KADI BURHANEDDİN ve NESÎMÎ’NİN ŞİİRLERİNDE GEÇEN BİTKİ VE HAYVAN ADLARI ÜZERİNE

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 194 - 206, 29.04.2019

Sibel Murad

https://doi.org/10.20322/littera.529633

Cited By: 2

Öz

Selçuklular
döneminde bilim dili olarak Arapçanın, edebiyat dili olarak da Farsçanın
kullanılması Oğuz Türkçesinin yazı dili olmasını zorlaştırmıştır. Selçukluların
yıkılmasından sonra yaşanan Anadolu Beylikleri döneminde, Oğuz Türkçesi yazı
dili olarak kullanılmaya başlanmıştır. 13.-15. yüzyıllar arasında Anadolu’da farklı
konularda tercüme ve telif birçok eser verilmiştir. Bu eserlerden halkı eğitmek
amacıyla yazılanlar genellikle Oğuz Türkçesiyle verilirken, edebî eserlerde
Arapça ve Farsça, Selçuklu Dönemi kadar olmasa da varlığını sürdürmeye devam
etmiştir. Bu dönemde Oğuz dil dairesi içinde yaşamış şairlerin şiirlerinde
kullandıkları Türkçe kelimeleri tespit etmek, gerek şairlerin yaşadıkları
coğrafya çerçevesinde oluşan Türkçe bilincini belirlemek, gerekse şairin
muhayyilesinde yaşayan Türkçe kelime hazinesini ortaya koymak bakımından
önemlidir.

Bir
şairin şiirlerinde kullandığı kelimeler, o şairin hayal dünyasının fotoğrafıdır
düşüncesinden hareketle bu çalışmada Anadolu’da yaşayan Kadı Burhaneddin’le
(öl. 1398), onunla yakın dönemde yaşamış olan Seyyid Nesîmî’nin (öl. 1417 ?) şiirlerinde
bulunan bitki ve hayvan adları karşılaştırılacaktır. Mukayese edilecek olan bu
iki şairin en önemli ortak özelliği, şiirlerinde Azerbaycan Türkçesi
özelliklerinin bulunmasıdır. Çalışmada, bu şairlerin şiirlerinde geçen bitki ve
hayvan adları tespit edilerek Türkçe kelimeleri hangi sıklıkla kullandıkları
ortaya konacak, bitki ve hayvan adlandırmalarında tutulan yol ve şairlerin bu
sözcükleri kullanım yeri ve biçimi üzerinde değerlendirmeler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Oğuz Türkçesi, Kadı Burhaneddin, Seyyid Nesîmî, bitki adları, hayvan adları

Kaynakça

• Alpaslan, Ali (1977). Kadı Burhaneddin Divanı’ndan Seçmeler. Ankara: KB Yay. XXVII-LIII.
• Ayan, Hüseyin (1990). Nesîmî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ayan, Hüseyin (2002). Nesîmî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Bilgin, Azmi (2007). “Nesîmî”. İslam Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yay. 3-5.
• Büyük Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts [19.02.2019]
• Develi, Hayati (2003). “Kadı Burhaneddin’in Dili Azerbaycan Türkçesi midir?”. I. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni (8-10 Ekim 2003).
• Devellioğlu, Ferit (1999). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ergin, Muharrem (1952). “Kadı Burhaneddin Divanı Üzerinde Bir Gramer Denemesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3: 287-327.
• Ergin, Muharrem (1980). Kadı Burhaneddin Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İz Fahir, G. Kut (1985). “Kadı Burhaneddin”. Büyük Türk Klâsikleri. C. 1. İstanbul: Ötüken-Söğüt Yay. 305-307.
• Karahan, Leyla (2014). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köksal, M. Fatih (2000). “Seyyid Nesimî’nin Bilinmeyen Tuyuğları”. Journal of Turkishs Studies Türklük Bilgisi Araştırmaları Agâh Sırrı Levend Hatıra Sayısı I (24): 187-197.
• Köprülü, Fuat (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Özaydın, Abdülkerim (2001). “Kadı Burhâneddin”. İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yay. 74-75, 76-77.
• Tarama Sözlüğü (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tören, Hatice (2001). “Kadı Burhâneddin”. İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yay. 75-76.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (2009). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Üzüm, İlyas (2007). “Nesîmî”. C. 33. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yay. 5-6.
• Yücel, Bilâl (2001). “Kadı Burhaneddin’in Türk Dili Tarihindeki Yeri Üzerine”. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni (12-13 Nisan), Bildiriler 2: 813-823.
• Yücel, Bilal (2004). “Kadı Burhaneddin Divanında olga-bolga Özellikleri Dolayısıyla”. Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri (4): 96-97.
• Yücel, Yaşar (1991). Kadı Burhaneddin Ahmed ve Devleti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.