
şiirlerinde geçen “sâkî” mefhumu çeşitli yönleriyle incelenecektir. Şiirlerde geçen
sâkî ile ilgili beyitler tespit edilmiş ve bu kavramdan hareketle, genelde
meclis, özelde ise sâkî kavramı ele alınmıştır. Klasik Türk şiirinde sâkî, kimi
zaman meclisin düzenleyicisi, kimi zaman ilgi çeken sevgilisidir, bazen de otoritedir.
Tasavvufî anlamda ise sâkî, mürşit görevini icra eder. Divan şiirinde bezm,
ilkbaharın gelişiyle renklenen, sosyal etkinlik alanıdır. Mekansal olarak bezm
etkinlikleri gül bahçesinde icra edilir. Müziğiyle, şarabıyla, sâkîsiyle,
sarhoşuyla… gerçek ya da mecazî anlamda canlı olduğu kadar, kendine özgü kuralları
olan bir ortamdır. Şarabın kadehten kadehe dolaştığı içki meclisinin öznesi
sâkîdir. Yani, sâkî  bu meclisin
hizmetini yerine getiren bir gençtir.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, bezm, sâkî, mey

Kaynakça

• Arslan, Mehmet (2003). Aynî Sâkî-nâme. İstanbul: Kitabevi Yay. Arslan, Mehmet (2012). Sâkî-nâmeler. İstanbul: Kitabevi Yay. Canım, Rıdvan (1998). Türk Edebiyatında Sakî-nâmeler ve İşretnâme. Ankara: Akçağ Yay. Çavuşoğlu, Mehmet (2001). Bâkî ve Divânından Örnekler. İstanbul: Kitabevi Yay. Devellioğlu, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay. Durgunay, Banu (2013). Seküler Hayatla Tasavvuf Arasındaki İlişkide Köprü Metinler: Sâkî-nâmeler. (Yüksek Lisans Tezi) İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ankara: Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gölpınarlı, Abdülbâki (2014). Bâkî. İstanbul: Kapı Yay. İnalcık, Halil (2015). Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedimler Şairler Mutribler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. İpekten, Haluk (2007). Bakî, Hayatı Sanatı Eserleri. Ankara: Akçağ Yay. Kaplan, Mahmut (2013). Şiirin Sultanı Bâkî. İstanbul: Etkileşim Yay. Karahan, Abdülkadir (1980). Sâkî-nâmeler, Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay. Karaismailoğlu, İsmail (1991). İran Edebiyatında Sâkî-nâmeler. (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kaya, Bayram Ali (2000). “Azmî-zâde Hâletî’nin Sâkî-nâmesi” TUBA 24/ll. 59-106. Koçu, R. Ekrem (2002). Eski İstanbul’da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri. İstanbul: Doğan Yay. Kortantamer, Tunca (1983). "Sâkî-nâmelerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimine Genel Bir Bakış," Ege Üniversitesi Tiirk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Harun Tolasa ozel Sayısı) s. 81. Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Divanı, Tenkitli Basım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay. Küçük, Sabahattin (1995). “Bâkî’nin Şiirlerinde Tasavvuf” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi VII (1-2): Elazığ 133-136. Küçük, Sabahattin (2016). Bâkî ve Divanı’ndan Seçmeler. Ankara: Akçağ Yay. Mermer Ahmet ve N. K. Keskin (2005). Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay. Onay, A. Talat (1995). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. İstanbul: MEB Yay. Pala, İskender(1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yay. Pala, İskender (2004). Efsane Güzeller. İstanbul: Kapı Yay. Pürcevâdi, Nasrullah (1998). Can Esintisi, İslâm’da Şiir Metafiziği. İstanbul: İnsan Yay. Uludağ, Süleyman (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.